چشم نوزاد از کی میبیند؟+مراحل تکامل آن در هر ماه

اینکه چشم نوزاد از کی میبینه برای همه اطرافیان نوزاد، خصوصا مادر و پدر اهمیت خیلی زیادی دارد. خصوصا برای پدر و مادرهایی که بار اول طعم شیرین فرزند را می‌چشند، این موضوع با هیجان خاصی همراه است. نوزاد موجودی کوچک، بی‌پناه، پر قدرت و اعجاب انگیز است که مراحل رشد خود را در ماه‌های اول تولد به سرعت طی می‌کند. سرعت رشد یک نوزاد و تغییرات شگرفی که در رفتار و حرکات او رخ می‌دهد، آنقدر اعجاب انگیز است که آدمی دلش می‌خواهد مدام به او خیره شود و کمترین تغییرات را در او رصد کند. بینایی نوزاد یک بخش پر هیجان از پروسه رشد اوست که رفته رفته با بالا رفتن سن نوزاد تکمیل می‌شود. اما به هر حال این سوال که چشم نوزاد از کی میبینه و او دقیقا از چه زمانی متوجه می‌شود تصاویری در اطرافش است، سوال جالبی است.  

نوزاد از کی میبینه و میشنوه؟

توجه داشته باشید که قدرت بینایی و قدرت شنوایی دو قدرت کاملا مجزا از هم هستند. همه نوزادان در بدو تولد از لحاظ سلامت بینایی و سلامت شنوایی بررسی می‌شوند. وقتی سلامت این دو حس تایید شود، نوزاد به مرور زمان واکنش‌های شنوایی و بینایی از خود نشان می‌دهد.

بینایی نوزاد

نوزاد از همان ابتدای تولد می‌تواند ببیند، اما اینکه چه طور می‌بیند و دید او چه قدر وضوح دارد، مهم است. باید بدانید که رشد بینایی نوزاد دارای مراحل مختلفی است. نوزاد تازه متولد شده، نمی‌تواند به وضوح و به صورت رنگی ببینند؛ زیرا سیستم بینایی او به طور کامل توسعه نیافته است. این در حالی است که بینایی نوزاد به طور فزاینده‌ای در طی چند ماه اول رشد می‌کند.

به طور کلی چندین مرحله مجزا برای بینایی نوزاد وجود دارد. نوزادان یاد می‌گیرند که چگونه تمرکز کنند، درک عمق را توسعه دهند، هماهنگی دست و چشم را کشف کنند و یاد بگیرند که چگونه اشیا و افراد را تشخیص دهند. همچنین زمان می‌برد تا کودک یاد بگیرد که چگونه از اطلاعاتی که چشمانش به مغز می‌فرستد برای درک دنیایی که در آن زندگی می‌کند، استفاده کند.

حس بینایی به تدریج و در طول شش تا هشت ماه تکامل می‌یابد.  در واقع در سن 8 ماهگی نوزاد می‌تواند جهان را تقریبا به همان شکلی ببیند که شما می‌بینید.

تکامل دید نوزاد و کودک امری بسیار پیچیده و پیشرفته است که با تکامل چشم‌ها و مراکز اختصاصی مغزی و تحت فرمان ژنتیکی انجام می‌شود.

مردمک نوزاد در تولد در مقابل نور باز و بسته می‌شود. در ۶ هفتگی، نوزاد باید به نگاه والدین توجه کند و دید خودش را متوجه آنها کند. در ۲ یا ۳ماهگی باید اشیای رنگی را مورد توجه قرار دهد و آنها را لمس کند.

در طول رشد بینایی کودک، به ویژه در ۳ تا ۴ ماه اول، بهترین محرک بصری نوزاد دیدن چهره مراقب اوست.

شواهد علمی نشان می دهد که از نظر ژنتیکی نوزادان برای دیدن چهره انسان‌ها تمایل زیادی دارند. با این حال، این واقعا ویژگی‌های چهره ما نیست که باعث می‌شود نوزاد دوست داشته باشد به آن نگاه کند، بلکه خط مو و تضاد بین رنگ پوست و مو است که برای کودکان جلب توجه می کند.

بینایی نوزاد در یک ماه اول

قطعا قدرت دید نوزاد ۱۵ روزه با قدرت بینایی نوزاد 40 روزه کمی متفاوت است. این موضوع به این دلیل است که از زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید، قدرت دید او در حال رشد است. این تغییرات از زمان تولد شدید و سریع اتفاق می‌افتد و سیر مشخصی را برای تکامل بینایی طی می کند.

تمام کودکان با نزدیک بینی متولد می‌شوند، یعنی نمی‌توانند اجسام دوردست را تشخیص دهند، توانایی دیدن اجسام در دوردست جزو توانایی‌هایی است که نوزاد مرور زمان کسب می کند. چند روز پس از تولد، نوزاد در مقابل نور شدید باید چشمک بزند.

هفته اول تولد: دید نوزاد کاملا تار و سیاه و سفید است

درست بعد از تولد، نوزاد همه چیز را سیاه و سفید و با سایه خاکستری مشاهده می کند. در هفته اول، نوزاد تنها می‌تواند اشیاء را تا حدودِ ۲۵ سانتی‌متری صورت خود ببیند، یعنی حدود فاصله چهره او تا مادر در حال شیر خوردن. در این زمان نوزادان معمولا فقط چند ثانیه نگاه می کنند.

هفته دوم تولد: شروع تشخیص

طی ۲ هفته کودک می تواند شروع به تشخیص چهره والدین خود کند. او چندین ثانیه روی چهره  تمرکز می کند و به دنبال پاسخ است. حتما لازم است که در میدان دید او قرار بگیرید؛ یعنی در چشم انداز 25 سانتی‌متری.

هفته سوم تولد، مکث کردن و خیره شدن

در این مرحله، کودک ممکن است چهره مادر یا مراقب اصلی را تشخیص دهد. با اینکه او هنوز هم می‌تواند فقط تا ۲۵ سانتی متری مقابلش را ببیند، با این حال، توجه او ممکن است طولانی‌تر شده باشد. پیش از این سن کودک فقط ۳ الی ۴ ثانیه به صورت والد خود خیره میشد، اما در هفته سوم تولد او می‌تواند تا ۱۰ ثانیه نگاهش را ادامه دهد. اگرچه خیلی واضح و آشکار نیست، اما بینایی و چشم‌های کودک با سرعت در حال تغییر هستند.

شما می‌توانید با گفتگو و انجام کارهای خنده دار و لبخند زدن نزدیک به چهره او، دید نوزاد را تحریک کنید و با قرار دادن اسباب بازی های پررنگ در جلوی او، او را به بازی تشویق کنید.

هفته چهارم تولد: دیدن اشیاء هنگام راه بردن او

کودک می‌تواند در حین جابجا شدن، چیزهایی که در اطرافش وجود دارد، ببیند. او این کار را با چرخاندن سرش انجام می‌دهد و قادر نخواهد بود تا حدود ۲ الی ۴ ماهگی فقط چشم خود را حرکت دهد.

چگونه بفهمیم چشم نوزاد سالم است؟

همه نوزادان در بدو تولد و حدود 12 ساعت پس از تولد از همه نظر مورد بررسی قرار می‌گیرند. تست بینایی هم جزء بررسی‌های اصلی است که پیش از ترخیص از بیمارستان حتما توسط پزشک نوزادان انجام می‌شود و گزارش نتیجه آن به اطلاع خانواده می‌رسد.

معمولا پزشک برای تشخیص مشکل بینایی از تست نور استفاده می کند. پزشک با انداختن نور روی چشم نوزاد جمع شدن و تنگ شدن مردمک چشم را بررسی می کند. سپس پزشک لامپ را خاموش می‌کند و بعد از 30 ثانیه روشن می کند و مردمک چشم را بررسی می کند. پزشک در این زمان بررسی می‌کند که آیا مردمک دو چشم نوزاد دقیقا هم زمان و مشابه هم جمع می شوند یا خیر. در تست‌های دیگر نیز حرکت چشم کودک، انحراف چشم‌ها، حرکات چشم به صورت دقیق توسط پزشک بررسی می‌شود. 

*دلایل انحراف چشم در کودکان و روشهای درمانی 

یک تست بینایی نوزاد در منزل این است که انگشت خود را در فاصله 20 تا 25 سانتی‌متری چشم ‌کوچک نگه دارید. سپس دست خود را در فاصله 30 سانتی متری سر نوزاد تکان دهید و به چشم‌های نوزاد دقت کنید. نوزاد باید با چشم‌هایش انگشت شما را دنبال کند. معمولا این تست برای نوزادان بیشتر از 4 هفته انجام می‌شود و نوزادی که بینایی او مشکلی ندارد به راحتی دستان را با نگاه خود دنبال می کند.

لازم است بدانید که تا قبل از سن 16 هفتگی هر یک از چشم‌های نوزاد به صورت مستقل حرکت می‌کند و این موضوع کاملا طبیعی است. بعد از این سن چشم‌های نوزاد رفته رفته دید سه بعدی و هماهنگ پیدا می‌کند و او دیگر متوجه واکنش‌ها خواهد شد. در 24 هفتگی (6 ماهگی) نوزاد باید نسبت به اسباب بازی‌ها، رنگ‌ها و حرکت آنها به خوبی عکس‌العمل نشان دهد.

علائم کوری چشم نوزاد چیست؟

• علائم وجود مشکل در بینایی نوزادان کوچک‌تر از سه ماه از قرار زیر هستند؛ به یاد داشته باشید که  به طور معمول مشاهده هر کدام از علائم زیر می‌تواند حاکی از بروز مشکلات بینایی در طفل کوچک‌تر از سه ماه باشد:
• اگر چشم‌های نوزاد به طور طبیعی حرکت نمی‌کنند، مثلا مردمک یک چشم به یک سو حرکت می‌کند، اما چشم دیگر ثابت است.
• ظاهر چشم‌ها یکی نیست و یکی از آنها متفاوت از دیگری است و یا ظاهر نرمالی ندارد. ممکن است مردمک یک چشم بزرگ‌تر به نظر برسد و اندازه مردمک‌ها یکسان نباشد.
• اگر ظاهر چشم‌های نوزاد نرمال به نظر نمی‌رسد؛ مثلا حدقه چشم بیرون زده یا تو رفته است.
• نوزاد نسبت به نور، وسایل تزیینی که ممکن است بالا سر او آویزان باشند یا مواردی از این دست توجهی نشان نمی‌دهد.
• یکی از چشمان نوزاد باز نمی‌شود.
• نوزاد به نور حساس است و مدام سعی می‌کند به سمت خلاف نور بچرخد و خود را از نور پنهان می‌کند.
• نوزاد اغلب چشمان خود را ریز می‌کند؛ به خصوص وقتی قرار است روی شی یا چیزی متمرکز شود. در چنین شرایطی ممکن است چهره نوزاد در هم کشیده و عبوس به نظر برسد.
• یک یا هر دو پلک نوزاد افتاده به نظر می‌رسد.
• نوزاد بی‌هیچ دلیل خاصی چشمان را مالش می‌دهد (توجه داشته باشید که این رفتار در نوزادان نشانه خواب‌آلودگی است، پس اگر نوزاد خواب کافی داشته اما باز چشمان خود را مالش می‌دهد باید آن را علامتی برای بروز مشکل قلمداد کرد).
• یکی از چشم‌های کودک هیچ وقت باز نمی‌شود؛ یا این که نوزاد موقع بیدار شدن از خواب قادر نیست هر دو پلک خود را از هم بگشاید.
• اگر از چشم نوزاد موادی ترشح می‌شود و یا ریزش اشک دارد.
• اگر چشمان نوزاد ابری به نظر می‌رسد. ابری بودن چشمان نوزاد به مفهوم وجود ماده‌ای به رنگ سفید، سفید مایل به خاکستری یا زرد است که مانند هاله‌ای روی مردمک چشم نوزاد را فرا گرفته است.

*آبریزش چشم نوزاد | علت و درمان آبریزش چشم در نوزادان

رنگ چشم نوزاد چگونه باید باشد؟

رنگ چشم نوزادان در روزهای ابتدایی تولد ، تقریبا متمایل به رنگ خاکستری است؛ اما خیلی زود رنگ چشم نوزاد تغییر کرده و تیره می‌شود. عنبیه یا در واقع پرده رنگی داخل چشم که محل ورود نور به چشم است و در مرکز مردمک چشم واقع شده است، در حالت طبیعی در روزهای آغازین تولد ، عاری از تجمع رنگدانه بوده یا به میزان بسیار ناچیزی رنگدانه دارد؛ این مسئله سبب می شود که لایه خلفی عنبیه از میان لایه قدامی با حداقل رنگدانه ظاهر شده و رنگ خاکستری داشته یاشد. اگرچه ایجاد رنگدانه در بخش قدامی عنبیه، به سرعت اتفاق افتاده و رنگ اصلی چشم طی حداکثر دو ماه ابتدایی تولد مشخص می‌شود؛ اما باید توجه داشت که تا سن دو سالگی کودک ، افزایش پیگمان‌ها (رنگدانه‌ها) تداوم داشته و لذا این امر می‌تواند سبب تغییرات رنگ چشم نوزاد طی ماه های بعدی یا حتی در برخی موارد طی سال دوم زندگی او شود.

باید بدانید که هر قدر تجمع رنگدانه در عنبیه چشم بیشتر باشد؛ رنگ چشم تیره‌تر خواهد شد. وجود رنگدانه یا به عبارتی پیگمان در عنبیه، بیانگر سلامت چشم‌ها است. چنانچه این رنگدانه‌ها طی هفته‌های ابتدایی تولد نوزاد وجود نداشته باشد یا تکمیل نشده باشند، نشان‌دهنده نوعی بیماری تحت عنوان آلبینیسم است. به افراد مبتلا به بیماری آلبینیسم در اصطلاح عامیانه، زال نیز گفته می‌شود. لازم به ذکر است که در بعضی موارد ، این بیماری صرفا به چشم‌ها محدود شده و سبب بروز اختلالاتی در سیستم بینایی می‌شود.

بد نیست این نکته را نیز بدانید که موقعیت اقلیمی و جغرافیایی اعم از وسعت نور محیط می‌توانند بر روی ساخت رنگدانه و رنگ چشم اثر بگذارند و باعث تغییرات رنگ چشم نوزاد شود؛ لذا همانگونه که قرارگیری کودک در فضاهای باز و معرض آفتاب می ‌واند بر روی رنگ پوست تاثیر بگذارد به همان میزان می‌تواند بر روی رنگدانه چشم هم اثر کند.

بینایی نوزاد نارس

یک نوزاد نارس با وزن کم (حدود ۱۵۰۰گرم و سن کمتر از ۷ماه جنینی) حتما باید به وسیله چشم پزشک متخصص بررسی شود، زیرا تکامل شبکیه تا تولد کامل نیست و تولد زودرس باعث تشکیل بافت‌ها و عروق غیرطبیعی در سطح شبکیه می‌شود که نهایتا می‌تواند به خون ریزی و کنده شدن شبکیه منجر شود. البته توسط درمان لیزری می‌توان از این گونه عوارض جلوگیری کرد. والدین باید به هر عارضه و هر نوع امر غیرطبیعی در چشم‌های نوزاد و فرزند خود توجهی خاص و دقیق داشته باشند، زیرا اکثر این عوامل در صورت تشخیص به موقع قابل پیشگیری و حتی درمان است.

* بینایی سنجی نوزادان نارس چگونه است؟ 

قدرت بینایی از نوزادی تا 12 ماهگی

یک ماهگی

• نوزاد چشم‌های خود را به سوی منابع نور بر می گرداند.
• نوزاد اشیاء را به صورت افقی دنبال می کند.
• نوزاد تماس چشمی برقرار کرده و روی مراقبش تمرکز می‌کند.

دو تا سه ماهگی

• نوزاد یک شئ را به صورت عمودی و دایره ای دنبال می‌کند.
• نوزاد چهره‌ها را تشخیص می‌دهد.
• نوزاد مستقل از سر، شروع به حرکت چشم می‌کند.
• نوزاد دست یا پاها را در واکنش به دیدن اشیاء تکان می‌دهد.
• توسط جاذبه‌های بصری به راحتی توجه نوزاد جلب می‌شود.
• نوزاد تماس‌های مشتاقانه چشمی را برای مدت زمان بیشتری برقرار می کند.
• کودک لم دادن به پشت و خیره شدن به اشیاء متحرک را دوست دارد.
• در این سن، کودک هنگام مطالعه، آواز خواندن و صحبت شما به حرکات لب‌های شما نگاه می کند

۳ تا ۶ ماهگی نوزاد

• کودک به دست و پاهای خود نیز همانند اسباب بازی‌ها کنجکاو می‌شود.
• کودک افتادن و غلت زدن اسباب بازی‌ها را با هیجان بیشتری تعقیب می‌کند.
• کودک نقطه نگاهش را حول محور شیء می‌چرخاند (معمولاً از چپ به راست).
• کودک به تدریج میدان دید گسترده‌تری پیدا می کند.
• حواس کودک تقریبا روی سراسر اتاق متمرکز می‌شود.
• کودک دوست دارد به عکس‌العمل‌ها نگاه کند.
• کودک چشم‌ها را به طور مستقل از سر حرکت می‌دهد.
• در این سن، کودک بیشتر  علاقه‌مند به اسباب بازی‌ها و تصاویر می‌شود.
• کودک به طور مداوم با چیزهایی که چشم اندازش را تحریک می‌کنند، درگیر می‌شود.

۷ تا ۱۰ ماهگی نوزاد

• کودک به تصاویر علاقه نشان می دهد.
• توجه کودک به خرده اشیاء رنگی مانند انواع پودرها جلب می‌شود و به آنها دست می‌زند.
• کودک اشیاء نیمه پنهان را می‌شناسد و از طریق بخش آشکارشان تشخیص می‌دهد.

۱۱ تا ۱۲ ماهگی

• کودک می‌تواند از پنجره اشخاص را ببیند و بشناسد.
• کودک تصاویر را تشخیص می دهد.
• کودک چیزی شبیه به قایم باشک بازی می‌کند.
• کودک با رویکردی بصری گرا در خانه حرکت می کند و همه چیز را خوب می‌بیند.
• کودک علائق بصری خود را مذاکره ناپذیر و پایدار نشان می‌دهد.

کلام آخر

اینکه دقیقا چشم نوزاد از کی مبیند پاسخ متفاوتی می‌تواند داشته باشد. سن نوزاد در توانایی بینایی تاثیر مستقیم دارد. درست برعکس حس شنوایی کودک که در پایان ماه اول زندگی در خارج از رحم کاملا رشد یافته است، حس بینایی در کودکان شیرخوار به تدریج و در طول شش تا هشت ماه تکامل پیدا می‌کند. سیر تکامل بینایی یک نوزاد تازه متولد شده سیری صعودی و سریع دارد. در عین حال انجام تست‌های بینایی سنجی برای اطمینان از وضعیت بینایی نوزاد اهمیت زیادی دارد.