علت رفتار خودخواهانه کودکان و برخورد مناسب با آن

وقتی کودکان بزرگتر می‌شوند بیشتر به خودشان توجه می‌کنند. این یک پدیده کاملا عادی است زیرا کودکان از این مسئله که چه کسانی هستند بیشتر آگاه می‌شوند و پویایی‌های اجتماعی و فرهنگی جدیدی را تجربه می‌کنند. معمولا کودکان از اینکه به عنوان فردی عجیب‌وغریب در یک جمعیت در نظر گرفته شوند بیزارند. بنابراین، آن‌ها برای متناسب شدن با اجتماعی بر روی ظاهر و رفتار خود تمرکز می‌کنند.

متخصصان معمولا این مرحله را «مخاطب خیالی» می‌نامند. در این مرحله، کودکان بر این باورند که همه توجه‌ها به سمت آن‌هاست. این نوع تمرکز بر خود طبیعی است اما وقتی به رفتار کاملا خودخواهانه تبدیل شود می‌تواند مشکل‌ساز باشد. در ادامه با موضوع رفتار خودخواهانه کودکان بیشتر آشنا می‌شوید اما قبل از آن لازم است در مورد دلیل خودخواهی در کودکان بدانید.

علل رفتار خودخواهانه کودکان

اولین گام برای جلوگیری از رفتار خودخواهانه کودکان، تشخیص ریشه خودخواهی کودک است. در ادامه به برخی از دلایل آشکار و غیر آشکار رفتار خودخواهانه کودکان اشاره شده است. بررسی کنید که کدام ‌یک علت خودخواهی در فرزند شماست:

• شما به دلایل مربوط به خودتان (احساس گناه، جبران، اجتناب، عشق) فرزندتان را لوس می‌کنید.
• شما در فرزندپروری برای رعایت نظم و انضباط توسط کودک و تعیین کردن قوانین برای او اولویت قائل نیستید.
• شما یا یکی دیگر از اعضای خانواده در انجام رفتار خودخواهانه الگوی فرزندتان هستید.
• کودک شما احساس می‌کند که مورد غفلت واقع شده است.
• فرزندتان به خواهر یا برادرش حسادت می‌کند.
• کودک شما از اینکه با تجملات و امتیازات، خود را سرگرم می‌کنید ناراحت است.
• به کودک شما هیچ‌وقت ارزش از خود گذشتگی آموزش داده نشده است.
• کودک شما از لحاظ هیجانی ضعیف است و در شناسایی یا درک احساسات دیگران مشکل دارد.
• کودک شما عصبانی، مضطرب یا افسرده است یا مشکل دیگری دارد که فکر کردن در مورد دیگران را برای او دشوار می‌کند.

نحوه برخورد با رفتار خودخواهانه کودکان

لازم است بدانید رفتار خودخواهانه کودکان یک مشکل بزرگ است و یک مرحله موقتی نیست. بنابراین، متوقف کردن آن بسیار ضروری است. به یاد داشته باشید خودخواهی می‌تواند شخصیت فرزندتان را زیر سوال ببرد. در ادامه به چند روش به صورت گام به گام در ارتباط با نحوه برخورد با رفتار خودخواهانه کودکان و فرزندان مغرور پرداخته شده است. اگر سوال شما این است که چگونه از خودخواهی در کودکان پیشگیری کنیم؟ این روش‌ها می‌تواند برای شما مفید باشند.

از خودخواهی کودک انتقاد کنید

یک قدم مهم در کاهش رفتار خودخواهانه کودکان، تحمل نکردن این رفتار است. حق با شماست: این کار آسان نخواهد بود به ویژه اگر فرزند شما مدتی طولانی به انجام این‌گونه رفتارها عادت کرده و نشانه‌های خودخواهی در او زیاد است. با این حال، اگر واقعا برای تغییر نگرش فرزندتان جدی هستید لازم است محکم بایستید و ثابت‌قدم باشید.

با قرار دادن قوانینی روشن برای این نگرش جدید شروع کنید. برای مثال: «توی این خونه تو باید همیشه مراقب دیگران باشی». هر بار که فرزندتان خودخواهانه رفتار کرده یا لجاجت می‌کند با صدای بلند مخالفت خود را اعلام کنید. اینکه چرا رفتار فرزندتان اشتباه بوده است را بیان کنید و اگر رفتار خودخواهانه کودک ادامه پیدا کرد از پیامدهای منفی رفتارش استفاده کنید. برای مثال: «این کار تو خودخواهانه بود. من انتظار دارم با دوستات همونطوری رفتار کنی که دوست داری با خودت رفتار بشه» یا «وقتی می‌بینم اجازه نمیدی که دیگران با پلی‌استیشن بازی کنن خیلی نگران میشم. قرار نیست با دیگران خودخواهانه رفتار کنی».

مهارت همدلی را برای کاهش رفتار خودخواهانه فرزندتان به او بیاموزید

کودکانی که همدلی را یاد گرفته‌اند می‌توانند دیگران را بهتر درک کنند زیرا آن‌ها یاد گرفته‌اند خود را جای دیگران بگذارند و به اصطلاح احساس آن‌ها را احساس کنند. به همین دلیل آن‌ها سخاوتمندتر و حمایت‌کننده‌تر خواهند بود و رفتار خودخواهانه کمتر در آن‌ها مشاهده می‌شود. بنابراین، همدلی را به فرزندتان بیاموزید تا او بتواند فراتر از خود را ببینید و دیدگاه‌های دیگران را در نظر بگیرد. برای آموزش همدلی به کودک از روش‌های زیر استفاده کنید.

1. به احساسات دیگران اشاره کنید. توضیح در مورد حالات، خلق‌وخوها و طرز رفتار افراد در وضعیت‌های مختلف هیجانی و همچنین مشکلات احتمالی آن‌ها را به کودکان بیاموزید تا بتوانند احساسات دیگران را بهتر درک کنند. در موقعیت‌های مختلف در مورد چیزهایی که توجه شما را جلب می‌کنند با کودک صحبت کنید و برای او توضیح دهید که چه نشانه‌هایی به شما کمک کرده است که احساسات دیگران را تشخیص دهید. برای مثال بگویید: «امروز وقتی با مریم بازی می‌کردی متوجه صورتش شدی؟ حالت صورتش توجه منو جلب کرد. نگران به نظر می‌رسید. می‌خوای باهاش صحبت کنی ببینی حالش چطوره؟».
2. به کودک یاد بدهید احساسات دیگران را تصور کند. به فرزند خود کمک کنید تصور کند در یک موقعیت خاص، فرد مقابل چه احساسی دارد. برای مقال به او بگویید: «تصور کن یک دانش‌آموز جدید هستی و در حال ورود به مدرسه‌ای جدید هستی. چه احساسی داری؟». به دنبال موقعیت‌های روزمره‌ای باشید که بتواند باعث پرورش همدلی کودک شود. پرسیدن سوالاتی مثل «چه احساسی داری» یا «شخص مقابل چه احساسی داره؟» به او کمک می‌کند تواند احساسات و نیازهای افراد دیگر را در نظر بگیرد. به این موقعیت توجه کنید:

• مادر: بابا روز سختی رو توی شرکت داشت. فکر می‌کنی چه احساسی داره؟
• کودک: یه جورایی خسته است.
• مادر: چه کاری میتونی انجام بدی که حالش بهتر بشه؟
• کودک: فکر کنم بتونم صدای تلویزیون رو کم کنم تا صداش بابا رو اذیت نکنه.
• مادر: این ایده خیلی خوبیه. این یه روش خیلی خوبه که به پدرت نشون بدی به فکرش هستی.

محدودیت تعیین کنید

رفتار با کودک خودخواه چگونه باید باشد؟ یکی از دلایل رفتار خودخواهانه کودکان این است که عادت کرده‌اند خودشان تعیین‌کننده باشند. قوانین مشخصی را تعیین کنید و سپس به آن‌ها پایبند بمانید. تسلیم غر زدن‌ها، نق زدن‌ها، عصبانیت، خود شیفته بودن و احساس گناه دادن کودک (برای مثال: «تو بدترین پدر/ مادر جهان هستی») نشوید. اگر فکر می‌کنید که نقش شما این است که بهترین دوست فرزندتان باشید این کار می‌تواند برای شما سخت باشد. فکر خود را دوباره تنظیم کنید. خود را به عنوان یک بزرگسال ببینید.

همچنین لازم است بدانید مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که وقتی والدین از فرزندان خود انتظارات واضح و روشنی دارند رفتار خودخواهانه در این کودکان بسیار کمتر است. در این موقعیت ممکن است مجبور شوید با مراقبین دیگر فرزندتان که سهل گیر هستند صحبت جدی داشته باشید. به آن‌ها نشان دهید که در کاهش رفتار خودخواهانه فرزندتان جدی هستید و برای این مسئله نیاز به همکاری آن‌ها دارید.

رفتارهای فداکارانه فرزندتان را تشویق کنید

والدینی که فرزندانی فداکار و دلسوز تربیت می‌کنند به‌طور تصادفی این کار را انجام نمی‌دهند. آن‌ها عمداً مطمئن می‌شوند که بچه‌هایشان از حقوق، احساسات و نیازهای دیگران آگاه هستند. این بدان معناست که لازم است با تمایل کودک به این احساس که جهان دور او می‌چرخد مبارزه کنید. مطمئن باشید از نتیجه کار بسیار راضی خواهید بود. شما فرزندی دلسوز و مهربان خواهید داشت.

چگونه سخاوتمندی را به کودکان خود آموزش دهیم؟ البته یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای افزایش از خود گذشتگی کودکان، گرفتن مچ کودک در هنگام انجام رفتارهای محبت‌آمیز و مراقبت‌کننده است. همیشه به یاد داشته باشید که در این موقعیت، رفتار مثبت فرزندتان و تاثیر آن بر فرد مقابل را برای کودکتان توصیف کنید. در این صورت، کودک تشویق می‌شود که دوباره این رفتار را تکرار کند. برای مثال به کودک بگویید: «وقتی اسباب‌بازیت رو به مریم دادی، لبخندش رو دیدی؟ تو اونو خوشحال کردی!» یا «متشکرم که وقت گذاشتی و از من سوال کردی روزم چطور بود».

درنهایت، به یاد داشته باشید که رفتار کودکانه از سنین پایین می‌تواند تغییر کند. اگر رفتار فرزندتان، خودخواهانه است نکاتی که در این مقاله در مورد نحوه برخورد با رفتار خودخواهانه کودکان مطرح شد را انجام دهید و همچنین اطمینان حاصل کنید فرزندی سخاوتمند و دلسوز تربیت می‌کنید. در نهایت اگر با تربیت صحیح کودک خود کلنجار می‌روید می‌توانید برای دریافت مشاوره به متخصص روانشناسی مراجعه کنید.