از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده؟ علائم تشنج در نوزادان+درمان
تشنج نوزادان، یکی از نگرانی‌های شایع در بین والدین است. به دلیل تفاوت ساختار مغز نوزادان با بزرگسالان، ممکن است تشنج، اثر بیشتری بر مغز آنها بگذارد. پدران و مادران باید از علائم تشنج در نوزادان آگاه باشند. انواع و علل تشنج کودکان در سنین مختلف، بسیار گسترده است. حتی تشخیص نوع تشنج در نوزادان، برای پزشکان نیز دشوار است. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع و علت تشنج نوزاد تا یک ماهگی آشنا کنیم.
پادکست خلاصه مقاله از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده:
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.
- تشنج نوزاد چیست؟
- عکس تشنج نوزاد
- علائم تشنج در نوزادان چیست؟
- علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست؟
- علت تب و تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست؟
- آیا تشنج باعث عقب ماندگی ذهنی می‌شود؟
- تفاوت لرزش‌های طبیعی نوزاد با تشنج
- روش‌های تشخیص تشنج در نوزادان
- عواقب تشنج در نوزادان
- درمان تشنج در نوزادان
- سوالات پرتکرار کاربران و پاسخ متخصص
تشنج نوزاد چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی، لازم است بدانید این تشنج در نوزادان و در ماه اول اتفاق می‌افتد. در برانگیختگی الکتریکی غیرطبیعی و شدید نورون‌های مغز، انتقال‌دهنده‌های عصبی به صورت ناگهانی، از نورون‌ها تخلیه می‌شوند. به دنبال این فعالیت الکتریکی، حرکات و رفتارهای غیرطبیعی در بدن نوزاد رخ می‌دهد که می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. تشخیص علت تشنج نوزاد حتی برای پزشکان نیز دشوار است زیرا این تشنج با لرز، انقباض عضلانی و اسپاسم مشخصی همراه نیست.
عکس تشنج نوزاد
در عکس زیر می‌توانید علائم تشنج در کودکان را مشاهده کنید:
علائم تشنج در نوزادان چیست؟
تشنج نوزاد چگونه است؟ علائم تشنج نوزاد یک ماهه شامل طیف گسترده‌ای است اما همیشه همه علائم تشنج مشاهده نمی‌شود. با توجه به نوع و علت تشنج، ممکن است یک یا چند علامت زیر دیده شود:
- حرکت ناگهانی و پرش عضلات اندام‌ها
- سفت شدن اندام‌ها یا شلی آنها
- لرزش پلک‌ها و پلک زدن سریع
- خیره شدن به یک نقطه برای چند لحظه
- انحراف چشم‌ها و حرکات غیرطبیعی مانند چشمک زدن
- حرکات شبیه مکیدن، جویدن، ملچ و ملوچ کردن و لیسیدن لب‌ها
- پدال زدن پاها مانند دوچرخه‌سواری، حرکات دست‌ها مانند پارو زدن
- کوبیدن دست‌ها و پاها روی زمین یا تقلای شدید
- تغییر ضربان قلب، تعداد تنفس و فشار خون
لزوماً همه علائم تشنج در نوزادان رخ نمی‌دهد. در بعضی نوزادان شیرخوار، تنها علامت تشنج، توقف تنفس به مدت بیش از 20 ثانیه و کبود شدن نوزاد است که بیشتر در نوزادان نارس دیده می‌شود.
علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست؟
تشخیص علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی، اولین قدم در کنترل تشنج است. زیرا با رفع علت و برطرف کردن آن، از آسیب‌های جدی وارد شده بر مغز کاسته می‌شود. عوارض طولانی‌مدت تشنج بر مغز نوزادان، می‌تواند شامل تا۸خیر تکامل، اختلالات یادگیری، فلج مغزی در کودکان یا CP باشد.
همچنین تشنج نوزادان ممکن است به علت بیماری‌های زمینه‌ای باشد که نیاز به پیگیری دارند. امکان دارد مشکل جدی در کودک یافت نشود و فقط یک تشنج گذرا باشد. شایع‌ترین علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی، به شرح زیر است:
- کمبود اکسیژن هنگام تولد
- خونریزی داخل مغز
- آسیب وارد شدن به نوزاد در هنگام زایمان
- عفونت‌های مغز مانند مننژیت و انسفالیت
- مشکلات ساختاری مغز
- بیماری‌های متابولیک ژنتیکی
- کمبود کلسیم، سدیم، منیزیوم خون
- افت قند خون
- مشکلات عروقی مغز
- اعتیاد مادر به مواد مخدر یا مصرف برخی داروها و مواد شیمیایی
- کمبود پیریدوکسین یا ویتامین B6
تشخیص دلایل تشنج در نوزادان به عهده پزشک متخصص است.
| علت تشنج در کودکان | علائم تشنج در کودکان |
| کمبود اکسیژن | حرکت ناگهانی و پرش عضلات اندام‌ها |
| خونریری و مشکلات مغزی | سفت شدن اندام‌ها یا شلی آنها |
| عفونت‌ها | لرزش پلک‌ها و پلک زدن سریع |
| بیماری متابولیکی | خیره شدن به یک نقطه برای چند لحظه |
| افت قند خون | انحراف چشم‌ها و حرکات غیرطبیعی مانند چشمک زدن |
| کمبود برخی مواد معدنی | حرکات شبیه مکیدن، جویدن، ملچ و ملوچ کردن و لیسیدن لب‌ها |
علت تب و تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست؟
تشنج ناشی از تب بسیار عادی است. گاهی نوزادان دچار این حالت می‌شوند که معمولاً ناشی از یک عفونت ویروسی و به‌ندرت، به دلیل عفونت باکتریایی است. به نظر می‌رسد که ویروس آنفولانزا و ویروسی که باعث روزئولا می‌شود، اغلب با تب‌های شدید همراه است. در این حالت، نوزاد در گروه نوزادان تشنجی قرار نمی‌گیرد زیرا این تشنج اغلب موقتی است و در این مقاله، بیشتر روی انواع تشنج نوزادان تا یک ماهگی، بدون تب تمرکز می‌شود.
علت تشنج نوزاد در اتاق زایمان چیست؟
در مواردی، در اتاق زایمان شاهد تشنج در نوزاد تازه متولد شده هستیم. علت چیست؟ این تشنج ممکن است به علت نرسیدن اکسیژن به جنین، تزریق داروی بی‌حسی به داخل سر جنین یا ساختارغیرطبیعی و مادرزادی مغزی جنین باشد.
علل تشنج نوزاد پس از تولد تا یک ماهگی
انواع تشنج در کودکان در ادامه توضیح داده شده است:
- آنسفالوپاتی هیپوکسیک ایسکمیک نوزادی (تشنج پس از آسفیکسی): این بیماری شایع‌ترین علت تشنج در نوزاد یک روزه است. معمولاً در نوزادهای رسیده (فول ترم) در 24-12 ساعت ابتدای تولد رخ می‌دهد. این تشنج معمولاً به درمان دارویی مقاوم است. متاسفانه در این شرایط، عوارض تشنج پایدار است.
- خونریزی داخل مغز: خونریزی داخل مغزی در نوزادان نارس، بیشتر از نوزادان رسیده بوده و یک علت اصلی تشنج در نوزادان نارس است. برای نمونه، خونریزی داخل بطن مغزی، در نوزادان با وزن بسیار پایین و نارس شایع است که بین روزهای اول تا سوم تولد رخ می‌دهد. نوعی از خونریزی مغزی، به دنبال آسیب مغزی در حین زایمان و پس از آن، موجب تشنج در یک یا دو ماه بعد از تولد می‌شود.
- سکته مغزی به دنبال انسداد عروق شریانی یا وریدی با لخته
- عفونت‌های مغزی مانند مننژیت، انسفالیت یا عفونت داخل رحمی جنین با توکسوپلاسموز یا سایتومگالوویروس
- اختلال متابولیک قابل برطرف شدن مانند افت قند خون، افت کلسیم، افت منیزیوم
- بیماری صرع نوزادان: صرعی که از نوزادی شروع می‌شود، می‌تواند به دلیل ساختار غیرطبیعی مغز یا علل ژنتیکی باشد.
- بیماری‌های متابولیک ژنتیکی: این موارد با شرح حال سابقه مرگ نوزادان قبلی همراه است. در بسیاری موارد با شروع تغذیه نوزاد رخ می‌دهد.
- مسمومیت‌ها: مسمومیت یا علائم ترک داروها یا موادمخدری که مادر حین بارداری مصرف می‌کرده است. مواد مخدر، الکل، برخی از داروهای ضدافسردگی، آرام‌بخش‌ها و داروهای ضدتشنج مادر می‌تواند در اولین روزهای تولد، موجب تشنج نوزاد شوند.
- تشنج خوش‌خیم نوزادی: تشنج روز پنجم یا لرزش خوش‌خیم نوزاد، به صورت ارثی، به کودک منتقل می‌شود یعنی یکی از والدین به این بیماری مبتلا بوده است. این تشنج‌ها به صورت کانونی، خودمحدودشونده و در اواخر هفته اول رخ می‌دهند. این بیماری به‌خوبی به درمان پاسخ می‌دهد و تکرار نمی‌شود.
- صرع خوش‌خیم فامیلی نوزادان: این تشنج به صورت ارثی از والدین منتقل می‌شود و می‌تواند به شکل‌های متنوعی رخ دهد. در آینده مشکلات عصبی برای کودک ایجاد نمی‌کند اما تا حدودی احتمال ابتلا به صرع را بیشتر میکند.
آیا تشنج باعث عقب ماندگی ذهنی می‌شود؟
متاسفانه بله. در کودکان خردسال، به دلیل تشنج‌های کنترل نشده، رشد می‌تواند به تأخیر بیفتد. همچنین صرع که در نتیجه درمان نشدن این تشنج‌ها رخ می‌دهد، می‌تواند منجر به عدم رشد مغزی متناسب با سن، در کودکان شود.
تفاوت لرزش‌های طبیعی نوزاد با تشنج
گاهی افتراق میان تشنج، با رعشه یا لرزش‌های خوش‌خیم نوزاد تشنجی دشوار است. لرزش و رعشه با لمس کردن یا تکان دادن نوزاد برانگیخته و با نگه‌داشتن اندام متوقف می‌شوند. در این دو حالت، حرکات غیرطبیعی چشم دیده نمی‌شود. همچنین لرزش ظریف و سریع است اما تشنج، بسیار خشن و همراه با سرعت تند و کندشونده است. برای بررسی بیشتر، باید به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید. گاهی برخی از حرکات ناگهانی کودک در خواب با تشنج نوزاد در خواب اشتباه گرفته می‌شود و والدین به دنبال علت تشنج نوزاد تا یک ماهگی در خواب می‌گردند. این حرکات با بیدار شدن کودک از خواب پایان می‌یابد. همچنین در زمان دیگری غیر از خواب دیده نمی‌شود.
روش‌های تشخیص تشنج در نوزادان
تشنج نوزادان، همیشه به بستری شدن او در بخش ویژه یا NICU و بررسی کامل نیاز دارد. برای تشخیص تشنج و دلیل تشنج نوزادان تا یک ماهگی، باید مجموعه‌ای از اقدامات توسط کادر درمان انجام شود.
- باید معاینه فیزیکی کامل توسط پزشک انجام شود.
- سابقه خانوادگی تشنج و صرع در بسیاری از موارد با افزایش خطر ابتلا به تشنج نوزادان همراه است.
- آزمایش خون، نوار مغز یا ای.ای.جی (EEG)، تصویر‌برداری از مغز توسط ام آر آی، سی تی اسکن و می‌تواند علت زمینه‌ای را مشخص کند.
- در مواردی که شک به مننژیت و انسفالیت وجود دارد، ممکن است نیاز به کشیدن مایع نخاعی یا ال پی(LP) باشد.
عواقب تشنج در نوزادان
عوارض تشنج در نوزادان، می‌تواند جبران نشدنی باشد. حدود نیمی از نوزادانی که دچار تشنج نوزادی می‌شوند، در مراحل بعدی زندگی، به صرع مبتلا می‌شوند. کسانی که تشنج‌های مربوط به آسیب‌های مغزی یا ناهنجاری‌های رشدی دارند، ممکن است عوارض بیشتری مانند فلج مغزی، ناتوانی ذهنی و سایر اختلالات عصبی داشته باشند. از این جهت، درمان به موقع و سریع علل تشنج، بسیار ضروری است.
درمان تشنج در نوزادان
آیا تشنج نوزادان قابل درمان است؟ درمان تشنج نوزادان به علت اولیه آن بستگی دارد. در برخی از موارد، بدون نیاز به درمان، تشنج محدود می‌شود اما گاهی تشنج نوزادان به درمان مقاوم خواهد بود. به‌منظور تشخیص هرچه سریع‌ترعلت تشنج نوزادان تا یک ماهگی و درمان او، نهایت همکاری را با پزشک و کادر درمان داشته باشید. زیرا تشنج نوزادان می‌تواند عوارض مغزی ناگواری را به همراه داشته باشد.
البته تشنج شیرخوران و کودکان همیشه به درمان نیاز ندارد. مثلاً اگر تشنج و تب فقط یک‌بار و به مدت چند ثانیه اتفاق افتاده باشد، ممکن است نیازی به درمان نباشد اما گاهی به بستری شدن در بیمارستان و بررسی کامل کودک نیاز است.
درمان دارویی تشنج در کودکان
در موارد ابتلا به صرع، فرد باید تا چند سال یا همیشه دارو مصرف کند. درمان دارویی تشنج معمولاً با داروهایی مانند کاربامازپین، فنوباربیتال، فنی توئین، والپروئیک اسید، گاباپنتین، اتوسوکسیماید و داروهای آرام‌بخشی مانند کلونازپام و دیازپام همراه است. این داروها در انواع قرص، شربت، شیاف (مانند شیاف استامینوفن 125) و یا به‌صورت تزریقی تجویز می‌شوند. در صورت ابتلای کودک به بیماری جدید، استفاده از این داروها با داروهای دیگر، قطع دارو و هرگونه تغییر در دوز دارو، باید به پزشک اطلاع داده شود. در غیر این‌صورت، ممکن است عوارض زیادی را به دنبال داشته باشد.
درمان غیردارویی تشنج در کودکان
درمان غیر دارویی، بیشتر حالت پیشگیری‌کننده برای تشنج احتمالی بعدی دارد. رژیم غذایی خاصی به نام رژیم کتوژنیک وجود دارد. این رژیم غذایی حاوی چربی زیاد و کربوهیدرات کم است. این رژیم باید توسط متخصص تغذیه تجویز شود و اجرای آن پیگیری و ارزیابی شود. رژیم غذایی نمی‌تواند جایگزین درمان دارویی باشد و تنها کمک‌کننده است. در افراد مبتلا به صرع، گاهی جراحی مغز، کمک به‌سزایی در درمان تشنج میکند.
سوالات پرتکرار کاربران و پاسخ متخصص
آیا تشنج نوزاد‌نارس‌خوب می‌شود؟ دخترم زود به دنیا آمد و در‌‌دستگاه تشنج و خونریزی مغزی کرد و بعد از آن ام ار ای گرفتیم و گفتند خون جذب شده است. اما برای آینده‌اش نگران هستم.
شرایط نوزاد به میزان زیادی به شرایطی که در آی سی یو و در دوران تولدش گذرانده بستگی دارد. اینکه در در ام آر آی هیچ مشکلی وجود نداشته باشد و خون جذب شده باشد قطعا بلند مدتش را پیشگویی نمی‌کند. با نوار مغز، معاینات پیشرفت و تکامل عصبی می‌توان بررسب کرد که چقدر به مغز آسیب رسیده است. ولی در کل اگر نوزاد سابقه خونریزی مغزی و تشنج داشته باشد از حالت معمول در وضعیت حساس‌تری است. یعنی ممکن است که بعداً در رشد سیستم عصبی‌اش تاخیر ببینید. باید صبر کرده و پیگیر باشید که اگر هم تاخیر داشته باشد با کاردرمانی و فیزیوتراپی زودتر بهبود پیدا کند.
بچه‌ام تشنج کرده خوب شده اما الان مدام تب میکند چیکار کنم؟
اینها ارتباطی بهم ندارند.
پسرم یک سال دارد. یک بار که با برادرش بازی می‌کرد یک دفعه حین بازی گریه کرد و نفسش بند آمد و خشک شد من هم صورتش را شستم و به صورتش سیلی زدم تا اینکه بهتر شد. علتش چه بود؟
اینها علائم تشنج است ولی ما تشنج ناگهانی نداریم که فردی یکباره تشنج کند و قبلش خوب باشد. معمولاً قبلش تب می‌کنند و با تب این اتفاق می‌افتد. اگر بدون تب این اتفاق بیفتد حتما باید پیش متخصص اعصاب بروید و یک نوار مغز بگیرید و بررسی کنید که آیا واقعا تشنج بوده یا خیر.
پسرم دوماه دارد. هر ده روز تا دو هفته یک روز این علائم را دارد: موقعی که می‌خواهم بغلش کنم یا روی تشک بگذارمش یا رو پام یا بغلم می‌گیرمش، که آروغ بزند یکباره جوری که بترسد بدنش را سفت میکند، سرش را عقب می‌برد و سیاهی چشماش به سمت بالا می‌رود، دست‌هایش را نیز جلوی بدن مشت می کند. در حد سه چهار ثانیه این حالت می‌ماند و بعدش حالتش عادی می‌شود. می‌تواند تشنج باشد؟
حتماً باید بررسی شود. در شیرخوارگی تشنج در همین حد خیره شدن، سفت شدن، کبود شدن، کاهش تنفس که به مرور زیاد می‌شوند رخ می‌دهد. این مورد حتماً باید یک بار بررسی و درمان انجام شود. ضروری است که در این سن این علائم حتی همینقدر کوچک جدی گرفته شود.
سلام علت کبود شدن صورت نوزاد ۴۰ روزه و خیره شدن به یک جا چه می‌تواند باشد؟ آیا ممکن است تشنج باشد؟
بعضی نوزادان در این سن کولیک دارند و برای دفع زور می‌زنند و طبیعی است که کبود یا قرمز شوند. اما کبودی که روی لب و دهان باشد و با قطع تنفس و خشک شدنی همراه باشد که با تکان دادن هم به خودش نیاید، خطرناک است. عموماً نوزادی که طبیعی به دنیا می‌آید و یا سابقه زایمان سخت یا تشنج خانوادگی ندارد کمتر به این مشکل دچار می‌شود.
یک بچه 16 ماهه دارم و برای اولین بار دچار تشنج شدو طی چند ساعت چند بار تشنج کرد و فورا او را به بیمارستان کودکان مفید بردیم و بستری کردیم. آیا این عارضه ممکن است برای همیشه با او باشه یا درمان می‌شود؟
اگر خانواده سابقه بیماری سر نداشته باشند، اگر رشد اعصاب و تکامل عصبی کودک مثل گردن گرفتن راه افتادن حرف زدنش طبیعی باشد، همان موقع که بستری شده نوار مغزش خوب باشد این حالت یک تب و تشنج عادی است که دیگر معمولاً بعد از پنج سالگی هم تکرار نمی‌شود و در خیلی موارد به دارو هم نیازی ندارد.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.