از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده؟ علت و علائم تشنج نوزادان+درمان

تشنج نوزادان، یکی از نگرانی‌های شایع در بین والدین است. به دلیل تفاوت ساختار مغز نوزادان با بزرگسالان، ممکن است تشنج اثرات بیشتری بر مغز بگذارد. پدران و مادران باید از علائم تشنج در نوزادان آگاه باشند. انواع و علت‌های تشنج کودکان در سنین مختلف بسیار گسترده است. حتی تشخیص نوع تشنج در نوزادان برای پزشکان نیز دشوار است. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع تشنج نوزاد و علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی آشنا کنیم.

تشنج نوزاد چیست؟

قبل از پرداختن به موضوع علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی لازم است بدانید این تشنج در نوزادان و در ماه اول زندگی اتفاق می‌افتد. در برانگیختگی الکتریکی غیر‌طبیعی و شدید نورون‌های مغز، انتقال‌دهنده‌های‌ عصبی به صورت ناگهانی از نورون‌ها تخلیه می‌شوند. به دنبال این‌فعالیت الکتریکی، حرکات و رفتارهای غیرطبیعی در بدن نوزاد رخ می‌دهد که می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. تشخیص علت تشنج نوزادی حتی برای پزشکان نیز دشوار است. زیرا این تشنج با لرز و انقباض عضلانی و اسپاسم مشخصی همراه نیست. عکس تشنج نوزاد را در زیر مشاهده میکنید:

از کجا بفهمیم نوزاد تشنج کرده 

تشنج نوزاد چگونه است؟ علائم تشنج نوزاد یک ماهه شامل طیف گسترده‌ای است. اما همیشه همۀ علایم تشنج مشاهده نمی‌شود. با توجه به نوع و علت تشنج ممکن است یک یا چند علامت در بیماری نوزاد دیده‌شود:

• حرکت ناگهانی و پرش عضلات اندام‌ها
• سفت شدن اندام‌ها یا شلی آن‌ها
• لرزش پلک‌ها و پلک زدن سریع
• خیره شدن به یک نقطه برای چند لحظه
• انحراف چشم‌ها و حرکات غیرطبیعی مانند چشمک زدن
• حرکات شبیه مکیدن، جویدن، ملچ و ملوچ کردن و لیسیدن لب‌ها 
• پدال زدن پاها مانند دوچرخه‌سواری، حرکات دست‌ها مانند پارو زدن
• کوبیدن دست‌ها و پاها روی زمین یا تقلای شدید
• تغییر ضربان قلب، تعداد تنفس و فشار خون

لزوماً همه علایم تشنج در نوزادان رخ نمیدهد. در بعضی نوزادان شیرخوار تنها علامت تشنج توقف تنفس به مدت بیش از 20 ثانیه و کبود شدن نوزاد است که بیشتر در نوزادان نارس دیده می‌شود.

علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست؟

علت اصلی تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست؟ تشخیص علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی، اولین قدم در کنترل تشنج است. زیرا با رفع علت و برطرف کردن آن، از آسیب‌های جدی واردشده بر مغز کاسته می‌شود. زیرا عوارض طولانی‌مدت تشنج بر مغز نوزادان می‌تواند شامل تاخیر تکامل، اختلالات یادگیری، فلج مغزی یا CP باشد.

تشنج نوزادان ممکن است به علت بیماری‌های زمینه‌ای باشد که نیاز به پیگیری دارند. اما ممکن است مشکل جدی در کودک یافت نشود و فقط یک تشنج گذرا باشد. شایع‌ترین علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی به شرح زیر است:

• کمبود اکسیژن هنگام تولد
• خون‌ریزی داخل مغز
• آسیب وارد شدن به نوزاد در هنگام زایمان
• عفونت‌های مغز مانند مننژیت و انسفالیت
• مشکلات ساختاری مغز
• بیماری‌های متابولیک ژنتیکی
• کمبود کلسیم، سدیم، منیزیوم خون
• افت قند خون
• مشکلات عروقی مغز
• اعتیاد مادر به مواد مخدر یا مصرف برخی داروها و مواد شیمیایی 
• کمبود پیریدوکسین یا ویتامین B6

تشخیص دلایل تشنج در نوزادان به عهده پزشک متخصص است.

علت تب و تشنج نوزادان تا یک ماهگی چیست

تشنج تب بسیار عادی ست. گاهی نوزادان دچار تشنج ناشی از تب می‌شوند که معمولاً ناشی از یک عفونت ویروسی و کمتر به دلیل عفونت باکتریایی است. به نظر می‌رسد که ویروس آنفولانزا (آنفولانزا) و ویروسی که باعث روزئولا می‌شود، که اغلب با تب‌های شدید همراه است، بیشتر با تشنج‌های ناشی از تب همراه است. در این حالت نوزاد به عنوان یک نوزاد تشنجی دسته بندی نمی‌شود زیرا این تشنج بیشتر موقت است و در این مقاله بیشتر روی انواع تشنج نوزادان تا یک ماهگی بدون تب تمرکز می‌شود.

علت تشنج نوزاد در اتاق زایمان چیست؟

در مواردی در اتاق زایمان شاهد تشنج در نوزاد تازه متولد شده هستیم. علت تشنج نوزاد تازه متولد شده چیست؟ این تشنج ممکن است به علت نرسیدن اکسیژن به جنین، تزریق داروی بی‌حسی به داخل سر جنین باشد و یا نوزاد به صورت مادرزادی ساختار غیرطبیعی مغزی داشته باشد.

علل تشنج نوزاد پس از تولد تا یک ماهگی

انواع تشنج در کودکان در ادامه توضیح داده شده است:

• آنسفالوپاتی هیپوکسیک ایسکمیک نوزادی (تشنج پس از آسفیکسی): این بیماری شایع‌ترین علت تشنج در نوزاد یک روزه است. معمولا در نوزادهای رسیده (فول ترم) در 24-12 ساعت ابتدای تولد رخ می‌دهد. این تشنج معمولا به درمان دارویی مقاوم است. متاسفانه در این شرایط عوارض تشنج روی پایداری می‌ماند.
• خونریزی داخل مغز: خونریزی داخل مغزی در نوزادان نارس بیشتر از نوزادان رسیده بوده و در نتیجه یک علت اصلی تشنج در نوزادان نارس است. برای نمونه خونریزی داخل بطن مغزی در نوزادان با وزن بسیار پایین و نارس شایع است. معمولا بین روزهای اول تا سوم تولد رخ می‌دهد. نوعی از خونریزی مغزی به دنبال آسیب مغزی در حین زایمان و پس از آن، موجب تشنج در 2-1 ماه بعد از تولد می‌شود
• سکته مغزی به دنبال انسداد عروق شریانی یا وریدی با لخته
• عفونت‌های مغزی مانند مننژیت، انسفالیت یا عفونت داخل رحمی جنین با توکسوپلاسموز یا سایتومگالوویروس
• اختلال متابولیک قابل برطرف شدن مانند افت قند خون، افت کلسیم، افت منیزیوم
• بیماری صرع نوزادان: صرعی که از نوزادی شروع می‌شود، می‌تواند به دلیل ساختار غیرطبیعی مغز یا علل ژنتیکی باشد.
• بیماری‌های متابولیک ژنتیکی: این موارد با شرح حال سابقه مرگ نوزادان قبلی همراه است. در بسیاری موارد با شروع تغذیه نوزاد رخ می‌دهد.
• مسمومیت‌ها: مسمومیت یا علائم ترک داروها یا موادمخدری که مادر حین بارداری مصرف می‌کرده است. مواد مخدر، الکل، برخی از داروهای ضدافسردگی، آرام‌بخش‌ها و داروهای ضدتشنج مادر می‌تواند در اولین روزهای تولد موجب تشنج نوزاد شوند.
• تشنج خوش خیم نوزادی : تشنج روز پنجم یا لرزش خوش‌خیم نوزاد به صورت ارثی به کودک منتقل می‌شود. یعنی یکی از والدین به این بیماری مبتلا بوده است. به صورت تشنج‌های کانونی،خودمحدودشونده و در اواخر هفته اول زندگی تظاهر پیدا می‌کند. این بیماری به‌خوبی به درمان پاسخ می‌دهد و تکرار نمی‌شود.
• صرع خوش‌خیم فامیلی نوزادان: این تشنج به صورت ارثی از والدین منتقل می‌شود و می‌تواند به شکل‌های متنوعی رخ دهد. در آینده مشکلات عصبی برای کودک ایجاد نمی‌کند. اما تا حدودی احتمال ابتلا به صرع را بیشتر می‌کند.

آیا تشنج باعث عقب ماندگی ذهنی می شود 

متاسفانه بله. در کودکان خردسال، به دلیل تشنج های کنترل نشده، رشد می تواند به تاخیر بیفتد. همچنین صرع که در نتیجه درمان نشدن این تشنجها رخ میدهد خود میتواند منجر به عدم رشد مغزی متناسب با سن در کودکان شود.

تفاوت لرزش‌های طبیعی نوزاد با تشنج

گاهی افتراق تشنج با رعشه یا لرزش‌های خوش‌خیم نوزاد تشنجی دشوار است. لرزش و رعشه با لمس کردن یا تکان دادن نوزاد برانگیخته می‌شوند و با نگه‌داشتن اندام متوقف می‌شوند. در این دو حالت حرکان غیرطبیعی چشم دیده نمی‌شود. لرزش حرکاتی ظریف و سریع دارد. اما تشنج بسیار خشن و سرعت تند و کندشونده دارد. برای بررسی بیشتر باید به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنید. گاهی برخی از حرکات ناگهانی کودک در خواب نیز با تشنج نوزاد در خواب اشتباه گرفته می‌شود و والدین به دنبال علت تشنج نوزاد تا یک ماهگی در خواب می‌گردند. این حرکات با بیدار شدن کودک از خواب پایان می‌یابد. همچنین در زمان دیگری غیر از خواب دیده نمی‌شود.

روش‌های تشخیص تشنج در نوزادان

تشنج نوزادان همیشه به بستری شدن او در بخش ویژه یا NICU و بررسی کامل نیاز است. برای تشخیص تشنج و دلیل تشنج نوزادان تا یک ماهگی باید مجموعه‌ای از اقدامات توسط کادر درمان انجام شود.

• باید معاینۀ فیزیکی کامل توسط پزشک انجام شود.
• سابقۀ خانوادگی تشنج و صرع در بسیاری از موارد با افزایش خطر ابتلا به تشنج نوزادان همراه است.
• آزمایش خون، نوار مغز یا ای.ای.جی (EEG)، تصویر‌برداری از مغز توسط ام آر آی، سی تی اسکن و می‌تواند علت زمینه‌ای را مشخص کند.
• در مواردی که شک به مننژیت و انسفالیت وجود دارد، ممکن است نیاز به کشیدن مایع نخاعی یا ال پی(LP) باشد.

عواقب تشنج در نوزادان 

عوارض تشنج در نوزادان میتواند جبران نشدنی باشد. حدود نیمی از نوزادانی که دچار تشنج نوزادی می شوند، در مراحل بعدی زندگی به صرع مبتلا می شوند. کسانی که تشنج های مربوط به آسیب های مغزی یا ناهنجاری های رشدی دارند ممکن است عوارض بیشتری مانند فلج مغزی، ناتوانی ذهنی و سایر اختلالات عصبی داشته باشند. از این جهت درمان به موقع و سریع علل تشنج بسیار ضروری است.

درمان تشنج در نوزادان

ایا تشنج نوزادان قابل درمان است؟ درمان تشنج نوزادان به علت اولیه آن بستگی دارد. در برخی از موارد بدون نیاز به درمان تشنج محدود می‌شود. اما گاهی تشنج نوزادان به درمان مقاوم خواهد بود. به‌منظور تشخیص هرچه سریع‌تر علت تشنج نوزادان تا یک ماهگی و درمان او، نهایت همکاری را با پزشک و کادر درمان داشته باشید. زیرا تشنج نوزادان می‌تواند عوارض مغزی ناگواری را به همراه داشته باشد.

البته تشنج شیرخوران و کودکان همیشه به درمان نیاز ندارد. مثلا اگر تشنج و تب فقط یک‌بار و به مدت چند ثانیه اتفاق افتاده باشد، ممکن است نیازی به درمان نباشد. اما گاهی به بستری شدن در بیمارستان و بررسی کامل کودک نیاز است.

درمان دارویی تشنج در کودکان

در موارد ابتلا به صرع فرد باید تا چند سال یا همیشه دارو مصرف کند. درمان دارویی تشنج معمولا با داروهایی مانند کاربامازپین، فنوباربیتال، فنی توئین، والپروئیک اسید، گاباپنتین، اتوسوکسیماید و داروهای آرام‌بخشی مانند کلونازپام و دیازپام است. این داروها در انواع قرص، شربت، شیاف (مانند شیاف استامینوفن 125) و تزریقی تجویز می‌شوند. این داروها حتما باید توسط پزشک تجویز شوند. در صورت ابتلای کودک به بیماری جدید، استفاده از این داروها با داروهای دیگر، قطع دارو و هرگونه تغییر در دوز دارو باید به پزشک اطلاع داده شود. در غیر این‌صورت ممکن است عوارض زیادی را به دنبال داشته باشد.

درمان غیردارویی تشنج در کودکان

درمان‌ غیر دارویی بیشتر حالت پیشگیری‌کننده برای تشنج احتمالی بعدی دارد. رژیم غذایی خاصی به نام رژیم کتوژنیک وجود دارد. این رژیم غذایی حاوی چربی زیاد و کربوهیدرات کم است. این رژیم باید توسط متخصص تغذیه تجویز شود و اجرای آن پیگیری و ارزیابی شود. رژیم غذایی نمی‌تواند جایگزین درمان دارویی باشد و تنها کمک‌کننده است. در افراد مبتلا به صرع، گاهی جراحی مغز کمک به‌سزایی در درمان تشنج می‌کند.