6 درمان سرما خوردگی در کودکان زیر یکسال+معرفی بهترین داروها

طبق جدیدترین تحقیقات علمی، درمانهای حمایتی مانند مصرف کافی مایعات، تخلیه ترشحات بینی و استراحت؛ نقش بسیار موثری در درمان سرماخوردگی کودکان زیر یکسال دارد. در بسیاری از موارد، مصرف داروهای ضدسرفه و انواع شربت سرماخوردگی کودکان مثل شربت سیتریزین برای کودکان و شربت گایافنزین برای کودکان توصیه نمیشود. در این مقاله، قصد داریم روشهای موثرتری برای درمان سرماخوردگی در کودکان زیر یکسال معرفی کنیم.
پادکست خلاصه مقاله 6 درمان سرما خوردگی در کودکان زیر یکسال:
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیامهای مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیههای تغذیهای و دستور پختهای مناسب، تغذیه سالمتری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازیهای مناسب و آزمونهای دورهای به تقویت هوش و مهارتهای فرزندتان کمک کنید.
- علائم سرماخوردگی در کودکان
- چه زمانی باید نگران علائم سرماخوردگی کودک باشید؟
- درمان سرماخوردگی کودکان با دارو
- درمان سرماخوردگی کودکان همراه سرفه
- درمانهای حمایتی و راهکارهای خانگی درمان سرماخوردگی کودکان
- به کودک سرماخورده چه غذایی بدهیم؟
- درمان سرماخوردگی کودکان زیر یکسال در طب سنتی
- واکسن سرماخوردگی !
- باورهای غلط درباره درمان سرماخوردگی کودکان
علائم سرماخوردگی در کودکان
علائم سرماخوردگی در کودکان و نوزادان، معمولاً یک تا دو روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس شروع میشوند؛ در روز دوم تا سوم به اوج میرسد و با درمان سرماخوردگی کودکان در طی 14-10 روز بهبود پیدا میکند. اصلیترین علائم سرماخوردگی شامل موارد زیر است:
- گرفتگی بینی ( برجستهترین علامت سرماخوردگی در کودکان )
- آبریزش بینی در نوزادان و ترشحات بینی به صورت شفاف، زرد یا سبز
- تب که در سه روز اول بیماری شایع است
- سرفه
- سایر علائم سرماخوردگی در کودکان زیر یکسال شامل گلودرد، آبریزش بینی، کاهش اشتها، بیقراری و اختلال خواب کودک.
برای درمان سرماخوردگی اطفال زیر یکسال، معمولاً نیازی به درمان دارویی زیادی نیست؛ مگر در مواردی که باعث آزار کودک یا هریک از افراد خانواده شود. برای برطرف کردن این موارد، درمانهای فراوانی از قبیل دارویی، حمایتی و درمان گیاهی سرماخوردگی کودکان زیر یکسال وجود دارد. در ادامه هر کدام از اینها را بررسی میکنیم.
* مقاله قویترین داروی گیاهی ضد سرفه کودکان را مطالعه کنید.
چه زمانی باید نگران علائم سرماخوردگی کودک باشید؟
سرماخوردگی، نوعی عفونت خفیف و خودمحدود شونده ویروسی در دستگاه تنفسی است. کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیفتر و مصونیت کمتر در برابر ویروسها، بیشتر مستعد سرماخوردگی هستند. کودکان زیر 6 سال، بهطور میانگین 8-6 بار در سال (خصوصاً در پاییز و زمستان) دچار سرماخوردگی میشوند.
بهطور کلی، هیچ واکسن یا دارویی برای درمان سرماخوردگی کودکان زیر یکسال وجود ندارد. راه درمان سرماخوردگی کودکان زیر یکسال، عمدتاً از طریق برطرف کردن علائم از طریق دارو یا درمان خانگی سرماخوردگی کودکان و صبوری والدین است.
علائم سرماخوردگی در نوزادان سه ماهه و کوچکتر نیاز به بررسی پزشک دارد. در نوزادان بالای سه ماه نیز درمان تحت نظر پزشک توصیه میشود اما میتوانید با درمان سرماخوردگی کودک یک ساله و کمتر در منزل، علائم را رفع کنید. در صورت مشاهده هر کدام از نشانههای زیر، خصوصاً سه مورد اول، حتماً به پزشک مراجعه کنید:
- تغییرات رفتار یا هوشیاری کودک
- سخت نفس کشیدن یا افزایش سرعت تنفس کودک
- عدم تمایل کودک به خوردن و آشامیدن برای مدت طولانی
- تب بالای 38.4 برای بیش از سه روز
- بدتر شدن یا عدم رفع گرفتگی بینی بیش از ۱۰ روز
- قرمز شدن و آبریزش چشم نوزاد و یا خروج ترشحات زرد از آن
- نشانههای عفونت گوش مثل درد، خارش و کشیدن گوش توسط کودک
- باقی ماندن سرفه برای مدت طولانی پس از بهبود سایر علائم
درمان سرماخوردگی کودکان با دارو
درمان دارویی علائم سرماخوردگی نوزاد و کودکان با درمان سرماخوردگی بزرگسالان بسیار متفاوت است. حتی روش درمان کودکان زیر یکسال، با سرماخوردگی کودکان زیر 2 سال تفاوتهایی دارد. بعضی از داروهایی که در بزرگسالان تجویز میشوند، نه تنها برای درمان سرماخوردگی کودکان موثر نیستند بلکه میتوانند عوارض جانبی ایجاد کنند.
احتمالاً نام داروهای متعددی را که برای درمان سرماخوردگی کودکان استفاده میشوند، شنیدهاید. در ادامه، راهنمای جامعی را برای آشنایی بیشتر شما با این داروها ارائه کردهایم. با این حال، نکتهای مهم را به خاطر بسپارید: پزشک کودک شما صرفاً نسخهنویس نیست. اصرار بر تجویز شربت یا دارو نداشته باشید و همیشه توصیههای پزشکی را جدی بگیرید. در ادامه خواهید دید که طبق جدیدترین بررسیهای انجامشده، بسیاری از داروهای ضدسرفه و آنتیهیستامینها مانند شربت کتوتیفن برای کودکان تاثیری روی علائم سرماخوردگی کودکان ندارند. پس سواد پزشک کودک را با تعداد داروهای تجویزی نسنجید و اصرار بیجا نکنید.
* مقاله شربت تب بر کودکان را مطالعه کنید.
داروهای بدون نسخه برای درمان سرماخوردگی کودکان
ین دسته از داروها بدون نیاز به نسخه پزشک در داروخانهها قابل تهیه هستند. با این حال، پزشکان مصرف آنها را برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمیکنند. در صورت استفاده برای کودکان بالای ۶ سال، به منظور جلوگیری از عوارض خطرناک، از مصرف همزمان چند دارو خودداری کنید. برای اطلاع از دوز مناسب، نحوه مصرف، عوارض احتمالی و شرایط نگهداری، حتماً با پزشک مشورت کرده یا بروشور دارو را بهدقت مطالعه کنید.
- مسکن و تببرها شامل شربت و شیاف استامینوفن نوزادان و شربت ایبوپروفن کودکان ( در مورد شیاف استامینوفن 125 در این مقاله بیشتر بخوانید)
- شربتهای ضدسرفه کودکان مانند شربت دکسترومتورفان
- خلطآورها مثل اکسپکتورانت، شربت گایافنزین و شربت برمهگزین برای کودکان
- انواع آنتیهیستامین برای کودکان مانند شربت ستیریزین و دیفنهیدرامین کامپاند برای کودکان
- ضداحتقانهای خوراکی مثل فنیلافرین و ضداحتقانهای موضعی مثل قطره فنیلافرین؛ شواهدی مبنیبر اثر این داروها در کودکان زیر 12 سال موجود نیست
- در کودکان زیر 12 سال، به جز مسکن و تببرها، از دادن داروهای بدون نسخه برای درمان سرماخوردگی کودکان پرهیز کنید اما در نوجوانان بالای 12 سال، ضداحتقانها میتوانند علائم ناشی از گرفتگی بینی را کاهش دهند؛
- شربت کوریزان (corizan)
بهتر است در مورد اینکه برای سرماخوردگی کودکان چه شربتی خوبه با پزشک مشورت کنید.
*مقاله شربت دیفن هیدرامین برای کودکان برای چیست را مطالعه کنید.
درمان علامتی از طریق دارو
همانطور که گفتیم، علائم ناشی از سرماخوردگی کودکان به جز در مواردی که باعث بیقراری، آزار کودک یا هریک از افراد خانواده شود، نیازی به درمان ندارد. انتخاب این داروها براساس منافع و معایب آنها در هر گروه سنی متفاوت است.
بیقراری ناشی از تب
برای پایینآوردن تب در روزهای اول بیماری از شربت استامینوفن کودکان (برای کودکان بالای 3 ماه و در کودکان کوچکتر با تجویز پزشک) یا ایبوپروفن (در کودکان بالای6 ماه) استفاده میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر، میتوانید به مقاله مربوط به تببرها مراجعه کنید. از مصرف همزمان چند تببر خودداری نمایید، مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد، زیرا ممکن است اثرات آنها را تشدید کند.
توجه کنید که مصرف همزمان استامینوفن با غذاهای سرشار از کربوهیدرات (غلات، برنج و ...)، جذب استامینوفن را به تاخیر میاندازد.
* مقاله شربت سرماخورگی کودکان زیر ۲ سال را مطالعه کنید.
علائم مربوط بینی
این علائم شامل التهاب، گرفتگی بینی و آبریزش بینی است. گرفتگی کامل بینی میتواند آزاردهندهترین علامت سرماخوردگی در نوزادان یا کودکان در سنین پایین باشد. در اغلب موارد هیچ دارویی تجویز نمیشود.
در مرحله اول توصیه میکنیم که برای بهبود این موارد از درمانهای حمایتی مانند قطره سالین بینی، تخلیه ترشحات، نوشیدن مایعات کافی و بخور سرد استفاده کنید. اگر علائم برطرف نشد، در مرحله بعد میتوانید براساس سن کودک از داروهای زیر استفاده کنید:
زیر 6 سال
در این سن، حتی اگر علیرغم درمانهای حمایتی، علائم رفع نشد، افزایش دفعات تخلیه و استفاده از قطره سالین را پیشنهاد میکنیم. از ضداحتقانهای بدون نسخه، در کودکان زیر 6 سال، به دلیل موثر نبودن و خطر عوارض جانبی استفاده نمیشود.
6-12 سال
در این گروه هم توصیه به افزایش دفعات درمانهای حمایتی است و استفاده از ضداحتقانها توصیه نمیشود اما درصورت تشخیص پزشک، داروی ایپراتروپیوم بروماید (نیاز به نسخه) تجویز میشود. مطالعات اخیر نشان میدهد این دارو بیشتر در آبریزش بینی موثر است نه گرفتگی بینی.
بالای 12 سال
برای رفع علائمی که به درمانهای حمایتی پاسخ نمیدهند، ضداحتقانهای خوراکی ( مانند فنیلافرین) و ضداحتقانهای موضعی (مانند اکسیمتازولین، زایلومتازولین و فنیلافرین) و ایپراتروپیوم تجویز میشود.
اگر مشکلات بینی پس از درمان دارویی رفع نشد، ممکن است مربوط به اختلالی غیر از سرماخوردگی باشد. پس حتماً به پزشک مراجعه کنید.
درمان سرماخوردگی کودکان همراه سرفه
سرفه، هرچند که میتواند خواب و فعالیت روزانه کودک را مختل کرده و برای سایر اعضای خانواده آزاردهنده باشد، اما به پاکسازی ترشحات و باز شدن مجاری تنفسی کمک میکند. سرکوب بیشازحد آن، ممکن است عوارض نامطلوبی به همراه داشته باشد.
طبق توصیههای بینالمللی، برای کنترل سرفه، بهتر است به جای دارو از نوشیدن مایعات گرم و عسل (در کودکان بالای ۱سال) استفاده کنید. همچنین سازمان جهانی بهداشت، مصرف هیچ شربت ضدسرفه کودکان کدئیندار را برای این سن توصیه نمیکند.
* مقاله شربت بلتیل برای درمان سرفه کودکان، دوز و نحوه مصرف آن
شربت کتوتیفن در درمان سرماخوردگی کودکان
این دارو متعلق به گروه آنتیهیستامینها است و به باز شدن مجاری تنفسی کمک میکند. با این حال، مصرف آن برای کودکان زیر ۶ ماه توصیه نمیشود. اگرچه کتوتیفن بهطور گسترده در سرماخوردگی کودکان استفاده میشود، اما تاثیر قابلتوجهی در بهبود سرفه ندارد؛ بنابراین بهتر است از روشهای حمایتی مانند افزایش مصرف مایعات و بخور سرد بهره ببرید.
شربت دکسترومتورفان در درمان سرماخوردگی کودکان
دکسترومتورفان یک داروی ضدسرفه است که برای درمان سرفههای خشک و گاهی سرفههای طولانیمدت استفاده میشود. اگر پس از هفت روز مصرف، سرفه بهبود نیافت، لازم است به پزشک مراجعه کنید. این دارو با اثر بر ساقه مغز عمل میکند، بنابراین مصرف همزمان آن با سایر داروهای موثر بر مغز و سیستم عصبی ممکن است موجب تداخل دارویی شود.
این دارو باعث خوابآلودگی شده و مصرف بیشازحد آن میتواند باعث وابستگی بدن و سرکوب سیستم تنفسی شود. سازمان غذا و دارو در آمریکا، مصرف دکسترومتورفان را در افراد زیر 18 سال توصیه نمیکند.
شربت گایافنزین در درمان سرماخوردگی کودکان
این دارو خلطآور است و در درمان سرفههای ناشی از سرماخوردگی به کار میرود. گایافنزین با افزایش تولید موکوس، به رقیق شدن و خروج آسانتر ترشحات و در نتیجه پاکسازی مجاری تنفسی کمک میکند. این دارو ممکن است باعث تحریک دستگاه گوارش شود.
شواهدی محکمی درباره اثر این دارو در کودکان موجود نیست. به دلیل عوارض جانبی و عدم سودمندی، مصرف دارو در کودکان زیر 6 سال مجاز نیست.
اثر آنتیبیتوتیک در درمان سرماخوردگی کودکان
چیزی تحت عنوان بهترین آنتی بیوتیک برای سرماخوردگی کودکان وجود ندارد. آنتیبیوتیکها در درمان عفونتهای ناشی از باکتریها موثرند و روی ویروسها بیاثرند؛ بنابراین در درمان عفونت سرماخوردگی جایی ندارند اما در درمان عوارض ناشی از عفونتهای باکتریال مانند عفونت گوش، عفونت ریه و سینوزیت ممکن است تجویز شوند. مصرف خودسرانه آنتیبیوتیک، از بروز عوارض سرماخوردگی جلوگیری نمیکند و نهایتاً میتواند منجر به عوارض دارویی و مقاومت آنتیبیوتیکی شود. در مورد بهترین آنتی بیوتیک برای سرماخوردگی کودکان در این مقاله بیشتر بخوانید.
درمانهای حمایتی و راهکارهای خانگی درمان سرماخوردگی کودکان
همانطور که اشاره شد، بخش اصلی درمان سرماخوردگی کودکان در خانه و توسط مادر انجام میشود. در ادامه، چند پیشنهاد برای تسریع روند بهبود سرماخوردگی کودکان ارائه میکنیم.
مصرف کافی مایعات
مصرف کافی مایعات به کاهش ترشحات و تسکین مخاط تنفسی کمک میکند، اما از دادن مایعات بیش از حد به کودک خودداری کنید. انواع آبمیوههای طبیعی و شربت عسل و لیمو گزینههای مناسبی هستند. نوشیدن مایعات گرم مانند چای، شیر گرم یا سوپ مرغ، اثر مناسبی بر بهبود دستگاه تنفسی، افزایش جریان ترشحات بینی و بهبود گرفتگی آن دارد. به خاطر داشته باشید نوشیدنیهایی که به نوزاد یا کودک میدهید، باید متناسب با سن او باشند. به عنوان مثال، نوزادان زیر شش ماه که فقط شیر مادر یا شیر خشک مصرف میکنند، نباید نوشیدنیهای دیگر دریافت کنند. همچنین مصرف عسل برای کودکان زیر یک سال ممنوع است.
تخلیه ترشحات بینی و قطرههای سالین بینی
قطرههای آبنمک یا سالین بینی، سودمند و ارزان هستند. ریختن قطره در حفرههای بینی باعث کاهش ترشحات بینی، پاکسازی مخاط و رفع گرفتگی بینی میشود. این قطرهها با مرطوب نگه داشتن داخل بینی، از تحریک و آزار کودک جلوگیری میکند. عارضه جانبی اینقطرهها، ممکن است تحریک مخاط یا خونریزی بینی باشد؛ پس از مصرف بیشازحد خودداری کنید.
این قطرهها در اکثر داروخانهها موجود است اما میتوانید با افزودن یکچهارم قاشق چایخوری نمک به یک فنجان آب جوشیده ولرم، این محلول را در منزل درست کنید و به کمک یک قطرهچکان تمیز، در بینی نوزاد بچکانید. در صورت استفاده از محلول خانگی، آب و تمام وسایل مصرفی باید کاملاً تمیز باشد تا باعث ایجاد آلودگی و عفونت در بینی و مجاری تنفسی نوزاد نشود.
اگر حجم ترشحات بینی نوزاد زیاد بود، علاوه بر قطره بینی، به کمک یک پوآر یا مکنده بینی، آنها را تخلیه کنید. نوزاد را به پشت بخوابانید و یک یا دو قطره سالین در هر حفره بینی بچکانید و کمی صبر کنید. قسمت برجسته پوآر را فشار دهید تا هوای درون آن خالی شود. سپس نوک آن را به آرامی داخل بینی کنید و پوار را رها کنید تا ترشحات را بیرون بکشد. پوآر را خالی کرده و این کار را آنقدر تکرار کنید تا بیشتر ترشحات تخلیه شوند. شما میتوانید دو تا سه بار در روز از پوآر استفاده کنید و بعد از هر بار استفاده، تمام وسایل را به خوبی با آب و صابون بشویید.
در کودکان بزرگتر میتوانید از اسپریهای سالین استفاده کنید یا به آنها یاد بدهید که با فین کردن، این ترشحات را خارج کنند.
فواید بخور سرد در سرماخوردگی کودکان
دستگاه بخور سرد با افزایش رطوبت هوا، باعث کاهش ترشحات بینی میشود. استنشاق بخور گرم یا بخار توصیه نمیشود زیرا نهتنها علائم را کاهش نمیدهد، بلکه ممکن است باعث سوختگی و تورم راه تنفسی هم بشود. در صورت امکان میتوانید چند قطره عصاره اکالیپتوس به دستگاه بخور اضافه کنید.
سر کودک را کمی بالا بیاورید
به دلیل گرفتگی بینی، ممکن است کودک به خاطر احساس تنگی نفس، خوب نخوابد. برای حل این مشکل، علاوه بر تخلیه بینی، میتوانید به کمک یک بالش کمی سر کودک را بالا بیاورید.
به کودک سرماخورده چه غذایی بدهیم؟
یکی از عوارض شایع سرماخوردگی کودکان، بیاشتهایی است. برای درمان سرماخوردگی کودکان باید تغذیه مناسب و مقوی آماده کنید؛ بنابراین باید با راهکارهای خانگی، کودک را به غذا خوردن تشویق کنید.
مهمترین نکته در درمان سرماخورگی نوزادان، تغذیه با شیرمادر است چون شیر مادر سرشار از آنتیبادی است و سیستم ایمنی نوزاد را تقویت میکند. در کودکان بزرگتر، علاوه بر مایعات گرم، باید از غذاهای مغذی برای تقویت سیستم ایمنی و کمک به فرایند ترمیم بدن استفاده کنید. این غذاها شامل انواع سوپ، آبمیوههای طبیعی، پروتئین و غلات کافی، شربت عسل و لیمو، و میوهها و سبزیجات تازه هستند.
درمان سرماخوردگی کودکان زیر یکسال در طب سنتی
همانطور که گفتیم، اصلیترین درمان سنتی سرماخوردگی کودکان زیر یکسال، درمانهای حمایتی هستند که به راحتی میتوانید در منزل بهکار بگیرید. در تجویز خوراکیهای زیر، باید به سن کودک توجه کنید.
عسل طبیعی
حتماً تابهحال درباره فواید عسل در درمان سرماخوردگی، مطالبی شنیدهاید. میتوانید بسته به سن کودک، عسل را با آب ولرم رقیق کنید. برای کودکان 5-2، 11-6 و 18-12 سال به ترتیب نیم، یک و دو قاشق چایخوری عسل استفاده کنید. نوشیدن شربت عسل و آب ولرم، به همراه کمی آبلیموی تازه بسیار برای سلامت کودک شما مفید است. استفاده از عسل برای درمان سرماخوردگی کودکان زیر یکسال، ممنوع است.
شلغم شفابخش
شلغم پخته، ضدسرفه، نرم کننده سینه و همین طور اشتهاآور و بهترین داروی گیاهی سرماخوردگی کودکان زیر یکسال است. این داروی گیاهی برای درمان سرماخوردگی کودکان زیر یک سال را میتوانید با کمی آب و نمک به آرامی بپزید تا آب جذب شلغم شود. سپس این ترکیب را به کودکان بالای یک سال بدهید.
خوراکی های غنی از ویتامین C
اگرچه ویتامین C مانع ابتلا به سرماخوردگی کودکان نمیشود اما در کوتاه کردن مدت بیماری موثر است. این داروی سرماخوردگی کودکان زیر یک سال شامل انواع مرکبات، سیب زمینی، اسفناج، کاهو، گوجه فرنگی و ... هستند. توجه داشته باشید که ویتامینC به حرارت حساس است و با پختن طولانی از بین میرود.
کدوحلوایی
کدو حلوایی خاصیت ضدسرفه دارد و با توجه سن کودک، میتوانید آن را به صورت پخته و پوره شده یا در اندازههای کوچک به او بدهید.
واکسن سرماخوردگی !
به دلیل تنوع بسیار زیاد ویروسهای عامل سرماخوردگی و همینطور جهشهایی که در ویروسها اتفاق میافتد، ساخت واکسن سرماخوردگی امکانپذیر نیست. گاهی مردم، به اشتباه واکسن آنفولانزا را واکسن سرماخوردگی مینامند.
* مقاله درمان آنفولانزا در کودکان را مطالعه کنید.
باورهای غلط درباره درمان سرماخوردگی کودکان
کودک من تا آنتیبیوتیک نگیرد و پنیسیلین نزند خوب نمیشود!
بسیاری از والدین اصرار به تجویز آنتیبیوتیک، خصوصاً پنیسیلین برای درمان سریع سرماخوردگی کودک دارند؛ در حالی که همانطور که گفته شد، دادن خودسرانه آنتیبیوتیک به کودک، نهتنها باعث بهبودی او نمیشود بلکه با ایجاد مقاومت آنتیبیوتیکی یا آلرژی شدید نسبت به دارو، میتواند جان کودک شما را به خطر بیندازد.
کودکم را به مهدکودک نمیفرستم تا سرما نخورد!
اگرچه کودکانی که به مهدکودک میروند، نسبت به کودکانی که در منزل هستند، به دلیل تماس نزدیک و رعایت کمتر نکات بهداشتی، بیشتر در معرض سرماخوردگی قرار دارند؛ اما با ابتلا به ویروسهای مختلف، نسبت به آنها ایمنی پیدا کرده و با ورود به دبستان، کمتر از دیگران دچار سرماخوردگی میشوند.