عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی

عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی همچون عوارض بلندمدت زایمان طبیعی عوارضی ثابت شده و تجربه شده‌ای هستند که هر کس به تناسب سنگینی یا سبکی زایمانش، ممکن است آنها را تجربه کند. گرچه در ایران زایمان سزارین بیشتر از زایمان طبیعی و واژینال رواج دارد، اما مدتی است که فرهنگ‌سازی خوبی در رابطه به زایمان به روش طبیعی و به کمک روش‌های کاهش درد، انجام شده و می‌شود و همین فرهنگ‌سازی مادران بارداری بسیاری را به تجربه زایمان طبیعی و فرار از عوارض زایمان سزارین متمایل کرده است. اما به هر حال زایمان طبیعی نیز خالی از عوارض نیست؛ بخشی از این عوارض مربوط به عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی است. در ادامه بیشتر در مورد این عوارض توضیح خواهیم داد.

با نصب اپلیکیشن گهواره، می‌توانید به صورت هفتگی روند بارداری خود را پیگیری کرده و به اطلاعات تخصصی در مورد رشد جنین، سلامت مادر و توصیه‌های تغذیه‌ای دسترسی داشته باشید. این برنامه زمان آزمایش‌ها و غربالگری‌های ضروری دوران بارداری را به شما یادآوری می‌کند و با امکان ثبت و پایش وزن بارداری، می‌توانید وضعیت خود را با نمودار استاندارد مقایسه نمایید. همچنین هر روز پیام‌های مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری دریافت خواهید کرد که به شما کمک می‌کند دوران بارداری سالم و آگاهانه‌ای را تجربه نمایید.

عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی کدامند؟

• انقباض‌های رحم در حین زایمان مادر

انقباض‌های رحم در حین زایمان طبیعی یا واژینال در حقیقت بخش مهمی از روند زایمان طبیعی است. انقباض‌های رحم در حین زایمان مادر به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود و هر انقباض نشان‌دهنده شروع مرحله جدیدی از زایمان طبیعی است. البته هر انقباضی نشانه شروع فرایند زایمان طبیعی نیست، اما به هر حال انقباض‌ها، دردهایی هستند که مادر باردار در نزدیکی زمان زایمان خود تجربه خواهد کرد. بخش مهم و اعظمی از درد زایمان مربوط به انقباض‌های رحمی است و مادر ناگزیر از تحمل این درد است. با توجه به اینکه انقباض‌های رحمی در حین زایمان مادر بلافاصله بعد از تولد فرزند از بین می‌رود و مادر دیگر دردی را تجربه نمی‌کند، به عنوان عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی شناخته می‌شود. یادآوری می کنیم که امروزه به کمک روش‌های مختلف، برای کاهش درد زایمان طبیعی تمهیدات موثر و مفیدی اندیشیده می‌شود. در این بین حتما باید مراقب پارگی رحم در زایمان نیز بود.

• نامرتب شدن ضربان قلب جنین

نامرتب شدن ضربان قلب جنین بخشی دیگر از عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی هستند. البته نباید فراموش کرد که نبودن یک ضربان قلب نرمال همیشه نشانه‌ مشکلی در جنین نیست و می‌تواند به موقعیت بچه درون رحم یا داروهای خاصی مربوط باشد. اما یک ضربان قلب غیر نرمال می‌تواند نشانه‌ این باشد که جنین اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند و این موضوع بسیار خطرناک است. اگر در حین زایمان طبیعی تشخیص داده شود که ضربان قلب جنین نامرتب شده است و نرمال نیست، فرایند زایمان به روش طبیعی متوقف می شود و زایمان سزارین جایگزین خواهد شد. 

• تحت فشار قرار گرفتن بند ناف نوزاد در طول زایمان

این عراضه می تواند به عنوان عوارض زایمان طبیعی برای نوزاد نیز شناخته شود. بند ناف نوزاد همواره و همیشه مسئله نگران‌کننده‌ای برای مادران باردار بوده و هست. گرچه در بسیاری از موارد این نگرانی‌ها کاملا بیهوده و بدون توجیه علمی است، اما گاهی هم یک نگرانی به حق است. با توجه به اینکه بند ناف جنین به اندازه کافی بلند است، لذا پیچیدن آن دور گردن جنین باعث فشار زیادی نمی‌شود و خطر جدی برای جنین ایجاد نمی‌کند، اما در برخی موارد، بندناف خیلی محکم دور گردن جنین پیچیده می‌شود و در موارد نادر، گره واقعی ایجاد می‌کند که مانع خونرسانی به جنین می‌شود و منجر به مرگ جنین در رحم می‌شود.

چنانچه در سونوگرافی مشخص شود که بند ناف دور گردن جنین پیچیده شده است، معمولا در ادامه فرایند بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر قرار باشد زایمان به روش طبیعی انجام شود، باید مراقبت‌های لازم انجام شود. در حقیقت در زایمان طبیعی پیچیده شدن و کوتاه شدن بند ناف دور گردن جنین منجر به ورود فشار روی بندناف، کم شدن و قطع جریان خون مادر به جنین و نامرتب شدن قلب جنین و در برخی موارد مرگ جنین خواهد شد.

بنابراین چنانچه در سونوگرافی تشخیص داده شود بندناف دور گردن جنین پیچیده شده است، باید در تمام طول زایمان طبیعی، یعنی از زمانی که دردهای زایمان (انقباض‌های رحم در حین زایمان مادر) شروع می‌شود تا زمان تولد نوزاد، دقیق و با فواصل کوتاه، ضربان قلب جنین کنترل و از دستگاه مانیتورینگ برای ثبت ضربان قلب جنین استفاده شود.

گاهی با خروج جنین از کانال زایمانی، بندناف تحت فشار قرار می‌گیرد و لحظات آخر زایمان و قبل از تولد نوزاد، تعداد ضربان قلب او کاهش قابل ملاحظه ای پیدا می‌کند. در این شرایط برخی جنین‌ها را نمی‌توان با زایمان طبیعی به دنیا آورد و با نامرتب شدن تعداد ضربان قلب آنها، به سزارین فوری نیاز است. 

در هر صورت بند ناف جنین عضو بسیار مهم و حساسی است که به هیچ وجه نمی‌توان موقعیت قرارگیری آن در رحم و شکم مادر را نادیده گرفت. بنابراین همواره در تمام مراحل بارداری باید موقعیت بند ناف کنترل شود. 

• خونریزی

خونریزی در هر دو روش زایمان طبیعی و نرمال است. خونریزی زمانی غیر طبیعی قلمداد می‌شود که بیشتر از حد اندازه باشد و بیشتر از زمانی که باید، به طول بیانجامد. ميانگين از دست دادن خون در زايمان طبيعي تقريبا 400-600 سي سي و در سزارين 1000 است. یکی از روش‌هاي اندازه گيري خونریزی نرمال بعد از زایمان توجه به پدهای مصرفی است. خونریزی غیر نرمال بعد از زایمان معمولا به یکی از دلایل آتونی، احتباس جفت، آسیب دستگاه تناسلی و اختلال انعقادی است. هر چند در پيشگيری از خونریزی‌های پس از زایمان ارزیابی عوامل خطر در بروز خونریزی شدید در طی زایمان موثر است، ولی در بسياری از موارد خونریزی پس از زایمان در افرادی اتفاق می‌افتد که هيچ عامل مستعد کننده‌ای ندارند.

• تغییر فرم دستگاه تناسلی

تغییر فرم واژن از دیگر عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی است. باید بدانید که ساختار واژن به طور طبیعی و خدادادی برای تجربه زایمان طبیعی آفریده شده است. در حقیقت از همان ابتدای بارداری بدن مادر با آزاد کردن هورمون‌های بارداری برای این کار آماده می‌شود. از همین جهت است که تغییر فرم و شکل دستگاه تناسلی یا واژن در فرایند زایمان طبیعی از عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی است و به مرور زمان بهتر می‌شود. باید بدانید که میزان باز شدن واژن در خلال فرایند زایمان طبیعی به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله این عوامل اندازه نوزاد، ژنتیک مادر، انجام تمرینات کف لگن برای افزایش تونوس عضلانی لگن در دوران بارداری و ... است. گاهی در خلال زایمان طبیعی پارگی پرینه یا برش اپی زیاتومی در این قسمت رخ می‌دهد. در این شرایط معمولا مادر بعد از زایمان طبیعی، ناراحتی و سوزش، احساس کشیدگی و درد در ناحیه پرینه خواهد داشت که کاملا طبیعی است. زیرا این پارگی یا برش بعد از اتمام زایمان بخیه می‌شود و به مرور نیز ترمیم خواهد شد. در صورت پارگی پرینه بیشتر خانم‌ها، حدود سه تا پنج هفته با مشکلات واژنی تقریبا خفیف مواجه خواهند بود. اما در شرایط نرمال و طبیعی بدن به مرور زمان به حالت اولیه خود باز می‌گردد.

• عفونت

همان اندازه که در زایمان سزارین احتمال وقوع عفونت وجود دارد، در زایمان طبیعی نیز وجود دارد. مهم این است که مادر تازه زایمان کرده بهداشت فردی و شخصی را رعایت کند و به محض مواجه شدن با عوامل خطرساز، پیگیری‌ها و پیشگیری‌های لازم را انجام دهد.

• فشار خون بالا

فشار خون بالا همواره سلامت مادر و جنین را تهدید می‌کند. اگر بالا رفتن فشارخون بارداری پس از 37 هفتگی صورت گیرد، پزشک زایمان القایی را درخواست خواهد کرد و چنانچه جنین قادر به تحمل زایمان طبیعی نباشد، سزارین جایگزین می‌شود.

• درد شدید

درد بخش غیر قابل انکاری در زایمان طبیعی است. همین درد است که باعث می‌شود بسیاری از مادران به سمت و سوی زایمان سزارین بروند و سزارین را ترجیح بدهند. با این حال امروزه روش‌های زیادی برای کنترل درد زایمان طبیعی وجود دارد و هر کس به تناسب شرایط اختصاصی که دارد می‌تواند از این روش‌ها استفاده کند. تزریق داروی مُسَکِن داخل عضله، استفاده از گازهای تنفسی و بی حسی اپیدورال از جمله روش‌های کنترل درد زایمان طبیعی است. بدیهی است که هر روش به تناسب مزایایی که دارد، عوارضی نیز در پی دارد که چاره‌ای جز رویارویی با آنها نیست.  

• تولد دیررس نوزاد در نتیجه تزریق داروی بی حسی

روش‌های بی دردی و بی حسی که در قسمت قبل اشاره کردیم، می‌تواند منجر به تولد دیررس نوزاد شود. در واقع تولد دیررس نوزاد یکی از عوارض استفاده از روش‌های بی حسی در زایمان طبیعی و یکی دیگر از عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی است. برای مثال اگر قرار باشد با تحمل درد زایمان طبیعی، نوزاد بعد از 6 ساعت متولد شود، این زمان بعد از استفاده از روش‌های بی حسی به 8 ساعت یا حتی بیشتر هم به طول می انجامد. 

• ناتوانی مادر در زور زدن

بی حسی و بی دردی که مادر باردار بعد از استفاده از روش های بی حسی تجربه می‌کند، فرایند زور زدن در زایمان طبیعی را تحت الشعاع قرار می‌دهد. وقتی مادر نتواند به اندازه کافی در فرایند زایمان طبیعی زور بزند، پزشکان به سراغ روش فورسپس می‌روند. 

• استرس زیاد

فرایند زایمان به خودی خود استرس زیادی دارد. در زایمان طبیعی این استرس به مراتب می‌تواند بیشتر هم باشد. زیرا از یک طرف زایمان طبیعی کاملا غیرمنتظره و در یک ساعت و زمان خاص و از قبل تعیین نشده رخ می‌دهد و از طرف دیگر با درد نیز همراه است. از همین جهت استرس در زایمان طبیعی، حداقل پیش از زایمان، بیشتر از زایمان سزارین است. این در حالی است که میزان استرس در زایمان سزارین معمولا بعد از زایمان سزارین بیشتر می‌شود. 

 کلام آخر

پارگی، خونریزی و بی اختیاری مادر و صدمات کودک در هنگام زایمان طبیعی از جمله عوارض در زایمان طبیعی است که مواجه شدن با آنها کیس به کیس متفاوت است. بررسی‌ها نشان داده است که تعداد قابل توجهی از مادران باردار عوارض مهم زایمان طبیعی را تجربه می‌کنند. اما کدام عارضه برای کدام مادر تجربه می‌شود، به فاکتورهای زیادی بستگی دارد. تمام عوارض زایمان طبیعی از جمله عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی بستگی به فاکتورهای محیطی و اختصاصی مادر باردار دارد. برای مثال سن مادر، عدد BMI مادر و ... .