گرمازدگی در کودکان، علائم، پیشگیری و درمان

بدن ما گرمای زیادی ایجاد می‌کند و به‌طورمعمول، از طریق عرق کردن و بازتاب گرما از سطح پوست، خنک می‌شوند؛ اما در هوای بسیار گرم، رطوبت زیاد و سایر شرایط، این سیستم خنک‌کننده طبیعی ممکن است کارایی لازم را نداشته باشد و باعث شود گرما در بدن به سطح خطرناکی برسد. همچنین سطح بدن کودکان بسیار کمتر است، درنتیجه قابلیت تنظیم دما در سطح پوست آن‌ها نیز کمتر است. رطوبت محیط نیز اهمیت دارد؛ زمانی که سطح رطوبت محیط به بالای 60% برسد هم سیستم خنک‌کننده بدن کودکان کارایی خود را از دست می‌دهد. همه این شرایط باعث گرمازدگی کودکان می‌شود که گاهی می‌تواند عوارضی جبران‌ناپذیر به همراه داشته باشد. اگر می‌خواهید بدانید که انواع گرمازدگی چیست و چگونه درمان میشود با این مقاله همراه ما باشید.

انواع گرمازدگی کودکان چیست؟

3 نوع مختلف از گرمازدگی کودکان وجود دارد که ازنظر شدت و علائم با یکدیگر متفاوت هستند:

سکته گرمایی

سکته گرمایی شدیدترین نوع گرمازدگی کودکان است. درصورتی‌که به کودکان بیش‌ازحد لباس پوشانده شود یا اگر در هوای داغ فعالیت بیش‌ازحد داشته باشند بدون اینکه آب کافی دریافت کنند، می‌توانند دچار این نوع گرمازدگی شوند. سکته گرمایی همچنین می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد كه یک كودكی در یك روز داغ در یك ماشین بماند. هنگامی‌که دمای بیرون 33.9 درجه سانتی‌گراد است، دمای داخل یک ماشین فقط در 20 دقیقه می‌تواند به 51.7 درجه سانتی‌گراد برسد. این شرایط به‌سرعت دمای بدن کودک را به سطوح خطرناک می‌رساند.

علائم آن شامل پوستی گرم و برافروخته با تب بالای 40.5 درجه سانتی‌گراد است. در این موارد اندازه‌گیری دمای رکتال (مقعد) نسبت به دمای دهان دقیق‌تر است. 50٪ كودكان مبتلا به این نوع از گرمازدگی عرق نمی‌کنند. گرمازدگی می‌تواند باعث گیجی، اغما یا شوک شود. این نوع از گرمازدگی کودکان یک مورد اورژانسی و خطرناک است که اگر فوراً درمان نشود، منجر به آسیب مغزی یا حتی مرگ می‌شود.

خستگی ناشی از گرما

معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که کودک برای مدت زیاد در آب‌وهوای بسیار گرم باشد یا به اندازه کافی مایعات ننوشیده باشد. علائم آن شامل عطش، گرفتگی عضلات، تحریک‌پذیری، رنگ‌پریدگی پوست، تعریق زیاد و حالت تهوع و استفراغ است. سرگیجه، غش یا ضعف نیز می‌تواند از نشانه های آن باشد.

فرد برای مدت‌زمان کمی می‌تواند تب خفیف 37.8 - 39 درجه سانتی‌گراد داشته باشد اما بیشتر اوقات تب وجود ندارد. بیشتر این علائم در اثر کم‌آبی ناشی از تعریق ایجاد می‌شود. فرد می‌تواند از خستگی ناشی از گرما به سمت سکته گرمایی پیشرفت کند؛ بنابراین، همه بیماران با علائم شدید (مانند غش) باید فوراً معاینه شوند. علائم خفیف (مانند سرگیجه) را می‌توان در خانه با مصرف مایعات و استراحت درمان کرد؛ اما اگر این موارد نیز با درمان‌های خانگی برطرف نشوند، این کودکان نیز باید توسط پزشک کودکان معاینه شوند.

گرفتگی عضلات ناشی از گرما

گرمازدگی می‌تواند به گرفتگی شدید عضلات پاها (مانند عضلات ران) و همچنین عضلات معده منجر شود. معمولاً این نوع از گرمازدگی بدون بالا رفتن تب رخ می‌دهد. گاهی ممکن است سفتی یا اسپاسم دست‌ها نیز وجود داشته باشد. این حالت می‌تواند در حین یا بعد از ورزش شدید و یا در گرمای شدید اتفاق بیفتد. تعریق زیادی که در این شرایط رخ می‌دهد باعث از دست رفتن نمک و مایعات بدن می‌شود. سطح پایین نمک به‌احتمال‌زیاد باعث گرفتگی عضلات می‌شود.

اگرچه گرفتگی عضلات ناشی از گرما دردناک است، اما معمولاً جدی و خطرناک نیست؛ اما می‌تواند مقدمه‌ای برای شروع عوارض جدی‌تر باشد. به همین علت باید سریعاً تحت درمان قرار بگیرند تا از بروز هرگونه مشکلی جلوگیری کنید. بعدازاینکه به کودکتان مایعات خنک بدهید، احساس بهتری خواهد داشت. همه علائم باید طی چند ساعت از بین بروند.

برای پیشگیری از گرمازدگی کودکان چه کنیم؟

دانستن علائم گرمازدگی کودکان بسیار مهم است، اما در وهله اول باید بدانید که چه‌کاری می‌توانید انجام دهید تا از گرمازدگی کودکان پیشگیری کنید. به گفته متخصصین، بهترین اقدامات برای پیشگیری از گرمازدگی در کودکان این سه مورد هستند:

• قرار دادن کودکان در مکان خنک

• آب‌رسانی کافی به بدن کودکان

• پوشاندن لباس مناسب به آن‌ها

بهتر است در روزهای گرم یا مرطوب، فعالیت در فضای باز را به‌خصوص در گرم‌ترین نقاط روز محدود کنید. بااین‌وجود برخی از کودکان بازی کردن در هوای آفتابی را خیلی دوست دارند، اگر در این شرایط خواستید آن‌ها را برای بازی ببرید، سعی کنید در ساعات اوج به بیرون نروید و برای بازی، یک مکان سایه و خنک انتخاب کنید. مرتباً به آن‌ها آب بدهید، هم قبل از شروع فعالیت، هم در هنگام فعالیت و هم بعدازآن، حتی اگر تشنه نباشند.

اطمینان حاصل کنید که لباس‌های آن‌ها به رنگ روشن، گشاد، سبک و خنک است و جریان هوای خوبی دارد. همچنین کودکان باید در بیرون از منزل از ضد آفتاب استفاده کنند. با وجود همه این اقدامات، هوای داغ آفتابی توصیه نمی‌شود که کودکان به مدت طولانی مشغول بازی و فعالیت باشند.

هرگز حوله یا پتو را روی صندلی ماشین یا کالسکه نگذارید تا از کودک در برابر آفتاب محافظت کنید، زیرا این کار، جریان هوا را کاهش می‌دهد و می‌تواند سریع کودک را گرم کند. همیشه مطمئن شوید که صندلی عقب اتومبیل خود را دو بار بررسی کرده و هرگز کودک خود را در یک وسیله نقلیه رها نکنید، حتی اگر فقط برای چند دقیقه باشد.

همچنین لازم است که به بچه‌ها بیاموزید که بیرون از خانه همیشه در سایه حرکت و فعالیت کنند. هر وقت هم احساس گرمای بیش‌ازحد کردند، به خانه بیایند، استراحت کنند و آب بنوشند.

برای درمان گرمازدگی کودکان چه کنیم؟

درصورتی‌که انواع گرمازدگی و علائم گرمازدگی کودکان را بشناسید، بهتر می‌توانید به کودکتان کمک کنید. اینکه برای گرمازدگی کودکان چی خوبه کاملاً بستگی به شرایط کودک شما و اینکه به کدام‌یک از انواع گرمازدگی دچار شده است، بستگی دارد:

• در صورت مشاهده هرگونه علائم گرمازدگی کودکان فوراً او را به مکان خنک با تهویه مناسب ببرید. اگر با خانه فاصله دارید، او را به یک محل سایه ببرید و لباس‌های اضافی‌اش را از تنش خارج کنید.

• به او آب یا مایعات خنک حاوی نمک و شکر مانند نوشیدنی‌های ورزشی مجاز بدهید. این کار علائم را بهبود می‌دهد و به درمان حالت تهوع گرمازدگی و همچنین تب گرمازدگی کمک می‌کند.

• کودک را بخوابانید و پاهایش را کمی بلند کنید.

• درصورتی‌که گرمازدگی کودکان باعث گرفتگی عضلات آن‌ها شده باشد، کشش و ماساژ ملایم عضلات نیز می‌تواند به کودک کمک کند.

• درصورتی‌که کودک هشیار است، سعی کنید با قرار دادن یک دستمال مرطوب یا یک بطری آب ولرم متمایل به خنک بر روی پوست کودک، دمای بدنش را کاهش دهید. این کار به درمان تب در اثر گرمازدگی کمک می‌کند.

• اگر کودک استفراغ می‌کند، او را به پهلو بچرخانید تا از خفگی کودک جلوگیری کنید. 

• درصورتی‌که کودک شما بی‌رمق شده و توان نوشیدن آب را ندارد، ممکن است نیاز به درمان با مایعات داخل وریدی (IV) داشته باشد؛ بنابراین او را نزد پزشک کودکان ببرید.

درصورتی‌که کودکتان یک یا چند مورد از این علائم گرمازدگی را دارد، احتمالاً به نوع شدیدتری از گرمازدگی کودکان دچار شده است؛ بنابراین با اورژانس تماس بگیرید:

• سردرد شدید

• ضعف، سرگیجه

• گیجی

• حالت تهوع

• تنفس سریع و تپش قلب

• از دست دادن هوشیاری

• از دست دادن تعریق

• پوست برافروخته، گرم و خشک

• تب بالای 40 درجه سانتی‌گراد

درحالی‌که منتظر اورژانس هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:

• کودک خود را در داخل خانه یا به محل سایه ببرید.

• سعی کنید دمای بدن کودک را با کمک اسفنج آغشته به آب خنک یا پاشویه کردن در آب خنک، کاهش دهید.

• به او مایعات ندهید مگر اینکه فرزند شما بیدار و هوشیار باشد و به‌طور عادی عمل کند.

یادتان باشد که در صورت عدم درمان هر یک از انواع گرمازدگی کودکان یا طولانی شدن مدت درمان گرمازدگی، ممکن است نوع شدید آن یعنی سکته گرمایی ایجاد شود. رفع سریع گرمازدگی برای جلوگیری از عوارض ناشی از گرمازدگی کودکان ضروری است.