درمان پره اکلامپسی در بارداری
درمان پره‌اکلامپسی یکی از مسائل مهم در بارداری است، چرا که پره‌اکلامپسی درمان نشده می‌تواند عوارض جدی و حتی کشنده برای مادر و کودک به همراه داشته باشد. مسمومیت بارداری یکی از عوارض بارداری است که می‌تواند تقریباً تمام اعضای بدن را تحت تأثیر قرار دهد! با افزایش فشار خون و بروز این عارضه مشکلات جدی مانند سقط جنین و زایمان زودرس در بین است. بنابراین باید جدا از بروزش اجتناب کنید. در ادامه بیشتر در مورد دلایل و علائم بروز پره اکلامپسی توضیح خواهیم داد.
با نصب اپلیکیشن گهواره، می‌توانید به صورت هفتگی روند بارداری خود را پیگیری کرده و به اطلاعات تخصصی در مورد رشد جنین، سلامت مادر و توصیه‌های تغذیه‌ای دسترسی داشته باشید. این برنامه زمان آزمایش‌ها و غربالگری‌های ضروری دوران بارداری را به شما یادآوری می‌کند و با امکان ثبت و پایش وزن بارداری، می‌توانید وضعیت خود را با نمودار استاندارد مقایسه نمایید. همچنین هر روز پیام‌های مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری دریافت خواهید کرد که به شما کمک می‌کند دوران بارداری سالم و آگاهانه‌ای را تجربه نمایید.
احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی در کدام مادران بیشتر است؟
- سابقه‌ی پره‌اکلامپسی
- بارداری اول
- سن خیلی کم
- سن بالای 35 سال
- نژاد سیاه پوست
- چاقی
- حاملگی چند قلویی
- لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- بارداری فرزند پسر
- اختلال تنفس در هنگام خواب
- فاصله‌ی بین دو بارداری کمتر از 2 سال یا بیشتر از 10 سال
- بیماری‌های خاص قبل از بارداری مثل فشارخون بالا، میگرن، دیابت، بیماری کلیوی، لوپوس در بارداری
علائم پره‌اکلامپسی
- فشارخون بالا (بیش از 90/140 میلی متر جیوه): فشارخون مادر ممکن است به تدریج افزایش یابد و یا افزایش ناگهانی داشته باشد. تحت نظر گرفتن فشارخون مادر قسمت مهمی از مراقبت‌های دوران بارداری است؛ زیرا معمولاً یکی از اولین علائم مسمومیت بارداری فشارخون بالا در بارداری است.
- دفع بیش از حد پروتئین در ادرار (پروتئینوری)
- سردردهای شدید
- اختلالات بینایی مثل از بین رفتن موقت بینایی، تاری دید، حساسیت به نور
- احساس درد در قسمت بالایی شکم، معمولاً زیر دنده‌های سمت راست
- حالت تهوع یا استفراغ
- کاهش میزان تولید ادرار
- کاهش پلاکت‌های خون (ترومبوسیتوپنی)
- اختلال در عملکرد کبد و بیماری‌های کبد در بارداری
- علائم بیماری کلیوی در بارداری
- وجود مایع در ریه‌ها
- افزایش ناگهانی وزن و ورم بدن به ویژه در صورت و دستان؛ البته این مورد در بسیاری از بارداری‌های طبیعی هم اتفاق میافتد بنابراین علامت مهمی برای تشخیص پره‌اکلامپسی در نظر گرفته نمی‌شود.
* آیا بالا بودن آنزیم های کبدی در بارداری خطرناک است؟
آزمایشات روتین پره‌اکلامپسی
اگر پزشک مشکوک به پره‌اکلامپسی شود، ممکن است برای تأیید تشخیص این بررسی‌ها را انجام دهد.
- معاینه‌ی بالینی: بررسی سردرد، اختلالات بینایی، درد قسمت فوقانی شکم، فشارخون و افزایش سریع وزن
- آزمایش ادرار 24 ساعته: بررسی میزان دفع پروتئین در بارداری و نسبت پروتئین به کراتینین در ادرار
- آزمایش خون: بررسی عملکرد کبد و کلیه، کراتینین، آنزیم‌های کبدی، بیلی روبین، LDH، شمارش تعداد پلاکت‌ها و دیگر فاکتورهای مورد نیاز
- سونوگرافی: اندازه و رشد جنین، حجم مایع کیسه آب
- آزمایش NST یا بیوفیزیکال پروفایل: بررسی سلامت جنین
آیا پره‌اکلامپسی درمان دارد؟
مؤثرترین درمان پره‌اکلامپسی زایمان است! اما اگر مادر در اوایل بارداری به پره‌اکلامپسی دچار شود راه دشواری را پیش رو دارد؛ چرا که باید زمان کافی برای بالغ شدن کودک را طی کرده و در این مدت از عوارض پره‌اکلامپسی نیز جلوگیری کند.
درمان پره‌اکلامپسی سه هدف دارد:
- خاتمه دادن به بارداری با حداقل آسیب به مادر و جنین
- تولد نوزادی که قادر به رشد و ادامه‌ی زندگی باشد
- برگرداندن سلامت کامل به مادر
درمان پره‌اکلامپسی خفیف
مراقبت‌های اولیه انجام می‌شود:
- بستری مادر
- بررسی علائم و نشانه‌های شدت بیماری
- اندازه گیری ارتفاع رحم و تعیین سن بارداری
- استراحت نسبی، کاهش فعالیت فیزیکی و سبک زندگی نشسته در بیشتر روز؛ اما استراحت مطلق توصیه نمی‌شود.
- رژیم غذایی پر پروتئین و پر کالری
- بررسی فشارخون هر 4 ساعت یک‌بار
- اندازه گیری پروتئین ادرار و در صورت نیاز آزمایش ادرار 24 ساعته
- آزمایش خون و بررسی فاکتورهای مورد نیاز و تکرار هفته‌ای 2 تا 3 بار
- شنیدن روزانه‌ی صدای قلب جنین
- کنترل روزانه‌ی حرکات جنین
- سونوگرافی هفتگی بررسی رشد جنین
- بیوفیزیکال پروفایل یا NST و سونوگرافی برای بررسی سلامت جنین و تکرار در فواصل مورد نیاز
- اگر سن بارداری کمتر از 37 هفته است: علائم به طور مرتب بررسی می‌شود و مراقبت‌ها تا زمان زایمان ادامه میابد.
- اگر سن بارداری بیشتر از 37 هفته است: ختم بارداری انجام می‌شود. سولفات منیزیوم در زمان زایمان تزریق می‌شود. مادر می‌تواند زایمان طبیعی یا سزارین داشته باشد.
درمان پره‌اکلامپسی شدید
درمان مؤثر در پره‌اکلامپسی شدید، ختم بارداری است.
درمان اولیه‌ی پره‌اکلامپسی انجام می‌شود:
- بستری مادر در تخت حفاظ دار تا در صورت تشنج از تخت پایین نیافتد.
- مادر به پهلوی چپ خوابیده و سر بالاتر از سطح بدن قرار می‌گیرد.
- تزریق سرم رینگر لاکتات
- گرفتن یک رگ دیگر برای شرایط اضطراری
- گذاشتن سوند و کنترل میزان دفع ادرار
- ناشتایی مادر (نباید هیچ چیزی بخورد یا بنوشد)
- کنترل تشنج و درمان پره‌اکلامپسی با سولفات منیزیوم
- تزریق داروهای کاهنده‌ی فشارخون شامل لابتالول، هیدرالازین، نیفدیپین
- آزمایش خون برای بررسی هماتوکریت، پلاکت، کراتینین، آنزیم‌های کبدی، تست‌های انعقادی، فیبرینوژن و قند خون؛ تکرار آزمایش هر 6 تا 12 ساعت
- آزمایش ادرار 24 ساعته برای بررسی میزان پروتئین و نسبت پروتئین به کراتینین
- ختم بارداری در صورت تائید پره‌اکلامپسی شدید؛ پس از تثبیت وضعیت مادر و با حداقل آسیب به مادر و جنین انجام می‌شود.
روش ختم بارداری در پره‌اکلامپسی
- اگر دهانه‌ی رحم مناسب باشد: القای زایمان و زایمان طبیعی انجام می‌شود.
- اگر دهانه‌ی رحم مناسب نباشد: پروستاگلاندین ها برای آمادگی دهانه‌ی رحم (باز شدن، نازک و نرم شدن) تجویز می‌شوند. سپس القای زایمان و زایمان طبیعی انجام می‌شود. البته توصیه می‌شود که زایمان طی 24 ساعت انجام شود.
- در صورت نیاز به بی‌حسی، در این بیماران استفاده از روش بی‌حسی اپیدورال ایمن‌تر است.
- اگر وضعیت مادر بدتر شد یا زایمان طبیعی ممکن نبود: ختم بارداری اورژانسی با سزارین صورت می‌گیرد. مشاوره با متخصص بیهوشی جهت تعیین میزان خطر بیهوشی در زایمان سزارین لازم است.
- هم در زایمان طبیعی و هم در سزارین، تزریق سولفات منیزیوم در حین زایمان نباید قطع شود.
- اگر سن بارداری بین هفته‌ی 24 تا 34 باشد، ممکن است درمان انتظاری انجام شود.
اهداف درمان انتظاری
- رشد بیشتر نوزاد
- کاهش مرگ و میر نوزاد
- کاهش عوارض زایمان زودرس در نوزاد
درمان انتظاری در صورتی انجام می‌شود که سلامت مادر به خطر نیافتد؛ همچنین باید مادر و پدر را از عوارض احتمالی بیماری آگاه کرده و در مورد انتخاب درمان انتظاری یا ختم بارداری با آن‌ها مشورت کرد. مهم‌ترین عامل پیشگیری کننده از مرگ و میر کنترل مناسب فشارخون است.
اقدامات اولیه انجام می‌شود:
- بستری در بیمارستان مجهز دارای ICU و NICU
- بررسی سلامت مادر و جنین
- درمان با سولفات منیزیوم
- اگر علائم خطر وجود نداشت؛ 24 تا 48 ساعت نظارت کرده، بررسی مداوم علائم حیاتی و میزان دفع ادرار انجام می‌شود و کورتیکواستروئیدها برای بلوغ ریه‌ی جنین تجویز می‌شوند.
- اگر علائم خطر رخ داد، زایمان انجام می‌شود. اما اگر علائم خطر مشاهده نشد؛ به درمان انتظاری ادامه می‌دهیم. در این زمان این مراقبت‌ها لازم است:
- بررسی هر روزه‌ی مادر
- بررسی آزمایشگاهی مداوم از نظر عملکرد کلیه و سندروم HELLP
- بررسی هر روزه‌ی جنین
- بررسی مداوم رشد جنین و حجم مایع کیسه آب
- بررسی و مراقبت دقیق از مادر و جنین
- هر زمان که علائم خطر رخ داد، زایمان انجام می‌شود. در غیر این صورت تا هفته‌ی 34 صبر می‌کنیم و زایمان در هفته‌ی 34 انجام می‌شود.
علائم خطر:
- اگر این علائم رخ داد، درمان انتظاری را ادامه نداده و بارداری را خاتمه می‌دهیم.
- فشارخون خیلی بالای کنترل نشده
- اکلامپسی (تشنج در مادر مبتلا به پره‌اکلامپسی)
- سندروم HELLP
- ادم ریوی (تجمع مایع در ریه‌ها)
- اختلال چشمگیر در عملکرد کلیه
- اختلال انعقاد خون (کوآگولوپاتی)
- پارگی کیسه آب
- جدا شدن جفت
- مرگ جنین
هر علامتی که نشان دهنده‌ی تشدید پره‌اکلامپسی یا شرایط اورژانس برای زایمان باشد.
درمان پره‌اکلامپسی بعد از زایمان
مراقبت پره‌اکلامپسی پس از زایمان بسیار مهم است چرا که بیشترین احتمال وقوع اکلامپسی (تشنج) پس از زایمان در 48 ساعت اول است.
مراقبت پره‌اکلامپسی پس از زایمان
- کنترل فشارخون: فشارخون باید حداقل 4 بار در روز اندازه گیری شود.
- اگر فشارخون مادر بیشتر از 100/150 میلی متر جیوه بود و مادر قبلاً فشارخون مزمن داشت: درمان دارویی مطابق نسخه‌ی قبل از بارداری ادامه یابد.
- اگر فشارخون مادر بیشتر از 100/150 میلی متر جیوه بود و مادر قبلاً فشارخون مزمن نداشت: احتمالاً یک بتا بلوکر خوراکی (مثل لابتالول)، یک کلسیم بلوکر خوراکی (مانند نیفدیپین) و یک دیورتیک تیازیدی تجویز می‌شود.
- بررسی سردرد و درد قسمت فوقانی شکم حداقل 4 بار در روز
- کنترل میزان مایعات دریافتی و میزان دفع ادرار حداقل تا 24 ساعت بعد از زایمان
- تزریق سولفات منیزیوم باید تا 24 ساعت بعد از زایمان ادامه یابد. اگر تشنج رخ داد، باید تا 24 ساعت بعد از آخرین تشنج تزریق را ادامه داد. در شرایط خاص تزریق سولفات منیزیوم تا 48 ساعت پس از زایمان ادامه میابد.
- بررسی خطر ترومبوآمبولی (ایجاد لخته‌ی خون در رگ و انسداد رگ)
- آزمایش خون و بررسی میزان پلاکت، ترانس آمیناز و کراتینین در 48 تا 72 ساعت پس از زایمان
سخن آخر
درمان پره‌اکلامپسی باید به دقت و با توجه به شرایط اختصاصی هر مادر انجام شود و درمان خانگی مسمومیت بارداری به هیچ وجه ممکن نیست. این اختلال بسیار مهم است و نیاز به مراقبت دقیق دارد، پس در صورت بروز علائم حتماً با پزشک خود در ارتباط باشید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.