سفت شدن جمجمه نوزاد
سفت شدن جمجمه نوزاد بسته به شرایط نوزاد بین 14 تا 24 ماهگی انجام می شود. زود یا دیر سفت شدن جمجه می تواند نشانه وجود مشکل باشد. در ادامه بیشتر در مورد ساختار جمجمه نوزاد و دلایل دیر یا زود بسته شدن آن توضیح خواهیم داد.
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.
- ساختار جمجمه نوزاد سالم چگونه است؟
- سفت شدن جمجمه نوزاد نارس
- بسته شدن زودهنگام فونتانل‌ها یا کوچک بودن ملاج نوزاد نشانه چیست؟
- بسته شدن دیرهنگام فونتانل‌ها نشانه چیست؟
- فونتانل برآمده و سفت نشانه چیست؟
- فونتانل فرورفته یا گودافتادگی ملاج سر نوزاد نشانه چیست؟
- ضربه به فونتانل نوزادان چه زمانی نگران‌کننده است؟
ساختار جمجمه نوزاد سالم چگونه است؟
قبل از پرداختن به موضوع سفت شدن جمجمه نوزاد لازم است بدانید جمجمه نوزاد تازه متولد شده از پنج تکه استخوان اصلی تشکیل شده‌است. این استخوان‌ها شامل دو استخوان پیشانی (frontal)، دو استخوان آهیانه (parietal) و یک استخوان پس‌سری (occipital) هستند. محل اتصال این استخوان‌ها به‌هم، درزهای جمجمه را تشکیل می‌دهند. در محل رسیدن این درزها به‌هم، چندین فضای خالی بین استخوان‌های جمجمه ایجاد می‌شود. این فضاهای خالی با غشایی از جنس بافت پیوندی پوشیده‌می‌شوند و فونتانل (fontanelle) یا ملاج نام دارند. درزهای جمجمه یا فونتانل‌ها بافت پیوندی هستند که علاوه‌بر اتصال استخوان‌ها به‌هم، با نزدیک شدن به هم باعث تسهیل فرآیند زایمان می-شوند. همچنین این درزها، بعد از تولد نوزاد، با فراهم کردن فضای لازم موجب تسهیل رشد و تکامل مغز می‌شوند. فونتانل نوزادان همان نقاط نرم روی سر نوزاد است که ملاج نیز گفته‌می‌شود. شش فونتانل در جمجمه نوزاد تازه متولد شده وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها فونتانل‌های جلویی و پشتی هستند. شکل فونتانل‌ها ممکن‌است در نوزادان متفاوت باشد. ولی در کل، فونتانل ها نرم و نسبتاٌ صاف هستند.
فونتانل قدامی
فونتانل قدامی بزرگترین فونتانل است. شکل آن شبیه الماس است. سایز آن می‌تواند از یک سانتی‌متر تا سه سانتی‌متر متفاوت باشد. این فونتانل از به‌هم رسیدن استخوان‌های پیشانی و آهیانه جمجمه نوزاد ساخته‌می‌شود. متوسط زمان سفت شدن جمجمه نوزاد در محل این فونتانل، 13 تا 24 ماهگی است. سفت شدن جمجمه نوزاد در پسرها زودتر از دخترها اتفاق می‌افتد.
فونتانل قدامی مهم‌ترین فونتانل به لحاظ بالینی است. زیرا اطلاعات زیادی از وضعیت سلامتی نوزاد به خصوص از دست رفتن آب بدن نوزاد و یا افزایش فشار داخل جمجمه نوزاد در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
ضربان دار بودن فونتانل قدامی، به‌خصوص در نوزادانی که گریه می‌کنند یا بی‌قرار هستند، معمول است. این اتفاق به‌دلیل عبور جریان خون از این ناحیه است. البته ضربان‌های کوبنده در نقاط نرم روی سر نوزاد می‌تواند نشان‌دهنده افزایش فشار داخل جمجمه باشد. فرورفتگی سر نوزاد در محل فونتانل قدامی نیز می-تواند ناشی از کاهش مایعات بدن یا سوتغذیه باشد.
فونتانل خلفی
برخلاف فونتانل قدامی، فونتانل خلفی مثلثی‌شکل است. سایز فونتانل خلفی می‌تواند از ۰.۵ سانتی‌متر تا ۰.۷ سانتی‌متر متفاوت باشد. فونتانل خلفی از به‌هم رسیدن استخوان‌های آهیانه و پس‌سری در جمجمه نوزاد به‌وجود می‌آید. متوسط زمان سفت شدن جمجمه نوزاد در محل این فونتانل شش تا هشت هفتگی نوزاد است. پس فونتال خلفی زودتر از فونتانل قدامی بسته می‌شود.
پزشک با معاینه میزانسفت شدن جمجمه نوزاد در محل فونتانل خلفی می‌تواند به هیدروسفالی و کم‌کاری تیروئید مادرزادی شک کند.
فونتانل سوم
این فونتانل در جمجمه نوزاد سالم لمس نمی‌شود. درواقع یک فونتانل حقیقی نیست. فونتانل سوم در بیماری‌هایی مثل سندرم داون و عفونت‌های مادرزادی مثل سرخجه یا سیفلیس، به‌صورت یک نقص استخوانی وجود دارد. فونتانل سوم بین فونتانل قدامی و خلفی لمس می‌شود. اندازه آن حدود دو سانتی‌متر است.
سفت شدن جمجمه نوزاد نارس
زمان بسته شدن ملاج نوزاد به سن تولد نوزاد بستگی دارد. سفت شدن جمجمه نوزاد نارس کمی دیرتر از نوزادان رسیده اتفاق میفتد.
بسته شدن زودهنگام فونتانل‌ها یا کوچک بودن ملاج نوزاد نشانه چیست؟
زود سفت شدن استخوان جمجمه نوزاد معمولا خبر از شرایط غیرطبیعی نوزاد می‌دهد. دلایل زود سفت شدن جمجمه نوزاد می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
بسته شدن دیرهنگام فونتانل‌ها نشانه چیست؟
از جمله علل بسته شدن زودهنگام ملاج :
- میکروسفالی یا کوچک بودن اندازه سر نسبت به حالت طبیعی که به علت بیماریهای ژنتیک و اختلالات سیستم عصبی می‌تواند باشد.
- جوش خوردن زودهنگام درزها و استخوان‌های جمجمه با علل مختلف که مانع از رشد طبیعی مغز می‌شود و بایستی درمان شود،
- موارد نادر تر مثل پرکاری تیروئید
سته شدن دیرهنگام به‌صورت طبیعی
ممکن است فونتانل‌ها در مواردی به‌طور نرمال دیر بسته شوند. پزشک با معاینه کودک و انجام آزمایشات لازم موارد طبیعی را تشخیص می‌دهد.
هایپوتیروئیدی بدو تولد (congenital hypothyroidism)
به معنای کم‌کاری غده تیروئید است و علل متفاوتی می‌تواند داشته باشد. این بیماری ممکن است بدون علامت باشد و یا با تظاهراتی مثل خستگی، گریه خشن، یبوست، زردی طول کشیده، زبان بزرگ، پوست خشک و دمای پایین بدن همراهی داشته باشد. همه نوزادان در بدو تولد با گرفتن خون از پاشنه پا از لحاظ کم‌کاری تیروئید غربالگری می‌شوند. زیرا هایپوتیروئیدی بدو تولد عواقب جبران‌ناپذیری را بر نوزاد تحمیل می‌کند.
مگالنسفالی اولیه (primary megalencephaly)
به معنای بزرگ بودن بیش از حد طبیعی سر نوزاد است. علل مختلفی دارد و باید بررسی شود. در معاینه اندازه دور سر نوزاد بیشتر از حد طبیعی است.
افزایش فشار داخل جمجمه
فشار داخل جمجمه‌ای به فشار مایع مغزی-نخاعی که داخل مغز منتشر شده‌است، گفته می‌شود. بیماری-هایی نظیر هیدروسفالی، عفونت‌های مغزی و همچنین ضربه به سر می‌توانند این تظاهر را داشته‌باشند. افزایش فشار داخل جمجمه یکی از علل تاخیر در سفت شدن جمجمه نوزاد است.
سندرم داون
کودکان مبتلا به سندرم داون به جای دو کروزوم 21، سه کروموزوم دارند. این نقص ژنتیکی باعث بروز تظاهراتی در کودک می‌شود که یکی از آن ها تاخیر در سفت شدن جمجمه نوزاد است.
راشیتیسم یا نرمی استخوان (rickets)
بر اثر کمبود کلسیم و فسفات ایجاد می‌شود. تظاهراتی مثل نرمی سر نوزاد دارد.
فونتانل برآمده و سفت نشانه چیست؟
فونتانل برآمده و سفت در یک نوزاد در حالت نشسته و آرام می‌تواند نشان‌دهنده افزایش فشار داخل جمجمه باشد. بیماریهای زیر این عارضه را ایجاد می‌کنند:
مننژیت باکتریایی (bacterial meningitis)
مننژیت باکتریایی به‌معنای عفونت پرده مغز با عامل باکتریایی است. این بیماری در ماه‌های اول تولد نوزاد شایع‌تر است و با درصد مرگ‌و‌میر قابل توجهی همراه است. تظاهرات آن تب، مشکلات تنفسی، استفراغ، حساسیت چشم به نور و تشنج هستند. مننژیت باکتریایی به علت عوارض ناشی از تاخیر در شروع درمان اورژانس محسوب می‌شود. ضروری است در صورت شک به وجود هرگونه بیماری عفونی و تب در نوزادان تازه متولد شده، بستری در بیمارستان و درمان مناسب انجام شود.
هماتوم ساب‌دورال (subdural hematoma)
خونریزی داخل جمجمه ای مثلا به علت زایمان سخت که منجر به فشار زیاد بر جمجمه شود.
چه موقع برآمدگی فونتانل نگران‌کننده نیست؟
در مواقع عطسه کردن، سرفه کردن، آروغ زدن و یا استفراغ کردن ممکن است نقاط نرم روی سر نوزاد برآمده شده و سپس به حالت طبیعی برگردد. اگر به حالت طبیعی برنگشت و یا در حالت معمول نوزاد برآمده بود، باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
فونتانل فرورفته یا گودافتادگی ملاج سر نوزاد نشانه چیست؟
دهیدراتاسیون
به‌معنای کمبود مایعات در بدن نوزاد است که می‌تواند به علت تغذیه نامناسب، تب یا اسهال و استفراغ باشد. علائم دیگر کم‌آبی شامل گودی زیر چشم‌ها، خشکی زبان، کاهش قابلیت ارتجاعی پوست و ادرار کم نوزاد است.
کواشیورکور (kwashiorkor)
سوء تغذیه، هر عاملی که منجر به عدم جذب مواد غذایی توسط دستگاه گوارش شود (سوجذب) و یا تغذیه ناکافی و کمبود شدید تغذیه‌ای.
ضربه به فونتانل نوزادان چه زمانی نگران‌کننده است؟
اگر ضربه به سر یا ناحیه ی ملاج به حدی شدید باشد که باعث کاهش هوشیاری یا بی حالی و استفراغ شود، نگران کننده است.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.