دلیل باد کردن شکم | علائم و روشهای درمان ورم شکم

دلایل مختلفی برای باد کردن شکم وجود دارد و بسیاری از ما حداقل یک بار در زندگی آن را تجربه‌ کرده‌ایم. سفت و برآمده شدن بخشی از شکم که با احساس درد و گرفتگی همراه است. بسته به دلیل باد کردن شکم، روش‌های درمانی و پیشگیری مختلفی وجود دارد. در این مقاله از گهواره قصد داریم در مورد دلایل شایع بیشتر توضیح داده و بگوییم چطور می‌توانید از شر این مشکل رها شوید.

انواع دلایل باد کردن شکم 

دلیل باد کردن شکم چیست؟ دلایل زیادی برای نفخ شکم وجود دارد، از جمله گاز، احتباس مایعات، سندرم روده تحریک پذیر، عدم تحمل غذایی، علائم قاعدگی و عفونت. خوشبختانه خبر خوب این است که بسیاری از این دلایل به راحتی در خانه قابل پیشگیری و درمان هستند. در ادامه در مورد هر کدام به تفصیل توضیح می‌دهیم.

*بیشتر بخوانید: درمان نفخ شکم در بارداری با روش‌های خانگی 

تجمع گاز و نفخ از دلایل ورم شکم

تجمع گاز در معده و روده از شایع ترین دلایل بروز این مشکل است. در اکثر مواقع دلیل باد کردن شکم نوزاد همین تجمع گاز است. اگر مشکل شما به این علت باشد با دیگر علائمی از جمله موارد زیر همراه است:

• آروغ زدن مکرر
• دفع باد بیش از حد
• احساس نیاز ناگهانی برای دفع مدفوع
• احساس تهوع

نفخ ناشی از گاز ممکن است باعث ناراحتی خفیف تا درد شدید شود که به میزان حجم گاز محبوس شده بستگی دارد. بیشتر مواقع نفخ به دلیل استفاده از روش‌های تغذیه‌ای نادرست است اما گاهی برخی بیماری‌ها مانند عفونت معده، بیماری‌های مزمن، مانند بیماری سلیاک یا سندرم روده تحریک پذیر (IBS)، سوء هاضمه نیز می‌توانند باعث بروز نفخ شوند که باید زیر نظر پزشک درمان شوند.

* حتما بخوانید: از بین بردن فوری نفخ شکم در خانه با چند روش آسان و در دسترس 

پیشگیری و درمان نفخ

برای پیشگیری از بروز نفخ باید نکات ساده‌ای را رعایت کنید:

• پرهیز از مصرف غذاهای نفاخ مانند کلم، حبوبات، آلو، غذاهای چرب، لبنیات، نوشیدنی‌های گازدار و....
• نخوابیدن بلافاصله بعد از غذا
• داشتن تحرک کافی
• استفاده نکردن از نی در هنگام خوردن نوشیدنی ( کودکانی که با بطری شیر می‌خورند بیشتر از کودکانی که شیر مادر را می‌خورند دچار نفخ می‌شوند)
• جویدن غذا با دهان بسته به منظور جلوگیری از بلعیدن هوا

برای درمان نفخ نیز در ابتدا می‌توانید از روش‌های از بین بردن فوری نفخ شکم که در خانه قابل اجرا هستند استفاده کنید. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف دمنوش‌هایی مانند دمنوش بابونه یا عرق نعنا
• پیاده‌روی و انجام حرکات کششی مناسب
• انجام یوگا
• ماساژ شکم
• مصرف بیشتر مایعات 
• آروغ گرفتن و انجام حرکات دوچرخه برای نوزادان ( درمورد درمان نفخ شکم نوزاد در این مقاله بیشتر بخوانید)
• و در صورت لزوم استفاده از برخی‌ داروها به تشخیص پزشک.

سوء هاضمه از دلایل بادکردن شکم

دیگر علت باد کردن شکم، می‌تواند سوء هاضمه یا همان ناراحتی یا درد معده باشد. بیشتر افراد حداقل یکبار این مشکل را در زندگی تجربه کرده‌اند که بیشتر به دلیل  

• خوردن بیش از حد
• افراط در مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• مصرف داروهای تحریک‌کننده‌ی معده مانند ایبوپروفن
• عفونت جزئی معده

 و... رخ می‌دهد. سوءهاضمه می‌تواند دلیل باد کردن شکم بعد از غذا باشد و اگر نفخ در شما به خوردن ربطی ندارد یا به کرات رخ می‌دهد بعید است که به این دلیل باشد و باید به دنبال دلایل دیگر بود. 

پیشگیری و درمان سوءهاضمه

وقتی دلیل باد کردن شکم در زنان و مردان به دلیل سوء هاضمه باشد شما می‌توانید با تغییرات ساده‌ای در سبک زندگی خود از بروز آن جلوگیری کنید. مثلاً:

•  حجم غذا را کاهش دهید. 
• مصرف چای، قهوه، نوشابه یا الکل را کاهش دهید
• وقت خواب سر و شانه‌های خود را بالا نگه دارید این کار می‌تواند مانع از بالا آمدن اسید معده در هنگام خواب شود
• کاهش وزن در صورت لزوم
• نخوردن غذا از 3 تا 4 ساعت قبل از خواب 
• عدم مصرف غذاهای چرب یا تند
• عدم مصرف داروهایی مانند ایبوپروفن یا آسپرین
• نکشیدن سیگار 

در صورت ابتلا به سوء هاضمه بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا داروهای مناسب را دریافت کنید. با این حال در موارد خفیف می‌توانید با کمک دمنوش‌هایی مانند دمنوش‌های زیر درد خود را تسکین دهید:

• نعناع فلفلی یا بابونه
• ریشه شیرین بیان
• رازیانه
• زنجبیل

عفونت و باد کردن شکم

عفونت معده می‌تواند دیگر دلیل باد کردن شکم در مردان و زنان باشد. در صورتی که علت این مورد باشد با علائم زیر همراه است:

• اسهال
• استفراغ
• حالت تهوع
• دل درد

این عفونت معده می‌تواند توسط باکتری‌هایی مانند اشریشیا کلی یا هلیکوباکتر پیلوری - یا عفونت‌های ویروسی مانند نوروویروس یا روتاویروس ایجاد شود. اگرچه در بیشتر موارد عفونت معده پس از چند روز خود به خود از بین می‌رود با این حال در برخی افراد ممکن است شدت گرفته و وخیم شود. اگر با عفونت موارد زیر را مشاهده کردید حتماً به پزشک مراجعه کنید:

• تب
• مدفوع خونی
• استفراغ شدید و مکرر

پیشگیری و درمان عفونت معده

شما می‌توانید به راحتی با رعایت بهداشت از بروز این دلیل باد کردن شکم جلوگیری کنید. به عنوان مثال شستن دستها بعد از خروج از سرویس بهداشتی یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌ها است. عدم استفاده از لیوان و وسایل خوردن غذا به صورت مشترک روش دیگری است. برای درمان بسته به نوع عامل عفونت، پزشک از گزینه‌های دارویی مناسب مانند آنتی بیوتیک‌ها استفاده خواهد کرد.

رشد بیش از حد باکتریهای روده کوچک (SIBO)

روده‌ی ما به طور طبیعی حاوی باکتری‌های مفیدی است که به هضم غذا در این بخش کمک می‌کنند. در برخی شرایط، رشد این باکتری‌ها زیاد شده و بیش از حد تکثیر پیدا می‌کنند که منجر به بروز اختلالات گوارشی زیادی می‌شود. در حالی که این عدم تعادل می‌تواند یک دلیل باد کردن شکم در افراد باشد، اما مشکلات دیگری مانند اسهال مکرر و مشکل در هضم و جذب مواد مغذی را نیز به همراه دارد. این علائم مزمن ممکن است در برخی افراد منجر به پوکی استخوان یا کاهش وزن نیز شود.

پیشگیری و درمان SIBO

در صورت امکان، پزشکان رشد بیش از حد باکتری روده را با کمک دارو درمانی یا انجام جراحی‌های ساده مانند جراحی حلقه به صورت اساسی درمان می‌کند اما نکته‌ی مهم این است که این جراحی غیرقابل برگشت می‌باشد و عوارضی مادام العمر به همراه دارد پس بهترین کار پیشگیری است. رعایت نکات زیر می‌تواند کمک کننده باشد:

• تحرک داشته باشید
• حداقل سه ساعت قبل از خواب دیگر غذایی نخورید.
• میان وعده نخورید.
• از یک رژیم غذایی گیاهی و غنی از مواد مغذی استفاده کنید
• میزان استرس خود را مدیریت کنید
• ماساژ روده را در نظر بگیرید.

احتباس مایعات در شکم

احتباس مایعات می‌تواند دلیل باد کردن ناگهانی شکم باشد. این تجمع به دلیل مصرف غذاهای شور، تغییرات در سطح هورمون‌ها و عدم تحمل غذایی رخ داده و باعث می‌شود بدن فرد مایعات بیشتری نسبت به گذشته نگه دارد. به عنوان مثال، یکی از دلایل باد کردن شکم قبل از پریود همین مورد است. این مشکل معمولاً خود به خود رفع می‌شود اما در حالتی که علت جدی‌تری مانند نارسایی کبد یا کلیه یا دیابت در میان باشد باشد فرد باید با پزشک مشورت کند.

عدم تحمل غذایی و تورم شکم

بعضی افراد به بعضی غذاهای خاص حساسیت دارند و بعد از مصرفشان دچار نفخ می‌شوند. این موضوع می‌تواند یک دلیل باد کردن شکم کودکان باشد. عدم تحمل لاکتوز، آلرژی به گلوتن یا بیماری سلیاک از جمله اختلالاتی هستند که در این دسته قرار دارند. در صورتی که مشکل از این بخش باشد، نفخ می‌تواند با اسهال یا درد معده همراه باشد و با حذف مواد غذایی مشکل برطرف می‌شود. متاسفانه این اختلالات قابل درمان نیست و تنها باید با عدم مصرف غذاهای خاصی از بروزشان جلوگیری کرد.

اختلالات مزمن از عوامل ورم شکم

گاهی بعضی بیماری‌های مزمن می‌تواند علت باد شکم زیاد در زنان و مردان باشد. مثلاً بیماری کرون و IBS اغلب باعث نفخ می‌شوند. بیماری کرون همان التهاب دستگاه گوارش است که به یک دوره درمان پزشکی مخصوص نیاز دارد. در مقابل، علت بیماری IBS هنوز ناشناخته است و اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که دلیل خاصی برای علائم وجود نداشته باشد. هر دو IBS و کرون می‌توانند باعث ایجاد گاز، اسهال و استفراغ شوند. کاهش وزن غیرقابل توضیح نیز می‌تواند گاهی به خاطر ابتلا به بیماری کرون باشد.

گاستروپارزیس از علل ورم شکم

دیگر علت ورم شکم در زنان و مردان گاستروپارزی است، اختلالی که بر تخلیه‌ی منظم معده اثر می‌گذارد. در اثر این بیماری، اعصابی که حرکت معده را تنظیم می‌کنند، به درستی کار نمی‌کنند، درنتیجه غذا بسیار کندتر از معده و روده عبور می‌کند که منجر به تولید گاز بیشتری می‌شود. سایر علائم این دلیل باد کردن شکم عبارتند از:

• نفخ
• یبوست
• احساس سیری سریع هنگام غذا خوردن
• از دست دادن اشتها
• سوزش سردل
• تهوع و استفراغ
• درد و ناراحتی

بیماری هایی مانند دیابت یا کم کاری تیروئید گاهی باعث بروز بیماری گاستروپارزی می‌شوند. درمان این عارضه شامل مداخلات پزشکی از جمله تغییر عادات غذایی، کنترل سطح گلوکز خون، مصرف برخی داروها، تغذیه با لوله دهانی یا بینی، تغذیه با لوله ژژنوستومی، تغذیه تزریقی، تحریک الکتریکی معده و ... است.

اختلالات زنان و زایمان

در بسیاری از موارد علت ورم ناگهانی شکم در زنان چیزی جز تغییرات هورمونی ناشی از قرارگیری در دوره‌ی خاصی از سیکل قاعدگی یا بارداری نیست. برخی از مشکلات زنان مانند پریود، بارداری یا یائسگی باعث نفخ می‌شوند. همچنین، آندومتریوز یا نابه‌جایی آستر رحم که در آن پوشش رحم به معده یا روده می‌چسبد، می‌تواند دیگر دلیل باد کردن شکم در زنان باشد. همچنین در زنان مبتلا به سرطان تخمدان اولیه نیز نفخ می‌تواند به عنوان یک علامت بیماری ظهور کند. دلیل باد کردن شکم در بارداری نیز می‌تواند به هضم کندتر غذا و یبوست بارداری مربوط باشد. ( در مورد نفخ شکم در بارداری در این مقاله بیشتر بخوانید)

یبوست و ورم شکم

وقتی دفع خوبی نداشته باشید، نفخ رخ می‌دهد. در واقع یک دلیل باد کردن شکم این است که محتویات غذا در روده جمع می‌شود و در اصطلاح به این وضعیت یبوست می‌گویند که تقریباً همه‌ی افراد در دوره‌ای از زندگی آن را تجربه می‌کنند. این عارضه می‌تواند می‌تواند ناشی از:

کم آبی بدن

• عدم دریافت فیبر کافی در رژیم غذایی 
• عدم تحمل غذایی
• بارداری
• بعضی از اختلالات روده‌ای
• کمبود دریافت بعضی مواد مغذی مانند منیزیم
• مصرف بعضی از داروهای خاص
• و... 

باشد. در بیشتر افراد، دریافت ملین‌ها، ورزش، نوشیدن آب یا تغییر رژیم غذایی می‌تواند مشکل یبوست را برطرف کند. شما میتوانید در مورد درمان سریع یبوست در منزل در این مقاله بیشتر بخوانید.

باد ناشی از ورزش کردن 

دلیل باد کردن شکم بعد از ورزش نیز مشخص است. هنگامی که هوای بیرون بسیار گرم است یا در یک محیط گرم و گرفته ورزش می‌کنید، ممکن است متوجه تورم یا نفخ شکم شوید. این به این دلیل است که گرما باعث انبساط عروق خونی شما می‌شود که ممکن است باعث تجمع مایع در فضای بین بافت‌ها شود. این موضوع به ندرت مشکل ساز است و در زمان استراحت بعد از ورزش به مرور رفع می‌شود.

باد کردن شکم در خواب

دلیل باد کردن شکم در خواب، شیوه‌های تغذیه‌ی غیراصولی است. افراد ممکن است در شب به دلیل خوردن نزدیک به خواب دچار گاز معده شوند. به طور خاص، دراز کشیدن خیلی زود پس از غذا خوردن ممکن است باعث سوء هاضمه شود که می‌تواند گاز تولید کند. همچنین، خوردن یک وعده غذایی بزرگ می‌تواند باعث برخی از بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) شود.

علت باد شکم زیاد در مردان چیست؟

علت ورم شکم در مردان تفاوت زیادی با زنان ندارد و می‌تواند از دلایل بالا باشد. اما به طور کلی وجود گازهای بیش از حد در قسمت فوقانی روده می‌تواند در اثر بلع بیش از مقدار معمول هوا ایجاد شود. همچنین می‌تواند ناشی از پرخوری، سیگار کشیدن، جویدن آدامس یا داشتن دندان مصنوعی گشاد باشد. به جز این موارد افزایش بیش از حد گاز روده می‌تواند ناشی از خوردن بیش از حد برخی از غذاها یا عدم توانایی در هضم کامل آنها باشد.

برای رفع باد شکم چه بخوریم؟

در بسیاری از موارد نیازی به درمان باد کردن شکم نیست و با کمی اصلاحات در رژیم غذایی قابل رفع است. کاهش مصرف غذاهای نفاخ، عدم استفاده از نی در نوشیدن مایعات، داشتن تحرک بیشتر، مصرف بیشتر میوه و سبزیجات، عرق نعنا و سایر دمنوش‌های گیاهی و ... به  از بین بردن نفخ شکم فوری کمک می‌کند. در صورتی که دلیل باد کردن شکم وجود بیماری باشد نیاز به مداخلات پزشکی وجود دارد.