نحوه انجام تزریق زیر جلدی برای خود و سایرین
تزریق زیر جلدی یا زیر پوستی روشی برای تجویز دارو است که امکان انجام آن توسط یک فرد عادی در خانه نیز وجود دارد. این نوع استعمال دارو بسیار ساده و ارزان است و دارو توسط یک سوزن کوتاه به لایه بافتی بین پوست و عضله تزریق می‌شود. این روش برای داروهایی که سرعت جذب پایینی دارند مانند انسولین، بسیار مناسب است. در این مطلب از گهواره به توضیح کامل راجب این نوع تزریق و نحوه انجام آن می‌پردازیم.
تزریق زیر جلدی چیست؟
یکی از انواع تزریقات دارو، تزریق زیر جلدی است. در این نوع تزریق دارو به بافت زیر پوست تزریق می‌شود. در این نوع تزریق سوزن بین لایه پوست و لایه عضلانی وارد و می‌شود. این قسمت با نام بافت چربی شناخته می‌شود. تزریق زیر جلدی معمولا با تزریق داخل جلدی اشتباه گرفته می‌شود. مورد دوم به تزریقی گفته می‌شود که سوزن به لایه میانی پوست نیز نفوذ پیدا می‌کند. تزریق زیر جلدی آسان و راحت است و معمولا توسط بیمار انجام می‌شود و نیاز به مهارت خاصی نیست.
معمولا متخصصان از این نوع تزریق برای استعمال داروهای کم حجم استفاده می‌کنند. از آنجایی که این قسمت از بدن دارای رگ‌های خونی اندکی است، بدن می‌تواند دارو را بصورت تدریجی از این قسمت دریافت کند. بنابراین داروهایی که از نوع تزریق تجویز می‌شوند، شامل داروهایی با حجم کم هستند(معمولا کمتر از 1 میلی‌لیتر اما تا 2 میلی‌متر بی‌خطر است). همچنین داروهایی که باید خیلی سریع به بیمار داده شود از این نوع تزریق استعمال می‌شود. داروهای زیر را می‌توان از طریق تزریق زیر جلدی استعمال کرد:
- انسولین و برخی از هورمون‌ها
- داروی ضد حساسیت و آلرژیک شدید اپی نفرین
- برخی از داروهای ضد درد مانند مورفین و هیدرومورفون
- داروهای جلوگیری از تهوع و استفراغ مانند متوکلوپرامید (رگلان) یا دگزامتازون (دکس پاک)
- برخی از واکسن‌ها و واکسن‌های آلرژیک
افراد عادی در منزل می‌توانند پس از آموزش، این تزریق را به راحتی انجام دهند اما تاکید می‌شود تا تزریقات تخصصی‌تر مانند داخل وریدی، داخل پوستی و غیره توسط پرستار یا پزشک انجام شود و خودسرانه اقدام نشود.
محل‌های تزریق زیر جلدی
محل تزریق دارو در تزریق زیر جلدی بسیار مهم است. دارو باید دقیقا به زیر پوست و در بافت چربی تزریق شود. برخی از نواحی بدن دارای یک لایه بافت چربی هستند که به راحتی در دسترس است و جایی که سوزن وارد می‌شود به ماهیچه، استخوان و یا رگ خونی برخورد نمی‌کند. محل‌های مناسب برای تزریق زیر جلدی عبارتند از:
- پشت بازوها (بخش خارجی بازو)
- ناحیه پهلوها
- دور ناف به فاصله 4 انگشت از ناف به سمت پهلو
- روی ران‌ها
- روی باسن
محل تزریق را بر اساس سرعت جذب آن می‌توان تقسیم بندی کرد. بیشترین سرعت جذب دارو در ناحیه اطراف ناف و کمترین آن مربوط به ران‌ها است. محل تزریق با توجه به شرایط فرد و نوع داروی آن باید توسط پزشک تعیین شود. در افرادی که مدت طولانی است که تزریق را انجام می‌دهند، مانند افراد دیابتی (دیابت در کودکان و بزرگسالان)، توصیه می‌شود تا برای جلوگیری از آسیب به بافت، محل تزریق را بصورت چرخشی تغییر دهند.
نحوه انجام تزریق زیر جلدی
برای تزریقات ابتدا به داروی مایع، سرنگ کوتاه با ضخامت بین 25 تا 27 گیج و در صورت لزوم برای برخی از داروهای با قلم انژکتور خودکار نیاز داریم. محل تزریق باید طبق دستورالعمل پزشک تعیین شود. پس از انتخاب محل تزریق که می‌تواند در هر کدام از نواحی بالا باشد، مراحل زیر را انجام می‌دهیم.
- محل تزریق را استریل کنید
با استفاده از یک پنبه آغشته شده به الکل، پوست و اطراف محل تزریق را ضد عفونی کنید. اجازه دهید الکل قبل از تزریق خشک شود که یک تا دو دقیقه زمان می‌برد. پس از استریل کردن، محل تزریق را با دست یا ماده دیگر لمس نکنید. پس از اینکه مطمئن شدید که محل تزریق و داروی مناسبی را انتخاب کردید، سرنگ را با دست غالب خود گرفته، پوشش سر سوزن را برداشته و با دست پوست محل تزریق را بکشید.
- آماده سازی سرنگ
درپوش دارو را ابتدا تمیز کرده و بردارید. سپس پیستون سرنگ را به اندازه‌ی دوز دارو به عقب کشیده تا پر از هوا شود. این کار به این علت انجام می‌شود زیرا ویال دارو دارای خلاء است و برای تنظیم فشار باید به مقدار مساوی هوا اضافه شود. این کار کشیدن دارو به داخل سرنگ را راحت می‌کند. سوزن را از درپوش بالای ویال وارد کرده و هوا را به داخل ویال تزریق کنید. سپس ویال و سوزن را وارونه کرده و پیستون را به عقب بکشید تا مقدار صحیح دارو برداشته شود. روی سرنگ ضربه بزنید تا حباب‌ها به سمت بالا بیایند و به آرامی پیستون را فشار دهید تا هوای داخل سرنگ خارج شود.
- دارو را تزریق می‌کنید
بسته به اینکه پوست را تا چه میزان می‌توانید بکشید، سر سوزن را در زوایای 45 درجه یا 90 درجه نگه می‌دارید. سرنگ را محکم بگیرید و حرکات سریع مچ دست استفاده کنید تا بتوانید پوست را با سر سوزن سوراخ کنید. سرنگ را با دقت و به سرعت با دست غالب خود وارد کنید. وارد کردن سریع سوزن به جلوگیری از تنش بیمار کمک می‌کند. پیستون را فشار داده تا تمام مایع دارو وارد بدن شود. سپس بالای محل تزریق کمی فشار وارد کنید و با یک حرکت سریع و دقیق سوزن را با همان زاویه که وارد کردید، خارج کنید. کل فرآیند تزریق 5 تا 10 ثانیه زمان می‌برد. پس از تزریق تمام لوازم استفاده شده را در ظرف پسماند بریزید.
فیلم تزریق زیر جلدی
زاویه تزریق زیر جلدی
همانطور که گفته شد، زاویه تزریق زیر جلدی بسته به میزانی که می‌توان پوست را کشید، 45 درجه یا 90 درجه است. اگر فقط می‌توانید حدود 5/2 سانتی‌متر از پوست را بکشید، از زاویه 45 درجه و اگر می‌توانید 5 سانتی‌متر از پوست را بکشید، از زاویه 90 درجه استفاده کنید. البته باید بدانید که سر سوزن نیز در زاویه تزریق نیز تاثیر دارد که در جدول زیر به آن اشاره کردیم.
نحوه تزریق آمپول زیر جلدی در شکم و دور ناف
اگر پزشک، شکم و دور ناف را به عنوان محل تزریق برای شما تجویز کرده است. ابتدا روی شکم به اندازه 3 الی 4 سانتی‌متر از ناف به سمت پهلوها حرکت کنید. این ناحیه از بدن علاوه بر اینکه درد کمتری دارد، به دلیل وجود بافت چربی بیشتر در آن، جذب بهتری نیز خواهد داشت. پس از اینکه محل تزریق را با پنبه آغشته شده با الکل تمیز کردید، پوست را با دست بکشید. از آنجایی که در این قسمت پوست تا 5 سانتی‌متر کشیده می‌شود، شما می‌توانید از زاویه 90 درجه استفاده کنید. طبق دستورالعمل سر سوزن را با حرکتی سریع و دقیق وارد کرده و مایع دارو را تا آخر تخلیه کنید.
نحوه تزریق زیر جلدی انوکساپارین در بازو
داروی انوکساپارین یک داروی ضد انعقاد است که از تشکیل شدن لخته در سیاهرگ یا سرخرگ و همچنین عود آن پیشگیری می‌کند. برای تزریق این دارو، قسمت خلفی بازو را انتخاب کرده و با الکل تمیز کنید. (الکل و سایر موادر شیمیایی را دور از دسترس کودکان نگه دارید و مراقب مسمومیت کودکان با مواد شیمیایی خانگی باشید) قسمت خلفی بازو بافت چربی بیشتری داشته و تزریق راحت‌تر انجام می‌شود. دقت کنید تا محل تزریق دارو از محل‌های قبلی نباشد. سپس پوست محل مورد نظر را گرفته و بسته به طول سوزن و بافت پوست زاویه سرنگ را انتخاب می‌کنید. سپس همانطور که در بالا گفته شد، دارو را به بیمار تزریق می‌کنید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.