از شیر گرفتن کودک| روش صحیح و بهترین زمان قطع شیردهی

یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل در مورد نوزادان، از شیر گرفتن آنهاست. در طول ماه‌هایی که کودک از شیر شما یا شیر خشک تغذیه می‌کند، وابستگی شدیدی ایجاد می‌شود. جدا از این که کودک به طعم شیر عادت کرده است، شیردهی یکی از زمان‌هایی است که پیوند قوی بین مادران و نوزادان ایجاد می‌شود که قطع آن می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. اگر شما هم به دنبال از شیر گرفتن کودکتان هستید، در ادامه‌ی مقاله همراه ما باشید تا نکات بسیار مهمی در مورد راه‌های از شیر گرفتن کودک به شما آموزش دهیم.

بهترین زمان از شیر گرفتن کودک

اولین سوالی که پیش می‌آید زمان از شیر گرفتن نوزاد است. انتخاب زمان مناسب شروع از شیر گرفتن کودک اهمیت زیادی دارد. به طور کلی زمان قطع شیردهی از دو جنبه اهمیت دارد:

• سن قطع شیردهی
• زمانی از سال که شما شیردهی را قطع می‌کنید 

که در ادامه هر کدام را به اختصار توضیح می‌دهیم.

سن مناسب از شیر گرفتن کودک

سن مناسب از شیر گرفتن بچه اهمیت زیادی دارد. از یک طرف کودک باید به سنی رسید باشد که بتواند از روش‌های دیگر تغذیه‌ای استفاده کند و از طرف دیگر باید نیازهای اساسی بدنش که از شیر تامین می‌شد را دریافت کرده باشد. همانطور که می‌دانید شروع غذای کمکی از شش ماهگی است. بر این اساس، از شیر گرفتن کودک به هیچ عنوان نباید قبل از این دوران انجام شود. با شروع غذای کمکی به تدریج شیردهی با سرعتی ملایم کم می‌شود تا زمانی که به طور کامل متوقف شود و غذای جامد جایگزین آن می‌شود. این موضوع در مورد از شیر گرفتن کودک شیرخشکی نیز صدق می‌کند.

به طور کلی سن چندان مشخصی برای از شیر گرفتن کودک وجود ندارد اما بسیاری از متخصصین آن را اطراف دو سالگی عنوان می‌کنند. با این حال همانند سایر مراحل دیگر رشدی این زمان می‌تواند برای کودک شما زودتر یا دیرتر از این زمان باشد. در واقع شما باید به دنبال نشانه‌‌های عدم نیاز به شیر در نوزاد بگردید. اگر کودک نشانه‌های زیر را نشان می‌دهد یعنی سن از شیر گرفتن کودک از نظر روانشناسی رسیده است.

• زودتر از حد معمول گرسنه می‌شود
• می‌تواند بدون نیاز به حمایت بنشیند و کنترل خوبی بر عضلات گردنش دارد.
• غذا خوردن دیگران را با علاقه نگاه می‌کند.
• وقتی غذا را به سمتشان می‌برید دهانشان را باز می‌کنند.
• با تکیه دادن به عقب یا برگرداندن سرش می‌فهماند که غذا نمی‌خواهد.

بر این اساس از شیر گرفتن کودک دو ساله به بعد بسیار راحت‌تر است زیرا تقریباً همه‌ی نشانه‌های بالا را دارد. با این حال از شیر گرفتن کودک بعد از دو سالگی هم ایرادی ندارد و اگر کودک هنوز به شیر اشتیاق نشان می‌دهد جای نگرانی نیست. همچنین از از شیر گرفتن کودک دو ساله از این چهت هم آسانتر است که در این سن بیشتر کودکان می‌توانند از کلمات استفاده کرده و نیازهایشان را بیان کنند.  از شیر گرفتن کودک قبل از دو سالگی در صورت مشاهده‌ی نشانه‌های بالا ایرادی ندارد. 

هشدار: مراقب عوارض زود از شیر گرفتن کودک باشید. از شیر گرفتن خیلی زود (قبل از 4 ماهگی) می‌تواند خطر عفونت و آلرژی را در کودکتان افزایش دهد، زیرا سیستم گوارش و کلیه‌های کودک هنوز در حال رشد هستند. از شیر گرفتن قبل از شش ماهگی به جز آلرژی با دیابت و اختلالات گوارشی مانند بیماری کرون و سندرم روده تحریک‌پذیر مرتبط است.

بهترین فصل از شیر گرفتن کودک

از شیر گرفتن کودک در زمستان بهتر است یا تابستان؟ بعضی مادران معتقدند از شیر گرفتن کودک یک ساله به بالا در فصل تابستان فکر خوبی نیست زیرا باعث اسهالش می‌شود. در حالی که این موضوع صحیح نیست. به طور کلی امکان بروز بیماری‌های گوارشی در فصل تابستان بیشتر است. از شیر گرفتن مادر در این فصل نوزاد را از آنتی‌بادی‌های موجود در شیر محروم می‌کند و در نتیجه کودک ممکن است به این بیماری‌ها مبتلا شود اما لزوماً قطع شیردهی مشکلی ایجاد نمی‌کند. 

چه زمانی باید از شیر گرفتن کودک را به تاخیر انداخت

در شرایط زیر بهتر است از شیر گرفتن بچه یک ساله به بالا را به تعویق بیاندازید:

• نگران آلرژن‌ها هستید: اگر والدین کودک سابقه‌ی آلرژی غذایی دارند، شیر گرفتن را تا زمانی که کودک 1 ساله می‌شود به تعویق بیندازید. تحقیقات نشان می‌دهد که قرار گرفتن کودک در معرض آلرژن‌های بالقوه در دوران شیردهی ممکن است خطر ابتلا به آلرژی را در او کاهش دهد. 
• کودک بیمار است: ممکن است نشانه‌های لازم برای از شیر گرفتن کودک 18 ماهه را دیده باشید و فکر کنید الان زمان مناسبی برای این کار است اما اگر کودک شما بیمار است یا دندان در می‌آورد، شیر گرفتن را تا زمانی که حالش بهتر شود به تعویق بیندازید. همچنین اگر خودتان نیز احساس بیماری می‌کنید، می‌توانید از شیر گرفتن را به تعویق بیندازید. اگر از سلامت خوبی برخوردار باشید، هر دوی شما به احتمال زیاد این انتقال را به خوبی مدیریت خواهید کرد.
• تغییر مهمی در زندگی‌تان در حال وقوع است: از شروع از شیر گرفتن در زمان تغییرات عمده خودداری کنید. اگر خانواده شما به تازگی نقل مکان کرده است یا وضعیت مراقبت از کودک شما تغییر کرده از شیر گرفتن کودک را به زمان کم استرس‌تری موکول کنید.

روش صحیح از شیر گرفتن کودک

یکی از سوالات اصلی مادران این است: برای از شیر گرفتن کودک چکار کنیم؟ چگونگی از شیر گرفتن کودک اهمیت زیادی در موفقیت این فرایند دارد. همچنین با اتخاذ نحوه صحیح از شیر گرفتن کودک می‌توانید مطمئن شوید که آسیب جسمانی و روحی به کودک وارد نمی‌شود و او نیازهای ضروری‌اش را دریافت کرده است. حقیقت این است که اگر نشانه‌ها را به درستی دنبال کنید کار زیادی برای از شیر گرفتن انجام نخواهید داد. مادرانی که تجربه از شیر گرفتن کودک برایشان دشوار بوده است احتمالاً زمانی را انتخاب کرده‌اند که کودک هنوز آمادگی کافی را نداشته است. برای موفقیت بیشتر تنها کافی است نکات زیر را در نظر داشته باشید:

شرایط قطع شیر تدریجی باشد

از شیر گرفتن یهویی کودک می‌تواند عوارض زیادی به همراه داشته باشد و باعث عدم همکاری کودک با شما شود. قطع ناگهانی شیر، کودک را لجباز و عصبانی می‌کند که نه تنها موفقیت فرایند را به خطر می‌اندازد بلکه شما را نیز در مورد ادامه‌ی کار عصبی و کلافه می‌کند. البته لازم به ذکر است که از شیر گرفتن یکباره کودک گاهی به دلایل اورژانسی رخ می‌دهد و قابل اجتناب نیست. با این حال عوارض برای شما و نوزاد خواهد داشت. برخی از شرایطی که منجر به از شیر گرفتن فوری کودک می‌شود عبارتند از: 

• بیماری مادر و نیاز به مصرف داروهایی که از داروهای مجاز در دوران شیردهی محسوب نمی‌شوند.
• بیماری، بستری شدن در بیمارستان یا جراحی مادر (در این شرایط در مورد بهترین راه حل از شیر گرفتن کودک از پزشکتان مشورت بگیرید)
• جدایی از کودک
• بارداری جدید

با این حال بسیاری از افراد زیر فشار انتقادات دیگر اقدام می‌کنند که باعث می‌شود نتوانند اقدامات لازم برای از شیر گرفتن کودک را انجام دهند که منجر به عوارض زیر می‌شود:

عوارض مربوط به مادر:

• از شیر گرفتن کودک و درد سینه
• عفونت سینه، بسته شدن مجاری شیر یا آبسه پستان در شیردهی به دلیل احتقان یا جمع شدن شیر بعد از شیر گرفتن کودک
• تب شیر، یک بیماری شبیه آنفولانزا با علائمی مانند تب، لرز و ضعف عضلانی
• نشتی سینه‌ها (فاصله بین از شیر گرفتن کودک و خشک شدن شیر مادر ممکن است ماه‌ها طول بکشد.)
• از شیر گرفتن کودک و پریودی و باروری شما

عوارض مربوط به کودک:

• بی‌قراری و عدم همکاری در فرایند (از شیر گرفتن کودک لجباز به مراتب بسیار دشوارتر است پس به این موضوع توجه داشته باشید)
• بهانه گیری کودک بعد از شیر گرفتن
• گریه کودک بعد از شیر گرفتن
• نپذیرفتن غذاهای جایگزین
• افزایش خطر ابتلا به عفونت‌ها

از این رو از شیر گرفتن تدریجی کودک به عنوان روش صحیح از شیر گرفتن کودک دو ساله پیشنهاد می‌شود. از شش ماهگی با شروع غذای کمکی شروع کرده و با یک شیب ملایم شیردهی را کاهش دهید تا نزدیک دو سالگی متوقف شود.

از جایگزین‌های خوارکی استفاده کنید

درست‌ترین طریقه از شیر گرفتن کودک این است که از یک جایگزین خوراکی خوشمزه استفاده کنید. هر بار که یک غذای جدید را معرفی می‌کنید اجازه دهید کودک به آن عادت کرده و سپس به سراغ گزینه‌های بعدی بروید به طوری که طیف غذاهای مصرفی توسط کودک افزایش پیدا کند. این روش به طور ویژه برای از شیر گرفتن کودک وابسته به شیر مادر بسیار مفید است و به او کمک می‌کند راحتتر با ترک وابستگی خود کنار بیاید. در نظر داشته باشید که برنامه غذایی برای از شیر گرفتن کودک باید بسیار متنوع باشد.

برای از شیر گرفتن کودکی که غذا نمی‌خورد باید چه کرد؟ فوت و فن‌های از شیر گرفتن کودک بدغذا کمی متفاوت است. در درجه‌ی اول اصلاً غذاها را به کودک اجبار نکنید. این کار باعث تنفر غذایی می‌شود. روند از شیر گرفتن تدریجی را حتماً برایشان اجرا کنید. به هیچ عنوان آنها را در سنین پایین از شیر نگیرید. غذاهای جامد را به صورت تدریجی و در وعده‌های کوچک معرفی کنید. از شیر گرفتن کودک و غذاهای اولیه که می‌توانید برای این کودکان استفاده کنید عبارتند از:

• انواع فرنی نوزاد و حریره
• سوپ و برنج
• پوره میوه و سبزیجات
• نوشیدنی‌های جایگزین مانند آبیموه‌های طبیعی بدون قند

پیشنهاد کننده نباشید

در روش‌های از شیر گرفتن کودک دو ساله که توسط متخصصین پیشنهاد شده است به عنوان یک نکته طلایی آمده است که شما به هیچ عنوان پیشنهاد کننده نباشید. اگر از شما شیر نخواست، خودتان این پیشنهاد را ندهید. 

کودک را بیشتر از همیشه سرگرم کنید

به عنوان یک راهکار برای از شیر گرفتن کودک سرگرم کردن بیشتر کودک پیشنهاد می‌شود. بسیاری از نوزادان ممکن است از سر بی‌حوصلگی یا عادت شیر بخواهند که با بازی کردن یا رفتن به تفریح برطرف می‌شود. منتها حواستان باشد که کودک هیدراته بماند و مایعات کافی را دریافت می‌کند. معمولاً بعد از مدتی شیردهی می‌فهمید که کودک شما هر چند وقت یک بار درخواست شیر می‌کند و با پیش بینی این زمان‌ها جایگزین‌ها و حواس‌پرتی‌های مناسبی را در نظر بگیرید. 

طول دوره‌های شیردهی را به تدریج کاهش دهید

از شیر گرفتن کودک به معنای قطع یکباره‌ی یک وعده‌ی شیردهی نیست. در ابتدا زمان دیگری را برای شیر دادن به او پیشنهاد بدهید و اگر قبول نکرد شیردهی را کوتاه کنید. کوتاه کردن وعده‌‌ها به صورت تدریجی باعث راحت‌تر پذیرفتن شرایط توسط نوزاد می‌شود.

 

هنگام خواب چگونه عمل کنیم؟

 همانطور که می‌دانید کودک به ویژه در سنین کم به تغذیه‌ی شیر شبانه نیاز دارد. به عنوان یک نکته در روند از شیر گرفتن کودک باید توجه داشته باشید شیردهی بین خواب آخرین مرحله‌ای است که باید حذف شود و کمی دشوارتر است. هیچ متخصصی برای از این کار پیشنهاد نمی‌دهد که اجازه دهید انقدر گریه کند تا خوابش ببرد! این کار صدمات جدی به او وارد می‌کند. در عوض نزدیک کودک خود بمانید. به هر نسبت که در طول روز موفق‌تر باشید از شیر گرفتن کودک در خواب نیز راحت‌تر شده و نیازش به تغذیه شبانه کاهش پیدا می‌کند با این حال به عنوان چند نکته‌ی مهم موارد زیر را امتحان کنید:

• جای خواب کودک را جدا کنید. او را ابتدا در تخت دیگری نزدیک تخت خود و سپس در اتاق دیگری بخوانید.
• قبل از خواب نوزاد کامل سیر شده باشد. 
• از روش‌های عمیق شدن خواب نوزاد استفاده کنید. ( در این مقاله بخوانید چه کار کنیم خواب نوزاد عمیق شود)

بهترین جایگزین ها در این زمان کدامند؟

یکی از فواید از شیر گرفتن کودک این است که او با طیف وسیع‌تری از مواد غذایی آشنا می‌شود. اما انتخاب گزینه‌های درست اهمیت زیادی دارد. زیرا از شیر مادر گرفتن کودک او را از طیفی از آنتی‌بادی‌ها و ویتامین‌ها ممنوع می‌کند که باید در برنامه‌های غذایی بعد جایگزین شوند. اگر قبل از 1 سالگی کودک خود را از شیردهی جدا می‌کنید، از شیر دوشیده شده یا شیر خشک غنی شده با آهن استفاده کنید. شیر گاو را تا اولین سال تولد به فرزندتان ندهید زیرا امکان آلرژی وجود دارد. بهترین گزینه‌های غذایی برای بعد از شیر گرفتن شیرخوار سبزیجات نرم و پخته هستند. چیزهایی مانند:

• کلم بروکلی
• آووکادو
• کلم پیچ
• اسفناج
• کدو سبز
• گل کلم
• هویج
• نخود فرنگی پوره شده
• کدو حلوایی

همچنین می‌توانید مقداری میوه های پخته شده یا نرم و غذاهای نشاسته‌ای مانند موز، انبه، انواع توت‌های پوره شده، سیب زمینی، جو دوسر پخته شده، برنج یا سایر غلات را به آنها بدهید. سعی کنید تا حد امکان تنوع را معرفی کنید. شما می‌توانید هر روز یک غذای جدید ارائه دهید. از شیر گرفتن کودک و یبوست او طبیعی است و خوردن سبزی و میوه به رفع مشکل کمک می‌کند. در گام بعدی سعی کنید غذاهای لقمه‌ای نرم را به او بدهید و به هر نسبت که جویدن در او بهبود پیدا می‌کند بافت غذاها می‌تواند سفت‌تر شود. حتماً ترکیبی از گروه‌های غذایی را در یک وعده داشته باشید. غذاهای غنی از پروتئین مانند لوبیا، حبوبات، تخم مرغ، گوشت و ماهی منبع خوبی از آهن هستند که به ویژه برای کودک شما در هنگام از شیر گرفتن بسیار مهم است. منابع گیاهی آهن به خوبی آهن گوشت جذب نمی‌شود، اما ویتامین C موجود در میوه‌ها و سبزیجات به بدن کمک می‌کند تا آهن غذاهای گیاهی را جذب کند.  برای از شیر گرفتن کودک 20 ماهه به بالا دست شما بسیار باز تر است و تقریباً می‌توانید از همه‌ی غذاهای سفره استفاده کنید.

چه اتفاقاتی در انتظار مادر است؟

از شیر گرفتن کودک عوارضی نیز برای مادر به همراه دارد. شیر به تدریج در سینه‌ها خشک خواهد شد و طی کرد این مرحله می‌تواند باعث تغییراتی در شما شود که از جمله مهمترینشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حالت تهوع بعد از شیر گرفتن کودک: با قطع شیردهی، هورمون‌های مسئول تولید شیر کمی طول می‌کشد که به حد نرمال برگردند. کاهش سطح هورمون‌ها می‌تواند منجر به بروز حالت تهوع شود که با احساس خستگی و سرگیجه همراه است. 
• از شیر گرفتن کودک و تب: هنگامی که از شیر گرفتن سریع رخ می‌دهد، سینه ها پر و سفت می‌شوند. مراقب علائم عفونت مانند نواحی قرمز شده در سینه، تب و علائم شبیه آنفولانزا باشید. مراقب علائم مسدود شدن مجرای شیر باشید، مانند ناحیه‌ای از سینه که با پمپاژ کردن یا شیردهی نرم نمی‌شود. در صورت بروز این موارد با پزشک خود تماس بگیرید.
• تغییر شکل سینه‌ها: هنگامی که شیردهی متوقف می‌شود، سلول های سازنده شیر در سینه‌ها به تدریج کوچک می‌شوند. برخی از زنان می‌گویند که سینه‌هایشان در این مرحله خالی به نظر می‌رسد یا احساس می‌کنند. با گذشت زمان، سلول‌های چربی دوباره به جای سلول‌های شیرساز قرار می‌گیرند و ممکن است متوجه شوید که سینه‌هایتان دوباره پر شده است.

برای راحتتر سپری کردن این دوران نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• اگر سینه‌ها به‌طور ناراحت‌کننده‌ای پر هستند، مقدار کمی شیر را با دست بدوشید یا پمپ کنید. فقط به اندازه‌ای شیر را بردارید که درد را کاهش دهید، نه اینکه سینه‌ها را کاملا خالی کنید.
• برای کاهش تورم و ناراحتی از کمپرس سرد روی سینه استفاده کنید.
• طبق دستور پزشک از داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن برای درد استفاده کنید.
• سوتین راحت و حمایت کننده بپوشید.
• از دعای از شیر گرفتن کودک کمک بگیرید