فواید شیر مادر برای نوزاد چیست؟ و خواص درمانی آن

بهمن ۱۴۰۲ | زمان مطالعه : ۹ دقیقه
فواید شیر مادر برای نوزاد چیست؟ و خواص درمانی آن

شیردهی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مادران است. از مهم‌ترین مزایای تغذیه با شیرمادر مواد مغذی مورد نیاز بدن نوزاد را، به‌ راحتی هضم می‌شود و به ‌راحتی در دسترس است. با این‌ حال، میزان شیر در بعضی از مادران کمتر از میزان لازم برای شیرخوار است و نمی‌تواند نیازهای کودک را به‌ طور کامل تأمین کند. سریعترین راه برای افزایش شیر مادر ، مصرف ویتامین در دوران شیردهی  و یا درست بودن یا نبودن مصرف قرص پریناتال در شیردهی به حل این مشکل کمک می‌کند. در حالی ‌که برخی از مادران به علل آناتومی بدن مثل نوک سینه ی فرو رفته یا صاف و یا مشکلات روحی بعد از زایمان قادر به شیر دادن به نوزاد خود نیستند، برخی دیگر به دلیل اینکه فکر می‌کنند معایب تغذیه با شیر مادر بیشتر از فواید آن است مثلا در صورت مسمومیت غذایی مادر در دوران شیردهی  سلامت نوزاد به خطر می‌افتد و یا میخواهند بیش از حد به فرزند خود شیر بدهند تا وزن بیشتری بگیرد و یا به دلایل دیگر، از شیردهی نوزاد خودداری می‌کنند. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که تغذیه با شیر مادر علاوه بر کمک به رشد هر چه بهتر شیرخوار از نظر روحی و روانی هم برای مادر و هم برای نوزاد بسیار مفید است. در ادامه قصد داریم بررسی کنیم فواید شیر مادر چیست و چطور میتواند به رشد کودک کمک کند.

تغذیه با شیرمادر و تأمین مواد مغذی مورد نیاز نوزاد

شیرمادر بی‌خطرترین و سالم‌ترین و بهترین ماده غذایی برای نوزادان و شیرخواران حداقل تا یک سالگی است و در واقع شیر تنها غذایی است که کودک شما در 6 ماه اول به آن نیاز دارد. یکی از فواید شیر مادر این است که حاوی مقدار کافی از تقریبا همه ترکیباتی است که کودک در این مدت به آن نیاز دارد. همچنین هضم آن برای کودک بسیار آسان است. شاید علت تپل شدن نوزاد با شیر مادر همین باشد. شیردهی به نوزاد باید تا کودکتان به سن 2 سالگی یا بیشتر برسد بر اساس تمایل کودک ادامه یابد. جالب این است که ترکیب شیر مادر با توجه به تغییر نیازهای کودک، به‌ویژه در ماه های اول زندگی او، تغییر می‌کند. از این رو مراقبت های لازم از سینه مادر و در صورت ابتلا به زخم سینه درمان شقاق سینه باید به موقع انجام شود. 

تغذیه با شیرمادر و کاهش خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزادان

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (AAP) و سازمان بهداشت جهانی، همگی شیردهی با شیر مادر را توصیه می‌کنند؛ زیرا می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزادان (SIDS) در خواب کمک کند. یک مطالعه بزرگ نشان داد که شیردهی با شیر مادر به نوزاد به هر مقداری که باشد می‌تواند از نوزادان در برابر سندرم مرگ ناگهانی نوزادان محافظت کند. حداقل دو ماه تغذیه با شیر مادر، چه به‌ تنهایی و چه همراه با شیرخشک، خطر ابتلا به SIDS را تقریباً تا 50% کاهش می‌دهد. افزایش مدت‌ زمان تغذیه با شیر مادر باعث افزایش میزان حفاظت در برابر این سندرم می‌شود.

شیر دادن به نوزاد و پیشگیری از بیماری‌ها

فواید تغذیه با شیر مادر برای پیشگیری از بیماری‌های دوران نوزادی

یکی از مهم‌ترین فواید شیر مادر، محافظت از کودک در برابر طیف وسیعی از بیماری‌ها در مدتی است که از شیر مادر تغذیه می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها که به آن‌ها ایمونوگلوبین یا پادتن نیز گفته می‌شود، به سیستم ایمنی بدن کودک شما در برابر عوامل بیماری‌زا (مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها) کمک می‌کنند. این آنتی‌بادی‌ها در شیر مادر یافت می‌شوند اما نمی‌توان آن‌ها را به شیر خشک اضافه کرد.

آنتی‌بادی اصلی موجود در شیر مادر، ایمونوگلوبین A ترشحی (IgA) نامیده می‌شود. IgA به مقدار کمی در بدن نوزادان و به مقدار زیادی در آغوز (اولین شیری که بدن مادر تولید می‌کند) وجود دارد. با گذشت زمان، سطح آنتی‌بادی‌های موجود در شیر مادر کاهش می‌یابد زیرا سیستم ایمنی بدن کودک شروع به ساخت مقدار زیادی آنتی‌بادی می‌کند.

عفونت های گوارشی مثل اسهال ویروسی، عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی، ذات‌الریه و سایر، عفونت‌های دستگاه ادراری، عفونت گوش و مننژیت در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر دیده می‌شود و در صورت بروز نیز، شدت آن اغلب بسیار کمتر می‌باشد. حتی شیر دادن مادر باعث می‌شود که نوزادانی که اطرافشان شلوغ است و با افراد زیادی در تماس هستند نیز، کمتر بیمار شوند.

فواید شیرمادر برای پیشگیری از بیماری‌های بعد از دوران شیرخوارگی

فواید شیر مادر در برابر بیماری‌ها فراتر از زمان شیردهی کودک است. مطالعات نشان داده است که شیردهی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌های خاص دوران کودکی، مانند سرطان خون را نیز کاهش دهد. دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند که چگونه شیر مادر خطر این بیماری را کاهش می‌دهد، اما فکر می‌کنند آنتی‌بادی‌های موجود در شیر مادر ممکن است باعث تقویت سیستم ایمنی کودک شود.

تغذیه با شیر مادر همچنین ممکن است از بروز دیابت نوع 1 و نوع 2، کلسترول بالا و بیماری التهابی روده در کودکی یا بزرگسالی پیشگیری کند. همچنین خطر بروز فشارخون بالا را در نوجوانی کاهش می‌دهد و در برابر بیماری‌هایی چون بیماری کرون و کولیت اولسراتیو از کودک شما محافظت می‌کند.

فواید شیرمادر برای کاهش خطر ابتلا به آلرژی و اگزما در کودکان

مطالعات نشان می‌دهد نوزادانی که در معرض خطر ابتلا به آلرژی و حساسیت هستند، در صورتی‌ که حداقل 4 ماه از شیر مادر تغذیه شوند کمتر از کودکانی که از شیر مادر تغذیه نکرده‌اند، در معرض خطر حساسیت نسبت به شیر، اگزما و خس‌خس سینه در سال‌های اول کودکی هستند. هنوز مطالعات مشخص نکرده‌اند که آیا این اثر طولانی‌مدت و برای تمام عمر است یا نه و اینکه آیا در کودکانی که در معرض خطر آلرژی نیستند نیز مؤثر است یا نه.

تغذیه با شیرمادر و افزایش هوش کودک

تحقیقات نشان می‌دهد که بین شیردهی به نوزاد و رشد شناختی کودک یک رابطه مستقیم وجود دارد. در این مطالعات مشخص شد که شیر دادن به نوزاد باعث می‌شود که آن‌ها در تست‌های هوش دوران کودکی و نوجوانی نمره بالاتری نسبت به کودکانی که از شیر مادر تغذیه نشده‌اند، کسب کنند. این مورد حتی با در نظر گرفتن تفاوت‌های تربیتی، محیط خانواده، ژنتیک و ضریب هوشی مادران باز هم وجود داشت.

مزایای تغذیه با شیر مادر برای رشد مغز به‌ ویژه برای نوزادان نارس مهم است. در یک مطالعه مشخص شد که تغذیه با شیر مادر به مدت 28 روز در نوزادان نارسی که قبل از هفته 30 بارداری به دنیا آمده باشند، منجر به افزایش حجم مغز، پیشرفت تحصیلی و بهبود مهارت‌های حرکتی در 7 سالگی شد.

کارشناسان می‌گویند پیوند عاطفی که در دوران شیردهی اتفاق می‌افتد احتمالاً به افزایش ارتباطات مغز کمک می‌کند، اما احتمالاً مواد مغذی موجود در شیر مادر (به‌ویژه اسیدهای چرب) بیشترین نقش را در این زمینه ایفا می‌کنند.

فواید شیردهی به نوزاد برای مادران چیست؟

همان‌طور که گفته شد شیر دادن به نوزاد می‌تواند به رشد جسمی، عاطفی و ذهنی کودک شما کمک کند؛ اما فواید شیر مادر تنها برای کودک نیست بلکه بر اساس تحقیقات علمی، شیر دادن مادر برای خود او نیز سودمند است، ازجمله:

  1. این کار به شما کمک می‌کند تا با کودک خود پیوند عاطفی بیشتری برقرار کنید.
  2. شیر دادن به نوزاد روند بهبودی بعد از تولد نوزاد را تسریع می‌کند.
  3. ممکن است به شما در بازگشت به وزن قبل از بارداری کمک کند.
  4. شیردهی خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهد و همچنین ممکن است در کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان و دیابت نیز مؤثر باشد.
  5. شیردهی نوزاد از افسردگی پس از زایمان و استرس شما را کاهش می‌دهد.
  6. کاهش خطر بیماری‌هایی چون دیابت نوع 2، پوکی استخوان، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های قلبی

اینها تنها بعضی از فواید تغذیه با شیر مادر برای نوزاد هستند.

نکات و توصیه‌هایی برای زیاد شدن شیر مادر

برای زیاد شدن شیر مادر چه بخوریم؟

حال که با فواید شیر مادر برای نوزاد آشنا شدید احتمالاً می‌خواهید درباره راه های افزایش شیر مادر و مقوی شدن شیر مادر بدانید. به‌طورکلی هرچه کودک شما بیشتر از شیر شما تغذیه کند، میزان تولید شیر نیز بیشتر می‌شود. از یک برنامه دقیق پیروی نکنید بلکه فقط مواقعی که کودکتان گرسنه بود و درخواست کرد، به او شیر بدهید. هرگاه شیر یکی از سینه‌ها خالی شد، سینه دیگر را برای شیردهی به کار ببرید؛ دقت داشته باشید که از شیر دادن بیش از حد هم باید خودداری کنید و درواقع زمان مناسب برای شیر دادن هر یک و نیم ساعت تا سه ساعت یک بار می باشد و از شیردادن بیش از حد هم باید خودداری کرد.

دریافت آب کافی نیز در افزایش تولید شیر بسیار اهمیت دارد. این ایده خوبی است که همیشه هنگام شیر دادن به نوزاد یک بطری آب در کنار خود داشته باشید. نوع تغذیه مادران شیرده برای افزایش شیر بسیار نقش دارد. برای زیاد شدن شیر و بهره مندی بیشتر از مزایای شیر مادر استفاده از مواد غذایی زیر توصیه می‌شود:

  • جو حاوی مقدار زیادی آهن است. یک کاسه جو دوسر جو همچنین می‌تواند به آرامش شما کمک کند. هردوی این‌ها به زیاد شدن شیر مادر کمک می‌کنند. همچنین از دلستر هم جهت افزایش شیر میتوان کمک گرفت علی الخصوص دلسترهای تلخ یا بدون اسانس.
  • سیر فواید زیادی برای سلامتی دارد، ازجمله زیاد شدن شیر مادر. همچنین طعم فوق‌العاده‌ای به غذای شما می‌بخشد.
  • مقدار زیادی سبزیجات مانند هویج و سبزیجات با برگ تیره مصرف کنید. این‌ها نه‌ تنها باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شوند، بلکه مزایای بی‌شمار دیگری نیز برای سلامتی شما دارند.
  • از دانه‌های کنجد استفاده کنید. کنجد به مقوی شدن شیر مادر و افزایش مقدار آن کمک می‌کند.
  • مادرانی که تمایل به استفاده از کله پاچه داشته باشند می توانند جهت افزایش شیر از سیرابی بیشتری تغذیه کنند
  • قلم گوسفندی و گوساله نیز در افزایش شیر کمک کننده است.
  • ترکیبات شیرافزای موجود در داروخانه های معتبر هم بی تاثیر نیستند.

ولی نکته ای که در پایان باید به آن مجددا تاکید کرد این هست که مهمترین عامل افزایش شیر مادر مکیدن شیرخوار است.

برای مقوی شدن شیرمادر چه بخوریم؟

برای مقوی شدن شیر مادر ممکن است روزانه به 2 تا 3 وعده غذایی اضافی نیاز داشته باشید. به‌عنوان‌مثال می‌توانید از میوه و ماست برای میان وعده یا یک تکه اضافی نان تست هنگام صبحانه و یک لیوان شیر اضافی هنگام شام استفاده کنید.

نوشیدن مایعات فراوان حائز اهمیت است. آب سالم‌ترین گزینه است. شیر کم‌چربی نیز انتخاب خوبی است. شیر می‌تواند کلسیم و سایر مواد مغذی مورد نیاز شما و را فراهم کند و در چرب شدن شیر مادر نیز مؤثر است. به مصرف مولتی‌ویتامین حاوی اسیدفولیک نیز همچنان ادامه دهید.

آیا کودک من به‌جز شیرمادر به چیزی نیاز دارد؟

شیر مادر مقادیر بسیار کمی ویتامین D دارد که برای رفع نیازهای کودک شما کافی نیست. برای جبران این کمبود، معمولاً قطره‌های ویتامین D کودک توصیه می‌شود. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند نیاز به مصرف روزانه مکمل ویتامین D 400 IU در هفته 2 تا 4 زندگی دارند. در حدود 6 ماهگی نیز بهتر است در کنار شیردهی، غذاهای نیمه جامد را برای کودک خود آغاز کنید و برای از ترکیبات آهن و مولتی ویتامین طبق نظر پزشک کودکتان استفاده کنید. در مواردی ممکن است نیاز به تغدیه همزمان شیرمادر و شیرخشک باشد.