واکسیناسیون در دوران بارداری | واکسن‌های مجاز و ممنوع بارداری

واکسیناسیون در دوران بارداری با توجه به اینکه موجود زنده‌ای در درون بدن حضور دارد و به شکل فعالی زندگی می‌کند، اهمیت بسیار زیادی دارد. هر نوع رفتار مادر به شدت می‌تواند روی آینده جسمانی و روانی جنین در دوره‌های مختلفی از زندگی‌اش تاثیر بگذارد. از همین جهت نه تنها واکسیناسیون در دوران بارداری باید با احتیاط صورت بگیرد، بلکه لازم است مصرف دارو نیز در این دوران به شدت کنترل شده و فقط تحت نظارت پزشک متخصص باشد.

قوانین واکسیناسیون در دوران بارداری

یک خانم باردار فقط به دریافت واکسن‌هایی مجاز است که حاوی ویروس کشته شده و غیرفعال و یا توکسوئید باشد. از آنجا که واکسن‌ها یا حاوی ویروس زنده هستند یا ویروس کشته شده و یا ساختار شیمیایی تغییر یافته دارند (توکسوئید)، باید به ساختار واکسن توجه شود و فقط تحت نظارت پزشک و در صورت لزوم واکسیناسیون در دوران بارداری انجام شود.

واکسن‌های ممنوع در بارداری

1. واکسن MMR (سرخک، سرخجه، اوریون)
2. واکسن آبله‌مرغان (در این مقاله در مورد دلایل ابتلا به آبله مرغان در بارداری بیشتر بخوانید)
3. واکسن هپاتیت A
4. واکسن زونا (واریسلا- زوستر)
5. واکسن فلج اطفال خوراکی یا فلج اطفال تزریقی 
6. مننگوکوک (واكسن مننژيت براي سفر حج) و پنوموکوک
7. واکسن HPV
8. واکسن‌های مجاز در بارداری
9. واکسن آنفلوآنزای غیرفعال
10. واکسن Tdap (سیاه سرفه، کزاز و دیفتری)
11. هپاتیت B ( در مورد بهترین زمان برای آزمایش هپاتیت در این مقاله بیشتر بخوانید)

واکسن hpv در بارداری برای چه کسانی است؟ 

HPV یا زگیل تناسلی یکی از بیماری‌های مقاربتی است که تزریق واکسن مربوط به آن برای زنان باردار توصیه نمی‌شود. به طور کلی از لحاظ پزشکی اینکه زگیل تناسلی در دوران بارداری مشکلی برای بارداری ایجاد کند، بسیار بعید است. این عفونت مقاربتی ممکن است از طریق رابطه جنسی دهانی، مقعدی و حتی واژنی منتقل شود. با توجه به اینکه واکسیناسیون در دوران بارداری باید تحت شرایط خاص و تنها در صورت لزوم و تشخیص پزشک انجام شود، تزریق واکسن hpv در بارداری توسط پزشکان توصیه نمی‌شود، زیرا معمولا این بیماری در بارداری تاثیرگذار نیست. 

گرچه از تزریق واکسن hpv در بارداری تاثیرات منفی گزارش نشده است، اما با توجه به اینکه داده‌های مربوط به واکسیناسیون در دوران بارداری محدود هستند، لذا در قوانین واکسیناسیون در دوران بارداری توصیه می‌شود تزریق واکسن HPV به بعد از بارداری موکول شود. 

شرایط دریافت واکسن آنفلوآنزا در بارداری

واکسن آنفلوآنزا، واکسن مجاز دیگری در دوران بارداری است که در صورت لزوم به مادران باردار تزریق می‌شود. تزریق این واکسن در صورتی توصیه می‌شود که بارداری با فصول شایع بیماری آنفلوآنزا تداخل داشته باشد. بر این اساس تزریق واکسن آنفلوآنزا از اواسط پاییز تا اواسط بهار توصیه می‌شود. 

یادآوری می‌کنیم که شکل اسپری بینی واکسن آنفلوآنزا در بارداری ممنوع است؛ زیرا این فرم از واکسن آنفلوآنزا حاوی ویروس زنده است و هر واکسنی که ویروس زنده داشته باشد، در بارداری ممنوع است. 

واکسن هپاتيت B در چه شرایطی در بارداری تزریق می‌شود؟

در قوانین واکسیناسیون در دوران بارداری، واکسن هپاتيت B نیز از واکسن‌های بی‌خطری است که در صورت تشخیص و صلاح‌دید پزشک تزریق می‌شود. با توجه به اینکه مهمترین راه انتقال ویروس هپاتيت B، انتقال از مادر به جنین است، لذا تزریق به موقع این واکسن می‌تواند بسیار موثر و پیشگیرانه باشد. گرچه انتقال ویروس هپاتيت B از مادر به جنين در ‌٣ ماهه‌ اول بارداري به دليل عدم وجود ويرمي (ويروس در خون) منفي است، اما تزریق این واکسنِ سه مرحله‌ای در سه نوبت و به فواصل يك ماه و 6 ماه از تزريق اول، قبل و بعد از زایمان امکانپذیر است. 

واکسن هپاتيت B برای محافظت مادر و جنین علیه عفونت است و در صورتی که تست هپاتیت مادر باردار منفی باشد، دریافت این واکسن توصیه می‌شود. 

اما به طور کلی توصیه می‌شود یک خانم پیش از بارداری، آزمایشات لازم جهت بررسی سلامتی ایمنی بدنش در برابر بیماری‌های عفونی را انجام دهد و در صورت لازم واکسن‌های لازم را قبل از بارداری دریافت کند. 

چرا تزریق برخی از واکسن‌ها در دوران بارداری ممنوع هستند؟

هر واکسنی که حاوی ویروس زنده و فعال باشد، در دوران بارداری ممنوع است. این ممنوعیت نه تنها در بارداری است، بلکه در اقدام به بارداری نیز وجود دارد. به این معنی که هر خانمی بعد از دریافت هر یک از واکسن‌های سرخک، سرخجه، اوریون و به طور کلی واکسن‌های حاوی ویروس زنده، حداقل تا سه ماه اجازه بارداری نخواهد داشت. زیرا سلامت جنین به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. 

آمپول روگام چرا و در چه صورتی تزریق می‌شود؟

آمپول روگام که گاهی با عنوان واکسن روگام از آن یاد می‌شود، مخصوص خانم‌هایی است که گروه خون منفی یا RH منفی دارند. آزمایشات مربوط به گروه خونی و تعیین RH باید در اوایل بارداری انجام شود. به طور کلی  زنان Rh منفی و دارای گروه خونی O، باید در هفتۀ 28 بارداری مجددا آزمایش شوند؛ به علاوه تعیین گروه خونی و Rh همسران‌شان نیز لازم است.

قاعده تزریق آمپول روگام این طور است که برای پیشگیری از حساسیت به Rh، به همه زنان در معرض خطر، g 300-200 ایمونوگلوبولین Rh ( روگام ) بین هفته‌های 28 و 32 بارداری (برخی منابع 26 تا 28)، از راه عضلانی تزریق شود. چنانچه نوزاد Rh مثبت باشد، یک تزریق هم ظرف 72 ساعت اول پس از زایمان، انجام می‌شود تا در حاملگی بعدی، حساسیت مادر به آنتی ژن عامل Rh، کاهش پیدا کند.

در چه شرایطی تزریق آمپول روگام واجب است؟

• پس از ترومای شکم  مانند ضربه، سقوط از بلندی و یا بروز حوادث مختلف برای مادر باردار
• استفاده از دست در معاینه داخلی توسط متخصص زنان
• انجام آزمایش تهاجمی آمنیوسنتز
• انجام آزمایش تهاجمی نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS)
• نمونه‌گیری خون بند ناف از راه پوست
• خونریزی مادر یا جنین در دوران بارداری
• بارداری خارج از رحم 
• احتمال خطر سقط

واکسن کزاز در بارداری در چه شرایطی تزریق می‌شود؟

واکسن کزاز از واکسن‌هایی است که معمولا در هر دوره 10 ساله تزریق می‌شود. بسته به اینکه سال تولد شما دقیقا چه سالی باشد، می‌توانید متوجه شوید که این واکسن را در طور عمر خود دریافت کرده‌اید یا خیر. به طور کلی متولدین سال 1360 به بعد واکسن کزاز را دریافت کرده‌اند. ولی به هر حال نیاز است که هر 10 سال یک بار این واکسن را تجدید کنید. ترجیح این است که واکسن‌های لازم را قبل از بارداری دریافت کنید، اما در قوانین واکسیناسیون در دوران بارداری دریافت واکسن کزاز در بارداری مانعی ندارد. این واکسن در صورت تشخیص پزشک باید در بین هفته‌های 27 تا 36 تزریق شود. در برخی از منابع اینگونه آمده است که صرف نظر از زمان دریافت واکسن کزاز، یک دوز از این واکسن در طول بارداری توصیه می‌شود، زیرا نوزاد را از ابتلا به سیاه سرفه در امان می‌دارد.