روش‌های القای زایمان طبیعی در خانه و بیمارستان

شروع روند زایمان طبیعی در همه افراد به یک صورت اتفاق نمی‌افتد و گاهی پیش می‌آید که در بعضی از مادران بدون دخالت پزشک یا ماما و انجام اقدامات القا کننده دردهای زایمانی، فرایند زایمان به شکل خود به خود شروع نمی‌گردد. در این مقاله قصد داریم تا با انواع روش‌های القای زایمان طبیعی آشنا شده و در رابطه با خطرات و نکات انجام آنها آگاهی پیدا کنیم.

منظور از القای زایمان چیست؟

القای زایمان، روشی است که درمانگران برای آغاز فرایند وضع حمل اتخاذ می‌کنند. این روش در مواردی که نگران از سلامت مادر یا جنین وجود دارد و یا بارداری بیش از اندازه طولانی گردیده و همچنین در مواقعی که بهتراست زایمان زودتر خاتمه پیدا کند، انجام می‌گیرد. به این منظور اقداماتی انجام می‌شود تا انقباضات یا همان سفتی‌های منظم رحمی شروع شود و دهانه رحم کم کم نرم شده و باز گردد، تا در نهایت جنین بتواند از آن عبور کرده و متولد شود. ‌به دردی که در اثر القای زایمان ایجاد می‌شود، درد مصنوعی در بارداری می‌گویند. قبل از توضیح بیشتر در این رابطه، باید بدانیم که روش‌های القای زایمان طبیعی، راهکارهای بی‌خطری نیستند و باید با تشخیص متخصص انتخاب و زیر نظر او و با دقت انجام شوند.

چه کسانی زایمان طبیعی راحتی دارند

این سوال را می‌توان طور دیگری نیز مطرح کرد: چه کسانی به روش‌های القای درد زایمان نیاز ندارند؟ به طور کلی زایمان راحت تحت تاثیر عوامل مختلفی است. زنانی که بیماری خاصی ندارند و کودکشان نیز در صحت و سلامت است و جنین نیز در طول بارداری علامت خاصی از مشکلات نشان نداده است، شانس بارداری آسان برایشان بسیار بالا است. به طور کلی داشتن یک زایمان فیزیولوژیک آسان به عواملی از جمله قدرت بدنی زن، تغذیه‌ی مناسب، استراحت کافی در طول بارداری و انجام ورزشها‌ی تقویت کننده مانند ورزش کگل پیش از زایمان طبیعی بستگی دارد.

در چه مواردی توصیه به القای زایمان میگردد؟

• بارداری‌های طولانی‌تر از 41 هفته و زایمان دیرتر از موعد
• پارگی کیسه آب و عدم شروع دردهای زایمان 
• عفونت در داخل رحم
• رشد نامطلوب و کم جنین در داخل رحم
• کم‌ شدن غیرعادی میزان حجم مایع اطراف جنین 
• ابتلا به دیابت بارداری
• ابتلا به پرفشاری خون 
• ابتلا به مسمومیت بارداری (پره‌اکلامپسی)
• جداشدگی جفت
• ابتلا مادر به سایر مشکلات جدی پزشکی

برای تحریک شروع دردها و روند زایمان طبیعی، وضعیت دهانه رحم بسیار با اهمیت است، و در بیشتر موارد لازم است که پزشک یا ماما با انجام اقداماتی دهانه رحم را برای زایمان آماده، نرم و کمی باز نماید.

روش‌های آماده کردن دهانه رحم برای زایمان

اگر زایمان شما به صورت خود به خود شروع نشد برای شروع درد زایمان چه باید کرد؟

استفاده از پروستوگلاندین‌ها: پروستوگلاندین‌ها ترکیباتی هستند که به صورت طبیعی نیز در داخل بدن تولید و آزاد شده و نقش مهمی را در شروع روند وضع حمل و باز شدن دهانه رحم ایفا می‌کنند. این ترکیبات می‌توانند به صورت خوراکی و یا شیاف واژینال مورد استفاده قرار بگیرند اما مصرف آنها در مادرانی که سابقه جراحی سزارین دارند غالبا توصیه نمی‌گردد. 

استفاده از وسایل بازکننده دهانه رحم: قرار دادن سوند ادراری (لوله ای باریک که برای تخلیه ادرار استفاده میگردد) در دهانه رحم، استفاده از موادی که با جذب آب دچار افزایش حجم شده و دهانه رحم را کم کم باز می‌کنند از جمله مهم‌ترین این روش‌ها هستند که به مرور سبب شروع روند زایمان می‌شوند.

روش‌های القای درد زایمان طبیعی

1. استفاده از اکسی‌توسین: اکسی‌توسین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز (غده‌ای داخل مغز) ترشح می‌گردد و نقش اصلی را در پروسه زایمانی ایفا می‌کند. این هورمون مسبب بروز انقباضات منظم رحمی بوده و پیش‌برنده مراحل تولد جنین است.
2. جداکردن پرده‌های جنینی از دیواره رحم: جنین در طول بارداری برای داشتن امکان حیات، رشد و همچنین حفظ امنیت، در داخل پرده‌هایی پر از مایع قرار دارد که اصطلاحا به آنها پرده‌های جنینی یا کیسه آب گفته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که جداسازی پرده‌های جنینی از دیواره رحم توسط پزشک، عاملی در القای شروع زایمان در روزهای آینده خواهد بود.
3. پاره کردن کیسه آمنیوتیک: پاره شدن پرده‌های جنینی به آغاز روند وضع حمل کمک می‌کند و عاملی برای تحریک پیشرفت در مراحل  انجام زایمان است. اما هرگز قبل از باز شدن دهانه رحم و قرار گرفتن جنین در موقعیت مناسب در داخل لگن، پزشک یا ماما اقدام به پاره کردن کیسه آب نمی‌کند. این کار حتما باید در اتاق زایمان و بعد از گشوده شدن دهانه رحم انجام گیرد و مهم‌ترین خطری که پاره کردن پرده‌ها برای مادر و جنین دارد، نفوذ و رشد عفونت در داخل رحم است.
4. انجام رابطه جنسی برای تحریک شروع دردهای زایمان؛ از لحاظ تئوری ممکن است این روش سبب القای زایمان بشود، اما در عمل این روش، روشی موفق نیست. همچنین براساس آخرین مقاله‌ای که در سال 2019 در مجله  sexual medicine منتشر شد، مشخص شد که این روش القای خانگی زایمان چندان موثر نیست. در این مطالعه که با بررسی  1483 نفر مادر باردار شکم اول انجام گرفت، مشاهده شد که داشتن فعالیت جنسی برای دوبار در هفته در زمان بعد از 37, 36هفتگی، نقشی در القای زایمان نداشته است.
5. استفاده از طب سوزنی یا طب فشاری در شروع دردهای زایمانی: تحریک نقاط خاصی در بدن به کمک طب فشاری یا طب سوزنی روش دیگری است که به عنوان عامل تحریک کننده‌ای در نرم شدن دهانه رحم و شروع دردهای زایمان شناخته می‌شود. اما براساس مطالعاتی که تا به امروز در این زمینه انجام گرفته است، مزایای خاصی در استفاده از این روش‌ها برای افزایش شانس تولد به روش طبیعی و کاهش میزان زایمان سزارین وجود ندارد.
6. خوردن روغن کرچک برای شروع زایمان: استفاده از ترکیبات گیاهی در حاملگی به علت نامشخص بودن تاثیرات آن بر روی جنین توصیه نمی‌گردد. در رابطه با مصرف روغن کرچک نیز استفاده خودسرانه از آن با توجه به عوارضی این ماده بر مادر و عدم وجود اطمینان از ایمن بودن آن برای جنین، توصیه نمی‌شود.
7. انجام حرکات ورزشی برای شروع زایمان: در مطالعه‌ای که در سال 2020 در مجله maternal fetal &neonatal medicine منتشر شد، نشان داد مادرانی که بارداری کم خطری دارند و بعد از هفته 38ام، سه بار در هفته و هر بار به مدت 30 دقیقه و با سرعت 4 کیلومتر در ساعت راه می‌رفتند، در مقایسه با مادرانی که در این مدت صرفا فعالیت روزانه و معمولی داشتند، کمتر نیاز به روش‌های القای زایمانی با داروهایی چون پروستوگلاندینها و اکسی‌تونسین پیدا کردند. 
8. اما آنچه از سایر مطالعات برداشت می‌گردد آن است که داشتن فعالیت بدنی در طول دوران بارداری مثل انجام یوگا بارداری به خصوص در کنار پیاده‌روی ( نه فقط انجام ورزشی خاص در روزهای بعد از 40 هفتگی) سبب کاهش نیاز به استفاده از روش‌های القای زایمان و کاهش سزارین و همچنین افزایش موفقیت در زایمان طبیعی می‌گردد.
9. خوردن آناناس به منظور شروع زایمان: اعتقادی مبنی بر ارتباط ترکیبات داخل میوه آناناس در آماده کردن دهانه رحم برای زایمان وجود دارد اما مطالعه مناسب و معتبری در رابطه با اثبات این قضیه انجام نگرفته است.

خطرات القای زایمان طبیعی

در برخی از روش‌های القای زایمان طبیعی رحم ممکن است دچار انقباضات شدید و غیرطبیعی گردد. این نوع از انقباضات می‌تواند سبب ایجاد مشکل در خونرسانی بند ناف شده و میزان اکسیژنی که به جنین می‌رسد را کاهش داده و سبب بروز الگوهای ضربان قلب غیرعادی در جنین شود.

از دیگر خطراتی که روش‌های تحریک شروع زایمان برای مادر و جنین دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

• ایجاد عفونت در مادر یا جنین
• پارگی رحم
• افزایش احتمال نیاز به زایمان سزارین
• خونریزی شدید بعد از زایمان
• مرگ نوزاد

همچنین مشکلات پزشکی که از پیش از بارداری در مادر وجود داشتند یا در طول دوران بارداری ظهور پیدا نمودند نیز، ممکن است با این خطرات گفته شده ترکیب گردیده و مشکلات را مضاعف کنند.

علائم نزدیک شدن به زایمان طبیعی

هدف این است که تا حد ممکن و به دلیل خطراتی که در بالا گفت شد از راه‌های القای زایمان استفاده نشود. از این رو شما باید به دنبال علائم زایمان طبیعی باشید. انتظار می‌رود که با نزدیک شدن به تاریخ زایمان شاهد علائمی از جمله موارد زیر باشید:

• پایین رفتن رحم به سمت لگن: در این شرایط شاهد حرکت شکم به سمت پایین خواهید بود.
• مشاهده‌ی ترشحات خون‌آلود مایل به قهوه‌ای
• پاره شدن کیسه آب 
• انقباضات رحم و آغاز دردهای زایمان

این عوامل نشان می‌دهند که زایمان طبیعی شما به صورت خود به خود در حال انجام است و نیازی به استفاده از روش‌های القای زایمان نیست.

آیا انجام روش‌های القای زایمان همیشه منجر به یک زایمان طبیعی موفق می‌شود؟

خیر، عموما در یک چهارم موارد استفاده از این روش‌ها سبب تحریک شروع زایمان نمی‌شود. وقتی یکی از روش‌های القای زایمان بی‌تاثیر باشد، به این معناست که یا باید از روش دیگری برای شروع روند وضع حمل طبیعی استفاده کرد و یا جنین را به کمک جراحی سزارین به دنیا آورد.  همچنین بر اساس شواهد، در مادران شکم اول با دهانه رحم کاملا بسته، احتمال اینکه القای زایمان واژینال موفقیت‌آمیز نبوده و پزشک مجبور به سزارین شود بیشتر از مادران دارای سابقه زایمان و شرایط مناسب در دهانه رحم است.

در آخر این نکته را در نظر داشته باشید که استفاده از روش‌های القای زایمان طبیعی و پیشگیری از عوارض تاخیر در زایمان فقط در موارد خاصی کاربرد داشته و تنها باید توسط درمانگرتان انجام گیرد و خسته شدن از ماه‌های طولانی بارداری و ناراحتی‌های ناشی از افزایش وزن که عمدتا در اواخر بیشتر رخ می‌دهند، دلیلی برای تحریک وقوع زایمان نیستند.