آزمایش تیروئید نوزاد و تفسیر غربالگری تیروئید در نوزادان

آزمایش تیروئید نوزاد یا غربالگری نوزاد یکی از مراحل مهم بعد از تولد است که حتما باید در زمان مقرر و مناسب انجام شود. این آزمایش بسیار مهم است و بسیاری از مشکلات احتمالی را از ابتدای تولد مشخص می‌کند؛ در نتیجه زمان طلایی برای شروع درمان‌های لازم از دست نمی‌رود و در صورت وجود مشکل، خیلی زود اقدامات درمانی و مداخلات پزشکی آغاز می‌شود. باید بدانید که تیروئید و عملکرد آن در رشد نوزادان و کودکان تاثیر بسیار زیادی دارد. بنابراین مهم است که از ابتدای تولد نسبت به کاردکرد درست و کافی این غده اطمینان داشته باشید تا به مرور زمان شاهد رشد و پیشرفت ذهنی و حرکتی کودک خود باشید. 

آزمایش تیروئید نوزاد را کی باید انجام دهیم؟

حتما و قطعا بعد از زایمان در بیمارستان و پیش از ترخیص، پزشک اطفال بیمارستان در مورد اینکه آزمایش تیروئید نوزاد چند روزگی انجام می شود و مکان غربالگری نوزاد با شما صحبت خواهد کرد؛ اما احتمال اینکه صحبت‌های او را فراموش کنید یا کامل متوجه گفته‌های او نشوید، بسیار زیاد است؛ زیرا معمولا مادران در ساعات اولیه بعد از زایمان یا روز اول زایمان هنوز تمرکز کافی ندارند و درگیری ذهنی زیادی دارند. البته جایی برای نگرانی وجود ندارد؛ زیرا هم بیمارستان از شما برای ارائه راهنمایی‌های بیشتر، حتی پس از ترخیص، حمایت می‌کند و هم ما در اینجا هر چیزی که لازم باشد در مورد آزمایش تیروئید نوزاد به شما می‌گوییم. 

زمان آزمایش تیروئید نوزاد روز سوم، چهارم یا پنجم تولد است. به عبارت دیگر سه تا پنج روز بعد از تولد باید برای تست دادن اقدام کنید. به این نکته توجه داشته باشید که کم و زیاد شدن ساعت هم در این بازه زمانی اهمیت دارد. یعنی اگر نوزاد شما برای مثال 9 صبح شنبه به دنیا آمده است، بازه زمانی سه تا پنج روزه را بر اساس همین 9 صبح حساب کنید. البته حتما آزمایشگاه این جزئیات را از شما خواهد پرسید. در واقع ساعت تولد در محاسبه زمان طلایی برای آزمایش غربالگری نوزاد اهمیت دارد. 

نحوه انجام تست غربالگری نوزاد هم بسیار ساده است. این تست از پاشنه پا و با سوزن‌های مخصوصی انجام می‌شود. کاملا بی درد است و نوزاد اصلا متوجه نمی‌شود. معمولا ابتدا کمی پای نوزاد را ماساژ می‌دهد تا خون جریان بیشتری پیدا کند و سپس با سوزن مخصوص به پای نوزاد می‌زنند تا خون خارج شود. خون خارج شده را در کیت‌های آزمایش مخصوص وارد می‌کنند و به آزمایشگاه می‌دهند. دقیقا مشابه کاری که برای آزمایش زردی انجام می‌دهند.

نکته مهم:

در نوزادان نارس تست در روزهای 2، 6 و 10 انجام می شود؛ همچنین نوزادان بسیار کم وزن (کمتر از 1500 گرم)، نوزادان کم وزن (کمتر از 2500 گرم)، دو و چند قلویی ها، نوزادان با سابقه دریافت و یا تعویض خون، نوزادانی که داروهای خاص دریافت کرده اند نیز باید در این بازه‌های زمانی تست بدهند. 

آزمایش تیروئید نوزاد باید چند باشد؟

در برنامه کشوری ایران جواب آزمایش غربالگری TSH نوزادان طبیعی (= حد تمایز) به شرح ذیل تعریف شده است:

روز 7-3 تولد: جواب TSH باید کمتر از 5 mU/L باشد.

روز 8 تولد و بیشتر: جواب TSH باید کمتر از 4 mU/L باشد.

نحوه پیگیری بیماران بعد از انجام آزمون اولیه:

میزان TSH مساوی و یا کمتر از mU/L 5: طبیعی تلقی می شود.

جواب بین mU/L 9/9 – 5: فراخوان نوزاد و انجام غربالگری نوبت دوم از پاشنه پا برروی DBS (تا 48 ساعت پس از دریافت جواب):

اگر TSH کمتر از mU/L 5 بود: نتیجه طبیعی تلقی می شود.

-- اگر TSH مساوی و یا بیش از mU/L 5 بود: انجام تست های تائیدی (Free T4، T4، TSH و T3RU)، به همراه ویزیت پزشک. در صورت غیرطبیعی بودن جواب شروع درمان (با لووتیروکسین) بر اساس دستورالعمل کشوری برنامه انجام شود.

توجه: اندازه گیری غلظت T3 ارزش عملی محدودی در تشخیص کم کاری تیروئید در نوزادان دارد.

*عوارض کم کاری تیروئید در کودکان چیست + علت و روشهای درمانی

جواب بین mU/L 9/19 – 10: فراخوان نوزاد و انجام تست‌های تاییدی در سن 3-2 هفتگی، ویزیت پزشک بعد از دریافت جواب‌های تاییدی. در صورت غیرطبیعی بودن جواب شروع درمان بر اساس دستورالعمل کشوری برنامه انجام شود.

n جواب مساوی و یا بیشتر از mU/L 20: فراخوان نوزاد، انجام تست‌های تائیدی، شروع درمان بر اساس دستورالعمل کشوری. بعد از دریافت جواب تست‌های تاییدی یا درمان ادامه می‌یابد و یا در صورت عدم ابتلا به بیماری قطع درمان صورت می گیرد.

 روز 8 تولد و یا بیشتر:

میزان TSH کمتر از mU/L 4: طبیعی تلقی می شود.

میزان TSH مساوی و یا بیشتر از mU/L 4: فراخوان نوزاد و انجام آزمایشات تائیدی در اسرع وقت، ویزیت توسط پزشک پس از دریافت جواب آزمایشات تائیدی و در صورت ابتلا به بیماری شروع درمان بر اساس دستورالعمل کشوری.

مشکوک بودن آزمایش تیروئید نوزاد یعنی چه؟

علت تکرار آزمایش کف پای نوزاد این است که معمولا جواب آزمایش راضی کننده نیست و مشکوک است. 

در موارد زیر آزمایش تیروئید نوزاد مشکوک است و احتمال هیپوتیروئیدی مادرزادی وجود دارد:

T4 طبیعی، TSH بالا (مساوی یا بیشتر از ۱۰).

TSH بین ۱۰-۶ (پس از یک ماهگی).

T4 پایین (کمتر از ۶٫۵) و TSH طبیعی.

افزایش گذرای TSH ) TSH به فاصله ۴-۲ هفته بعد تکرار شود و بالاتر از ۱۰ باشد، حتی اگر T4 طبیعی باشد.

تفسیر آزمایش تیروئید نوزادان

بهتر این است که تفسیر آزمایش تیروئید نوزاد خود را به پزشک معالج او بسپارید؛ زیرا او دقیق‌تر می‌داند که آزمایش تیروئید نوزاد چند باید باشد؛ اما برای اینکه خودتان هم در این مورد اطلاعاتی داشته باشید می‌توانید روی داده‌های زیر حساب کنید؛

نوزادانی که از مادران مبتلا به اختلالات اتوایمیون تیروئید بدنیا می‌آیند می‌توانند بطور گذرا دچار افزایش TSH و کاهش T4 شوند که با اندازه گیری آنتی‌بادی‌های ضد تیروئید مثل: Anti-Thyroid PerOxidase (Anti-TPO), Anti Thyroglobulin و Anti-TSH Receptor Ab. می توان به علت کم کاری تیروئید آنها پی برد.

در نوزادان نارس، غلظت سرمی T4 و Free T4 کمتر از نوزادان فول ترم بوده، ولی غلظت TSH، معمولا مشابه نوزادان فول ترم است. TBG هم نرمال یا مختصری پایین است.

در نوزادانی که سطح T4 پایین، Free T4 و TSH نرمال و سطح T3 Uptake بالا است، کمبود TBG مطرح می شود که ناشی از یک اختلال وابسته به کروموزوم X بوده و و اغلب در پسرها دیده می‌شود و نیاز به درمان جایگزینی ندارد.

در مواردیکه سطح TSH بین mU/L 5 تا 9/9 است، در مورد شروع درمان اختلاف نظر وجود دارد. توصیه می شود که به فاصله 4-2 هفته تست TSH تکرار شده و اگر نتیجه بالاتر از mU/L 10 بود درمان آغاز گردد. در غیر این صورت درمان ضرورتی ندارد ولی باید کودک تا 3 ماه تحت نظر باشد.

مواردیکه غلظت T4 طبیعی و غلظت TSH بالا است Hyperthyrotriponemia و یا Subclinical Primary Hypothyroidsm نامیده می‌شوند. در این افراد 3-2 بار تست‌های فوق (به فاصله 4-2 هفته یکبار) تکرار می‌شوند و اگر در تمام موارد T4 نرمال و TSH بالا باشد، درمان جایگزین با لووتیروکسین شروع شده و حداقل تا سن 3 سالگی ادامه می یابد. علت اصلی ایجاد این بیماری تاخیر در تکامل محور هیپوفیز – هیپوتالاموس و کمبود ید است.

به طور کلی جواب آزمایش تیروئید نوزاد را به شکل زیر می‌توانید تفسیر کنید:

اگر T4 طبیعی، TSH مساوی یا بیشتر از ۱۰ باشد: آزمایشات به فاصله هر ۲ تا ۴ هفته، ۲ تا ۳ بار تکرار شود. اگر T4 طبیعی بوده و TSH بالا باشد، درمان با لووتیروکسین آغاز می‌شود.

اگر بعد از یک ماهگی، T4 طبیعی و TSH بین ۶ تا ۱۰ باشد: تکرار آزمایش TSH به فاصله ۲ تا ۴ هفته و اگر بالاتر از ۱۰ بود درمان شروع می‌شود.

اگر T4 کمتر از ۶٫۵ و TSH طبیعی باشد: در این شرایط باید به صورت زیرعمل کرد:

تکرار آزمایشات T4، Free T4 و TSH

ممکن است علت آن کم کاری تیروئید مرکزی یا نارس بودن نوزاد باشد که در این صورت به متخصص کودکان ارجاع داده می شود.

اگرFree T4 و T4 طبیعی بوده ولی T3RU بالا باشد، کمبود TBG مطرح می‌شود و نیاز به درمان نیست. 

بالا بودن آزمایش تیروئید نوزاد چیست؟

به طور کلی پرکاری تیروئید در نوزادان به ندرت رخ می‌دهد، ولی این بیماری می‌تواند جان نوزاد را به خطر بیاندازد. این اتفاق در رابطه با مادرانی با بیماری گریوز رخ می‌دهد. بیماری گریوز یک بیماری خود ایمنی در بدن است که در آن آنتی بادی‌هایی از طرف غده تیروئید ترشح می‌شود که می‌توانند به گیرنده‌های tsh هورمون تحریک کننده تیروئید متصل شوند، در نتیجه این اتفاق تولید Tsh شبیه سازی شده و باعث افزایش تولید هورمون تیروئید و پرکاری تیروئید می‌شود. پرکاری تیروئید در نوزادان اغلب ناشی از این اتفاق در بارداری مادر است؛ این آنتی بادی در دوران جنینی و بارداری نیز می‌تواند از جفت عبور کرده و به جنین برسد که ممکن است موجب مرگ جنین و یا تولد زودرس جنین شود؛ البته به این دلیل که پس از تولد، آنتی بادی از بین می‌رود اغلب به صورت گذرا اتفاق می‌افتد ولی طول دوره آن در نوزادان متفاوت است.

کم کاری تیروئید مادرزادی اولیه چیست؟

کم کاری تیروئید مادرزادی اولیه (CH) وضعیتی است که غده تیروئید بدن، اندام کوچکی در پایین گردن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به CH قادر به تولید هورمون تیروئید به مقدار کافی نیستند؛ این هورمون یک ماده شیمیایی است  که برای رشد و تکامل ضروری است. در صورت عدم درمان، CH می‌تواند باعث کندی، کندی رشد و تاخیر در یادگیری شود. با این حال، اگر به موقع تشخیص داده شود و درمان شروع شود، افراد مبتلا به CH اغلب می توانند زندگی سالمی داشته باشند.

*علائم اولیه کم کاری تیروئید چیست + روشهای درمانی

شایع‌ترین علائم پرکاری تیروئید در نوزادان

• وزن کم در هنگام تولد
• داشتن سرکوچک و غیر طبیعی
• افزایش وزن ناکافی با وجود دریافت کالری مناسب (پرکای تیروئید باعث افزایش سوخت و ساز می‌شود، در نتیجه با وجود غذای کافی نوزاد وزن کافی اضافه نمی‌کند ،چون کالری بیشتری می‌سوزاند)
• بزرگ شدن کبد و طحال
• گواتر
• ضربان قلب سریع که می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود
• فشار خون بالا
• عصبی بودن
• تحریک پذیری
• مشکل در خوابیدن
• چشمان بیرون زده
• استفراغ
• اسهال
• تنگی نفس که در اثر بزرگ شدن تیروئید و گواتر به وجود می‌آید
• عوارض پر کاری تیروئید در کودکان
• عدم رشد کافی
• کند ذهنی
• بسته شدن زودهنگام استخوان جمجمه
• بیش فعالی

کلام آخر 

باید بدانید که جدول تفسیر آزمایش تیروئید نوزاد تازه متولد شده فول ترم با آزمایش تیروئید نوزاد نارس کمی متفاوت است. تنها مدارک لازم آزمایش تیروئید نوزاد یا غربالگری نوزاد کارتی است که نشان می‌دهد نوزاد در چه تاریخ و ساعتی و در کجا متولد شده است. به یاد داشته باشید که این آزمایش را در آزمایشگاهی انجام دهید که کاملا به آن مطمئن هستید؛ زیرا اشتباه در آزمایش تیروئید نوزاد می‌تواند استرس زیادی را در اوایل زایمان و روزهای اولیه تولد نوزاد به شما تحمیل کند. بنابراین حتما آزمایشگاهی را انتخاب کنید که از همه جهت به آن اطمینان دارید.