اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر

شیر مادر یک تغذیه مناسب را برای رشد نوزادان فراهم می‌کند و به دلیل تاثیرات محافظتی آن، یک رکن اساسی در بقای کودک به حساب می‌آید. دسترسی به شیر مادر به خصوص، برای نوزادان آسیب‌پذیر دارای اهمیت بسیار زیادی است. کودکان آسیب‌پذیر کودکانی هستند که یا نارس بوده یا در شرایطی زندگی می‌کنند که دسترسی به منابع محدود است. به دلیل فواید بارز شیر مادر برای نوزادان، سازمان بهداشت جهانی، این توصیه را مطرح می‌کند که برای نوزادانی که دسترسی کافی به شیر مادر ندارند، شیر مادر اهدایی در نظر گرفته شود که بانک شیر مادر با این هدف، ایجاد شد. در ادامه به بانک شیر مادر و اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر، با جزئیات بیشتری پرداخته شده است.

بانک شیر مادر و دستورالعمل‌های آن

بانک شیر مادر، یک سرویس است که با توجه به مزایای تغذیه با شیر مادر، شیر مادر اهدایی توسط مادران شیرده را جمع‌آوری، غربالگری، پردازش و توزیع کرده و در اختیار نوزادانی قرار می‌دهد که با مادران اهداکننده، ارتباط فیزیولوژیکی ندارند. اولین بانک شیر مادر در وین اتریش و در سال 1909 ایجاد شد.

بانک شیر مادر در هر کشوری که باشد لازم است دستورالعمل‌های دقیق غربالگری، پردازش و جمع‌آوری شیر مادر را دنبال کنند. این دستورالعمل‌ها علاوه بر اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر، هر چند وقت یک بار، به روز شده و همچنین میزان تعهد بانک‌های شیر مادر به این دستورالعمل‌ها دائما ارزیابی می‌شود که در ادامه با این دستورالعمل‌ها آشنا می‌شوید.

1. تمیز کردن: هر عضو تیم پاستوریزه کردن شیر مادر اهدایی، قبل از پوشیدن دستکش، دست خود را با صابون ضد میکروب می‌شوید و همیشه برای انجام فرایند پاستوریزه کردن شیر، دستکش می‌پوشد.
2. ریختن: قبل از پاستوریزه شدن، شیر اهدایی، با دقت از ظرف اصلی ذخیره‌سازی به بطری‌های شیشه‌ای منتقل می‌شود.
3. ترکیب و مخلوط کردن: هر ترکیب، شامل شیر انسانی از سه تا پنج مادر اهداکننده است. این شیرها کاملا با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که عناصر تغذیه‌ای، به صورت یکنواخت توزیع شده‌اند.
4. پر کردن بطری‌ها: اندازه بطری‌ها از 5/1 تا 8 اونس است که قبل از پاستوریزه شدن، با شیر مادر پر می‌شوند.
5. پاستوریزه کردن: از طریق پاستوریزه کردن، باکتری‌های بالقوه مضر شیر از بین رفته و مواد مغذی شیر مادر حفظ می‌شود.
6. آزمایش در آزمایشگاه: نمونه شیری که در فرایند پاستوریزه شدن قرار دارد، در آزمایشگاه، برای بررسی رشد باکتری، مورد آزمایش قرار می‌گیرد. در صورت وجود هر گونه آلودگی، شیر دور ریخته می‌شود.
7. شیر انسانی اهدایی پاستوریزه: پس از پاستوریزه شدن، با توجه به ماندگاری شیر مادر در یخچال، شیر اهدایی برای انجماد و ذخیره شدن آماده است و پس از آن می‌تواند به بیمارستان‌ها منتقل شده یا در اختیار خانواده‌های نیازمند قرار گیرد.

اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر

همان‌طور که مطرح شد، بانک شیر مادر، از دستورالعمل‌های دقیق و سخت گیرانه‌ای پیروی می‌کند تا در این صورت از سالم و امن بودن شیرها اطمینان حاصل گردد. در این میان، برخی اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر وجود دارند که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.

شیر مادر اهدایی

شیر مادر اهدایی، شیر انسان است که توسط یک مادر دوشیده شده و به صورت رایگان در اختیار بانک شیر مادر قرار می‌گیرد تا به فرزند مادری دیگر اهدا شود. شیر مادر اهدایی، توسط بانک شیر مادر، پاستوریزه می‌شود تا هر گونه ارگانیسم عفونی که در آن وجود دارد از بین برود.

اهدای شیر مادر

وقتی یک مادر شیرده به صورت داوطلبانه و اختیاری، شیر خود را به صورت رایگان در اختیار بانک شیر مادر می‌گذارد تا این شیر به نوزادی دیگر غیر از فرزندش برسد، به این فعالیت، اهدای شیر مادر گفته می‌شود.

اهداکننده شیر مادر

اهداکننده شیر شبیه به اهداکننده خون است. کسی که شیر مادر را اهدا می‌کند، مادری شیرده بوده که لازم است یک شری شرایط را داشته باشد. اهداکننده شیر مادر، نباید سیگاری باشد و همچنین اجازه ندارد تا 12 ساعت بعد از مصرف الکل، شیر خود را اهدا کند. همچنین اهداکننده شیر مادر باید از مصرف غذاها و خوراکی های ممنوعه در دوران شیردهی پرهیز کرده باشد و نباید اقدام به مصرف مکمل‌های گیاهی کرده و تنها می‌تواند داروهای خاصی را مصرف کند.

از سوی دیگر، اهداکننده شیر مادر باید در تمام مدت شیردهی، حداقل 200 اونس شیر مادر را اهدا کند. همچنین این فرد از لحاظ ابتلا به HIV، هپاتیت B و C، سفلیس و ویروس تی-لنفوتروپیک انسانی نیز مورد ارزیابی قرار گرفته که اگر به یکی از این بیماری‌ها مبتلا باشد، اجازه اهدای شیر ندارد.

شیر مادر اهدایی پاستوریزه

یکی دیگر از اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر، شیر مادر اهدایی پاستوریزه است. بانک شیر مادر، دستورالعمل‌های دقیق غربالگری، پردازش و توزیع را بر اساس توصیه‌های مراکز کنترل بیماری‌ها، سازمان غذا و دارو و صنایع خون و بافت، انجام می‌دهد. شیر اهدایی برای از بین بردن هرگونه باکتری یا ویروس پاستوریزه می‌شود. قبل از توزیع شیر مادر اهدایی پاستوریزه، آزمایش باکتری‌شناسی توسط یک آزمایشگاه مستقل انجام می‌شود تا از سلامت و ایمنی آن اطمینان حاصل شود.

محل جمع‌آوری شیر مادر

هدف از ایجاد مکان‌های محلی جمع‌آوری شیر مادر (محل جمع‌آوری شیر مادر)، این است که جوامع از لزوم اهدای شیر مادر اهدایی آگاه شوند و روند اهدای شیر مادر را برای مادران محلی آسان‌تر کنند. محل جمع‌آوری شیر مادر، مکانی مجهز به فریزر است که در آن شیرهای اهداشده توسط مادران غربال‌شده، نگهداری شده و پس از آن به بانک شیر مادر ارسال می‌شود و به این مسئله که چه چیزهایی شیر مادر را فاسد می‌کند توجه می‌شود.

دریافت‌کننده شیر مادر

شیر انسانی اهداشده، در درجه اول به نوزادان متولدشده نارس یا نوزادانی که بیمار هستند، اهدا می‌شود. معمولا به کودکانی با این شرایط، شیر مادر اهداشده، داده می‌شود: تولد زودرس، مشکل در جان به دربردن، عدم تحمل شیر خشک، حساسیت غذایی، سندرم سوء جذب و نقایص ایمنی.

شیر مخصوص نوزاد زودرس

یکی دیگر از اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر، شیر مخصوص نوزاد زودرس است که این شیر، شیر جمع‌آوری‌شده در سی روز اول پس از زایمان نوزادی که مادر، کمتر از 36 هفته او را باردار بوده است.

شیر مخصوص نوزاد رسیده

شیر جمع‌آوری‌شده در سی روز اول پس از زایمان نوزادی که مادر، 36 هفته یا بیشتر او را باردار بوده است.

تا به اینجا با بانک شیر مادر و اصطلاحات و مفاهیم بانک شیر مادر آشنا شدید. با توجه به فواید تغذیه با شیر مادر و عوارض شیر خشک برای نوزاد، اولین بانک شیر مادر در ایران و در حدود 4 سال پیش در شهر تبریز ایجاد شد و به تدریج چند بانک شیر دیگر نیز در کشور ما از جمله بانک شیر مادر در اصفهان و بانک شیر مادر مشهد احداث شدند.

هدف ایجاد بانک شیر در ایران، مانند بانک‌های شیر دیگر در جهان، کمک به تغذیه نوزادان زودرس و نوزادانی است که از شیر مادر محروم هستند. در ایران، مادرانی که شیر بیش از اندازه‌ای دارند می‌توانند با اجازه همسر خود، شیر خود را به این بانک‌ها اهدا کنند. علاوه بر این، این مادران برای اینکه مبتلا به بیماری نبوده و شیر آن‌ها امن و بی‌خطر باشد تحت بررسی قرار می‌گیرند.