زایمان طبیعی پس از سزارین امکان دارد؟

برای سالیان طولانی، پزشکان در مورد زایمان طبیعی پس از سزارین براین باور بودند که اگر مادری حتی یکبار سابقه سزارین شده داشته است، باید حتما فرزند بعدیش را با سزارین به دنیا بیاورد، چرا که حتی اگر برش رحم به خوبی بعد از سزارین مورد ترمیم قرار بگیرد، در طول زایمان طبیعی دچار بازشدگی می‌گردد. پزشکان اکنون می‌دانند که این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد و بسیاری از افراد می‌توانند با خیال راحت زایمان واژینال را بعد از جراحی سزارین تجربه کنند. در مقاله پیش‌رو قصد داریم تا در رابطه با زایمان به روش طبیعی بعد از سابقه یک یا چند سزارین قبلی و سوالات پیرامون آن صحبت کنیم.

با نصب اپلیکیشن گهواره شما به ابزارهای کاربردی دوران بارداری از جمله مراقبت بارداری دسترسی پیدا کرده و با دیگر مادران می‌توانید تبادل نظر داشته باشید. همچنین ابزارهای دیگر، مقالات و ویدئوهای آموزشی زیادی وجود دارد که می‌توانید از آنها بهره‌مند شوید.

احتمال داشتن زایمان طبیعی بعد از سزارین

اگر شما قبلا سابقه زایمان سزارین را داشته باشید و برای زایمان طبیعی پس از سزارین مردد هستید لازم است بدانید برای انتخاب روش به دنیا آوردن فرزند بعدی‌تان دو گزینه پیش رو دارید: 

• انجام یک زایمان سزارین برنامه ریزی شده قبل از شروع دردهای زایمانی
• تلاش برای داشتن زایمان واژینال یا طبیعی (TOLAC)

منظور از TOLAC آن است که اگر مادر تمایل داشته باشد و پزشک با بررسی شرایط مادر و بارداری، اجازه انجام زایمان واژینال را بدهد، مادر می‌تواند تجربه زایمان طبیعی را امتحان کند. اگر این تجربه و تلاش موفقیت‌آمیز بود، منجر به یک زایمان طبیعی بعد از سزارین Vaginal birth after cesarean یا به اختصار VBAC می‌گردد. اما اگر این تلاش موفقیت‌آمیز نبود، مادر راهی اتاق عمل شده تا جنین را به کمک سزارین به دنیا بیاورد.

احتمالا این سوال برای شما هم ایجاد شده باشد که ؛

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

مزایای انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین چیست؟

از جمله خوبی‌هایی که برای VBAC نام می‌برند می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

1. مادر جراحی نشده و شکمش باز نمی‌گردد.
2. مادر در طی VBAC در مقایسه با سزارین خون کمتری از دست می‌دهد.
3. مادر بعد از وضع حمل، مدت کوتاه‌تری نیاز به بستری در بیمارستان دارد.
4. عموم مادران درد و ناراحتی کمتری را پس از زایمان VBAC به نسبت سزارین تجربه می‌کنند و زودتر سرپا شده به فعالیت‌های عادی و روزمره خود بازمی‌گردند.
5.  VBAC به خانواده‌ها این شانس را می‌دهد که تعداد فرزندان بیشتری در مقایسه با سزارین داشته باشند، چرا که به واسطه خطرناک بودن تعدد انجام زایمان سزارین، غالب پزشکان به یک خانم اجازه داشتن بیش از 3 نوبت جراحی سزارین نمی‌دهند. 
6. مادر با مشکلات کمتری بعد از زایمان VBAC در مقایسه با جراحی سزارین روبه رو می‌گردد.

عوارض سزارین و به خصوص سزارین مجدد

از عوارض کوتاه مدت سزارین و عوارض بلندمدت سزارین و به خصوص سزارین مجدد که گاها بسیار خطرناک است می‌توان به موارد زیر اشاره داشت: 

1. مشکلات مربوط به خود جراحی؛ سزارین یک جراحی بزرگ شکمی است و مانند هر جراحی بزرگی خطراتی دارد که شامل تب، عفونت، لخته شدن خون در عروق، خونریزی شدید و خطر برداشتن رحم، آسیب به مثانه یا روده و چسبندگی احشا شکمی می‌گردد.
2. مشکلات جفت؛ مثل چسبندگی‌های غیرطبیعی جفتی در بارداری‌های بعدی
3. مشکلات تنفسی نوزاد؛ زایمان طبیعی سبب خروج مایع از داخل ریه جنین میگ‌ردد. به همین خاطر ممکن است جنین‌های متولد شده به روش سزارین بیشتر از جنین‌های حاصل زایمان طبیعی به مشکلات تنفسی دچار شوند. وجود مشکلات تنفسی در جنین ضرورت بستری در بخش نوزادان و یا بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان را نیز در پی خواهد داشت.
4. افزایش خطر مرگ و میر مادری
5. کاهش موفقیت در شیردهی

خطرات و عوارض انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین

• مهم‌ترین نگرانی در مورد تلاش برای انجام زایمان واژینال بعد از سزارین، احتمال پارگی در رحم است. خطر بروز این مورد در صورتی که مادر به درستی برای VBAC انتخاب شده باشد، به شدت نادر است (احتمال بروز آن 0/5 درصد میباشد، یعنی از هر 200 زایمان یک مورد پارگی رحم) اما وقوع پارگی رحمی هم برای مادر و هم جنین به شدت خطرناک است. 
• خطر مرگ و میر جنین و نوزاد در VBAC بیشتر از سزارین تکراری برنامه‌‏ریزی شده است. براساس مطالعات میزان مرده‌زایی و مرگ نوزادی گزارش شده در VBAC به ازای هر 1000 تولد، 11 مورد و در سزارین تکراری برنامه ریزی شده، 6 مورد در هر 1000 تولد میباشد.
• احتمال آسیب به پرینه (ناحیه تناسلی) و مقعد در 5 درصد از موارد VBAC وجود دارد که مهم‌ترین عامل مرتبط و ایجاد کننده این عارضه وزن بالای جنین است.
• نکته دیگر آن که ممکن است حتی با وجود مناسب بودن شرایط مادر برای VBAC باز هم مثل یک مادر بدون سابقه سزارین، پیشرفت زایمانی خوب و قابل قبول نباشد و پزشک مجبور گردد جنین را به وسیله جراحی سزارین اورژانسی به دنیا بیاورد.

آیا هر خانمی با داشتن سابقه سزارین می‌تواند فرزند بعدی را به روش طبیعی به دنیا بیاورد؟

خیر این امکان برای تمامی مادرانی که تجربه زایمان سزارین را داشته‎‌اند فراهم نیست و برخی از مادران اصلا نمی‌توانند این نوع زایمان را تجربه کنند و تنها روش زایمانی ممکن در آنان سزارین است.

از جمله مهم‌ترین عللی که سبب میشود VBAC جز گزینه‌های زایمانی یک مادر نباشد وجود عامل یا تکرار اتفاقی است که در بارداری قبلی منجر به انتخاب سزارین برای تولد جنین شده است. برای مثال وجود تنگی‌هایی در ناحیه لگن که اجازه عبور جنین را برای انجام زایمان طبیعی نمی‌دهد مانعی برای هرگونه زایمان طبیعی است. و یا مادری که در بارداری قبلی به علت وزن زیاد جنین راهی اتاق عمل شده و سزارین کرده اگر در بارداری حاضر نیز جنینی با وزن بالای 4500 گرم داشته باشد، باید سزارین شود.

آیا تمام خانم‌هایی که اقدام به انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین می‌کنند موفق هستند؟

براساس شواهد به دست آمده حدود 77 درصد از مادرانی که قبلا سزارین شده‌اند و دارای شرایط انجام زایمان واژینال هستند، می‌توانند زایمان طبیعی پس از سزارین را با سلامت و موفقیت تجربه کنند و در نتیجه نگران عوارض سزارین برای نوزاد نباشند. این نکته را در نظر داشته باشید که وجود عواملی سبب افزایش و یا کاهش شانس موفقیت در VBAC می‌گردند، که عبارت‌اند از:

عواملی که شانس موفقیت در VBAC را افزایش می‌دهند

• داشتن سابقه یک زایمان طبیعی (مثلا زایمان اول طبیعی، زایمان دوم سزارین و تصمیم به زایمان طبیعی در زایمان سوم)
• دلیلی که به خاطر آن سزارین انجام گرفته در بارداری اکنون تکرار نگردد
• شروع خود به خودی زایمان
• نژاد سفید پوست
• وجود یک برش افقی تحتانی بر روی رحم

عواملی که شانس موفقیت در VBAC را کاهش می‌دهند

• برش عمودی بر روی رحم
• سن مادر بیش از 40 سال و در برخی مقالات بالای 35سال 
• تحصیلات کمتر از دیپلم؛ این عامل تاثیر مستقیمی در میزان آگاهی و آمادگی فرد نسبت به فرایند و خطرات زایمان دارد.
• وزن بالای جنین
• مسمومیت بارداری
• داشتن بیماری زمینه‌ای
• سابقه بیش از یک سزارین
• مادران داری اضافه وزن و به خصوص چاقی
• دریافت دارو جهت تحریک شروع و یا منظم کردن دردهای زایمانی

این نکته را باید گفت که، وجود یک یا چند عامل ذکر شده، فقط می‌تواند شانس مادر را برای داشتن VBAC بالاتر و پایینتر بیاورد، اما هیچ راهی وجود ندارد که بگوید یک خانم دارای شرایط VBAC صددرصد می‌تواند در انجام آن موفق باشد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند حتی اگر فرد دارای چندین عامل کاهش موفقیت باشد، باز هم تا 50 درصد موارد، احتمال داشتن یک VBAC موفق در او وجود دارد. 

آیا بعد از دو یا چند بار سابقه سزارین میتوان به روش طبیعی زایمان کرد؟

 در مطالعاتی که در رابطه با VBAC انجام شده بیان می‌کنند که شانس موفقیت در زنانی که با بیش از یک بار سابقه سزارین برای داشتن زایمان واژینال تلاش کرده‌اند به شدت کاهش می‌یابد و خطر بروز مشکلاتی مثل آسیب به رحم در این نوع از VBACها، بیشتر از VBAC بعد از یک بار سابقه جراحی سزارین است. همچنین داشتن سه نوبت جراحی قبلی سزارین به عنوان یک ممنوعیت برای انجام VBAC به حساب می‌آید.

آیا مادری که دوقلو باردار است و یک بار سابقه سزارین دارد میتواند طبیعی زایمان کند؟

در ایران پزشکان ترجیح می‌دهند که بارداری‌های دوقلویی را با سزارین به انتها برسانند اما از لحاظ علمی بسته به شرایط قرارگیری جنین‌ها در هنگام زایمان و وجود سایر عوامل تاثیرگذار بر موفقیت زایمان طبیعی امکان VBAC وجود دارد. برای مثال در مطالعه‌ای که با بررسی 1850 زایمان دوقلویی که اقدام به تلاش برای زایمان واژینال بعد سزارین کرده بودند، 45 درصد آنان VBAC موفقی داشتند و خطر پارگی رحم نیز در آنان 0.7 درصد بیشتر از زایمان تک قلویی گزارش شد. در مطالعات دیگر میزان موفقیت VBAC در زایمان دوقلو بین 64 تا 76 درصد متغیر بود.

چند سال بعد سزارین می‌توان زایمان طبیعی داشت؟

مطالعات نشان میدهد در مواردی که فاصله بین زایمان‌ها کمتر از 18 ماه است، خطر ایجاد پارگی برای رحم بیشتر می‌باشد. به همین خاطر آنان توصیه می‌کنند، بین زایمان‌ها کمتر از 18 ماه و ترجیحا کمتر از 24 ماه فاصله نباشد این بدان معنی است که حداقل 15 ماه بعد از یک زایمان سزارین می‌توان اقدام به بارداری داشته باشید. 

آیا زایمان VBAC در بیمارستان‌های ایران انجام میشود؟

بله در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی و خصوصی در سراسر کشور اجازه انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین به مادران مشتاق داده می‌شود.

نکته مهم آن است که مادرانی که قصد دارند زایمان طبیعی پس از سزارین را امتحان کنند، باید در طول بارداری با پزشک و مامای خود در این خصوص مشورت نمایند و در صورت داشتن شرایط VBAC حتما در کلاس‌های آمادگی زایمان شرکت کرده تا مهارت‌های کافی را نسبت به انجام زایمان طبیعی به دست بیاورند و با آگاهی کامل نسبت به این قضیه وارد بخش زایمان شوند.