میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب

یکی از سوالات مادران، به ویژه مادران جدید این است که آیا کودکشان خواب کافی را دریافت می‌کند یا آیا بیش از حد نمی‌خوابد؟ اصلاً میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب چقدر است و چطور می‌توان آن را تنظیم کرد؟ سوالاتی از این دست بسیار است و در این مقاله ما سعی داریم به آنها پاسخ دهیم. 

اهمیت خواب کافی برای شیرخواران

قبل از شروع این بحث باید تعریف کنیم شیرخوارگی چه محدوده‌ی سنی را شامل می‌شود. در واقع از نظر علمی شیرخوارگی به سن یک ماهگی تا دو سالگی اطلاق می‌شود.

خواب برای کودکان شیرخوار از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در اوایل زندگی، بخش مهمی از رشد هر انسانی انجام می‌شود که مغز، بدن، احساسات و رفتار شیرخوار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و زمینه را برای رشد مداوم آنها در دوران کودکی و نوجوانی فراهم می‌کند. با توجه به این موارد، طبیعی است که والدین بخواهند مطمئن شوند که میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب تامین می‌شود.  

میزان خواب کافی برای شیرخواران

بنیاد ملی خواب (NSF) پس از تشکیل گروهی از متخصصان برای بررسی تحقیقات موجود، توصیه‌های زیر را برای میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب پیشنهاد داده است:

• از تولد تا 3 ماهگی: یک کودک سالم در این محدوده سنی میانگین زمان خواب نوزاد در یک روز کامل حدود 14 تا 17 ساعت است. او به طور معمول در دوره‌های کوتاه دو تا چهار ساعت چرت می‌زند، بیدار می‌شود تا غذا بخورد، آروغ بزند، پوشکش عوض شود و کمی آرام بگیرد. و اگرچه برنامه‌ی دقیقی برای خواب نوزاد وجود ندارد، کودک شما احتمالاً هشت تا 12 ساعت از خوابش را در شب و بقیه‌ی آن را در روز و طی دو تا پنج چرت روزانه انجام می‌دهد. (با این حال این یک قانون کلی نیست و از نوزادی به نوزاد دیگر متفاوت است).
• از 4 تا 6 ماهگی: در این بازه‌ی سنی، میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب حدود 12 تا 16 ساعت در روز است و ممکن است برخی از خواب‌های شبانه تا پنج الی شش ساعت طول بکشد (این همان چیزی است که متخصصان به آن «خواب شبانه» می‌گویند). چرت‌های کوچولوی شما نیز بهتر می‌شود – مثلاً در سن 5 ماهگی در طول روز تا سه بار چرت می‌زند. و سرانجام الگوی خواب کودک شما با بقیه‌ی خانواده همراه می‌شود زیرا او شب‌ها بیشتر خواب می‌رود و در روز کمتر می‌خوابد.
• از 7 تا 11 ماهگی: میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب در این محدوده‌ی سنی چندان تغییر نمی‌کند و خواب شبانه ممکن است به 10 تا 12 ساعت می‌رسد و چرت زدن در طول روز بین سه تا دو بار متغیر است.
• از 1 تا دو سالگی: کودک در این دوره باید چیزی در حدود 15 ساعت بخوابد که این شامل یک خواب تقریباً 11 ساعته در شب و یک تا دو چرت کوتاه در طول روز است.

عوامل موثر بر میزان خواب مورد نیاز

دو عامل می‌تواند بر میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب تأثیر بگذارد:

• تولد زودرس: یکی از عوارض نارس بودن نوزاد این است که برنامه‌ی خواب او با سایر نوزادان کامل متفاوت خواهد بود. بسته به مقدار نارس بودن، نوزادان نارس ممکن است تا 22 ساعت در روز بخوابند و برای تغذیه بیشتر بیدار ‌شوند. همانطور که حدس زده می‌شود، خواب شبانه‌ی نوزاد نارس دیرتر طولانی می‌شود مثلاً آن طور که در بالا گفته شد توقع می‌رود خواب نوزاد تا 6 ماهگی تنظیم شود اما در نوزادان نارس این زمان طولانی‌تر است در واقع نوزاد شما دارد بخشی از زمان رشدش در خارج از رحم سپری می‌کند پس باید صبور باشید. در واقع رسیدن به این موفقیت ممکن است تا 10 الی 12 ماهگی طول بکشد.
• روش تغذیه: شیر مادر و شیر خشک هر کدام تاثیر متفاوتی بر خواب نوزاد دارند. نوزادانی که از شیشه تغذیه می‌کنند معمولاً شب‌ها کمتر بیدار می‌شوند و مدت طولانی‌تری نسبت به همسالان خود که از شیر مادرشان تغذیه می‌کنند می‌خوابند زیرا هضم شیر خشک به زمان بیشتری نیاز دارد. اما شیر خشک هم یک کلید جادویی برای خوابیدن نیست، زیرا مجموع خواب در هر دو روش تغذیه یکسان خواهد بود و تا 9 ماهگی، دیگر هیچ تفاوتی بین این دو نخواهد بود.

نشانه‌های نیاز نوزاد به خواب

متخصصان اطفال و والدین باتجربه علائم «خستگی مفرط» در سنین پایین را اینطور ذکر کرده‌اند:

• عدم توجه به افراد و محیط اطراف
• تمایل به نگاه نکردن به چیزهای تحریک کننده
• حرکات چهره و دست: کشیدن گوش، مالش چشم، روی هم افتادن پلک‌ها
• خمیازه

برای نوزادان بزرگتر و کودکان نوپا، این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بیشتر مستعد حادثه شدن ( زمین خوردن، بهانه گیری..)
• آویزان شدن به مادر

سایر علائم خستگی بیش از حد عبارتند از:

• احساسات منفی نظیر گریه و نق نق با فواصل کوتاه‌تر
• مشکلات تغذیه‌ای
• سخت بیدار شدن
• داشتن آستانه پایین‌تر برای تحمل درد

علت بیدار شدن نوزاد از خواب

به طور کلی نوزاد در حالت عادی بیشتر برای تغذیه از خواب بیدار می‌شود اما دلایل دیگری نیز می‌تواند برای آن وجود داشته باشد که به شرح زیراند:

• چرخه‌ی خواب: یکی از دلایلی که نوزادان در طول شب بیدار می‌شوند، تغییر امواج مغزی آنها و تغییر چرخه‌ها هنگام حرکت از خواب REM (حرکت سریع چشم) به سایر مراحل خواب غیر REM است. مغز ما در طی دوره‌های خاص، الگوهای مختلف موجی ایجاد می‌کند این کار باعث ایجاد چرخه‌های خواب یا مراحل خواب می‌شوند. در حالی که نوزادان در طول شب از یک مرحله‌ی خواب به مرحله‌ی دیگر می‌روند، بسیاری از آنها از خواب بیدار می‌شوند و گاهی گریه می‌کنند. طبیعی است که نوزادان (و بزرگسالان) 4 تا 5 بار در شب در این زمان‌های انتقال از خواب بیدار شوند. 
• امواج مغزی: اکثر نوزادان واقعاً قادر به خوابیدن برای مدت زمان طولانی مدت بیش از 6 ساعت نیستند. پس از 6 ماهگی، امواج مغزی نوزادان بالا رفته و الگوی خواب آنها تقریباً مشابه با بزرگسالان می‌شود. اما این بدان معنا نیست که نوزادانی که در طول شب بیدار می‌شوند دارای امواج مغزی غیرطبیعی هستند، بلکه به این معنی است که هرچه از نوزادی پیشرفت می‌کنند، هنگام خواب بالغ تر می‌شوند. اگر به مطالعات خواب نوزادان نگاه کنید، متوجه می‌شوید که در مقایسه با کودکان بزرگتر بسیار متفاوت به نظر می‌رسند. اما تا 6 ماهگی، الگوی موج مغزی کودک تقریباً شبیه یک جوان 18 ساله خواهد بود. 
• خواب بد: برای نوزادان هم خواب‌های خوب و بد وجود دارد. و برخی از آنها می‌توانند در اثر دیدن خواب بد بیدار شوند.
• رشد کودک: نقاط عطف رشد باعث تغییر در خواب می‌شوند. پس از 4 ماهگی اکثر نوزادان یک دوره‌ی خواب طولانی دارند و به دلیل تغییر چرخه‌ی خواب، هر دو ساعت یکبار بیدار می‌شوند. نقاط عطف رشد ممکن است باعث بیداری شود. در 6 ماهگی، نوزادان در حال کاوش در جهان هستند، انواع اشیا و وسایل آلوده را در دهان خود قرار می‌دهند و بیشتر در معرض عفونت قرار می‌گیرند. آنها دارند یاد می‌گیرند در 6 ماهگی بنشینند و این نقاط عطف اغلب باعث بیداری می‌شوند. در 9 ماهگی نوزادان می‌آموزند که چگونه باید خود را در تخت بالا بکشند و بایستند پس اگر در این دوره‌ها بیشتر از خواب بیدار شدند نگران نشوید.
• دندان در آوردن: جای هیچ نگرانی نیست که دندان درآوردن کودکان را در شب بیدار کرده و خواب را مختل ‌نماید. تب کودکان برای دندان خواب را بیش از پیش مختل می‌کند. دندان درآوردن به طور معمول در حدود 6 ماهگی شروع می‌شود. استامینوفن تنها دارویی است که برای دندان درآوردن توصیه می‌شود اما هرگز نباید بدون مشورت با پزشک از آن استفاده کرد.

• تغییرات رفتاری: به دلیل پیشرفت احساس استقلال و خودآگاهی، بسیاری از نوزادان در حدود 6 یا 9 ماهگی بیشتر از خواب بیدار می‌شوند. در 6 ماهگی، بیشتر والدین می‌گویند که نوزادان آنها نیمه شب از خواب بیدار شده و شروع به صحبت می‌کند وصداهای مختلف از خود درمی‌آورد. اگر مزاحم خواب شما نیستند نیازی به رسیدگی به آنها نیست! 
• عفونت: از 6 ماهگی به طور معمول میزان ابتلا به عفونت‌ها افزایش می‌یابد. این امر در درجه‌ی اول به این دلیل اتفاق می‌افتد که وقتی کودک به 6 ماهگی می‌رسد، قادر به قرار دادن بسیاری از اشیای جدید (از جمله دستان) در دهان خود است، بنابراین قرار گرفتن در معرض میکروب‌ها به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. بسیاری از نوزادانی که دچار سرماخوردگی یا عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی می‌شوند، به دلیل احتقان یا سرفه از خواب بیدار می‌شوند. تب، استفراغ و اسهال نیز شب‌ها نوزادان را بیدار می‌کند. برنامه‌ی خواب معمولاً در طی چند هفته پس از شروع بیماری به حالت طبیعی برمی‌‌گردد، به خصوص اگر بتوانید روند منظم خواب را ادامه دهید.
• پستانک/بطری: در بسیاری از نوزادان خوابیدن (یا دوباره خوابیدن) مشروط به مکیدن چیزی است. این دقیقاً پس از تولد شروع می‌شود و نوزادان بلافاصله با شیردهی یا قرار گرفتن بطری در دهان به خواب می‌روند. بسیاری از نوزادانی که از پستانک استفاده می‌کنند با ترک پستانک بین 6-12 ماهگی، بیشتر از خواب بیدار می‌شوند. اگر نوزادی یاد بگیرد که با مکیدن به خواب ببرد و این کار را برای بیش از 6 ماه انجام دهد، ممکن است مدتی طول بکشد تا این عادت را از سرش بیاندازید.

خواب زیاد نوزاد نشانه‌ی چیست؟

با توجه به آنچه که در بالا توضیح داده شد اکنون شما می‌توانید متوجه شوید که آیا نوزادتان بیش از حد می‌خوابد یا خیر. بعضی اوقات کودک کوچک شما ممکن است از یک روز خیلی شلوغ خسته شود، بنابراین ممکن است بیشتر از حد معمول چرت بزند. تا زمانی که خواب شبانه‌اش مختل نشود، گهگاهی داشتن یک روز با استراحت اضافی  جای نگرانی ندارد. وقتی کودک شما بیمار است داستان فرق می‌کند. خواب به بچه‌های کوچک (و حتی بزرگسالان!) کمک می‌کند تا در مقابل بیماری‌ها مقابله کرده و زودتر بهبود پیدا کنند، بنابراین کاملاً طبیعی است که کودک شما هنگام داشتن بیماری؛ وقت بیشتری را به چرت زدن اختصاص دهد. اگر او تغذیه‌ی خوبی دارد و پوشک‌های کثیفش در حد طبیعی است (حداقل 6 بار در روز یا بیشتر)، احتمالاً جای نگرانی در مورد خواب زیاد نوزاد وجود ندارد. از طرف دیگر، اگر متوجه شده‌اید که نوزاد شما اغلب خسته، بیش از حد تحریک شده یا بدقلق به نظر می‌رسد، این ممکن است نشانگر این باشد که خواب کافی ندارد. اما چه زمانی باید نگران خواب زیاد کودک خود باشیم؟ نوزادی که گهگاه بیشتر از حد معمول می‌خوابد، جای نگرانی نیست مگر اینکه علائم دیگری وجود داشته باشد. برخی از رایج ترین دلایل اینکه کودک سالم بیش از حد معمول می‌خوابد عبارتند از: جهش رشد یا برخی از بیماری‌های جزئی، مانند سرماخوردگی.

عوامل اختلال در خواب نوزاد

منظور از اختلال خواب نوزاد (ISD) شرایطی است که در آن نوزادان و کودکان نوپا از خواب بیدار می‌شوند و معمولاً شروع به گریه می‌کنند و نمی‌توانند دوباره بخوابند تا زمانی که آنها را در آغوش بگیرید و نگه دارند. به گفته‌ی متخصصان اطفال، این مسئله بسیار رایج است. برای نوزادان مرتباً از خواب بیدار شدن طبیعی است و تا حدی مفید است. نوزادان تازه متولد شده طبق ریتم شبانه روزی ما عمل نمی‌کنند، اما والدین می‌توانند تا حدودی به آنها کمک کنند. به یاد داشته باشید، حتی صداهای کوچک هنگام انتقال از خواب به خواب عمیق‌تر، می‌تواند آنها را بیدار کند. اتاق‌های آرام و نورهای کم، و شاید پخش موسیقی ملایم در پس زمینه، می‌تواند کمک کند. عادت دادن کودک به یک برنامه‌ی منظم قبل از خواب حتی به عنوان یک نوزاد تازه متولد شده نیز می‌تواند مفید باشد.

درمان بی‌خوابی نوزاد

بیشتر پزشکان می‌گویند برای تامین میزان نیاز کودکان شیرخوار به خواب آنها باید بهداشت خواب بزرگسالان را رعایت کنند:

• یک زمان تنظیم فضا داشته باشید، یعنی‌ چراغ‌ها را خاموش کنید، صدای تلویزیون را کم کرده یا آن را خاموش کنید و خانه را ساکت نگه دارید.
• زمان خواب منظم داشته باشید.
• تا حد امکان یک برنامه‌ی غذایی منظم داشته باشید. برای کودکان نوپا هرگونه محرک موجود در غذاها و سایر نوشیدنی‌ها یا مواد غذایی می‌تواند خواب را مختل کند.