لیست داروهای مجاز در بارداری + طبقه بندی دارویی
در دوران بارداری جنین در بدن مادر شکل گرفته و رشد می‌کند. و در این راستا نیازهای رشدی و غذایی خود را از مادر می‌گیرد از این جهت چیزی که مادر در طول روز دریافت می‌کند اهمیت زیادی دارد. دریافتی مادر چه از نظر غذا و چه از نظر دارو در این دوران تحت کنترل قرار می‌گیرد. به عنوان یک مادر باردار شما نمی‌توانید هر غذا یا دارویی را مصرف کنید. با اینکه به طور کلی دارودرمانی در دوران بارداری توصیه نمی‌شود با این حال در بعضی موارد ناچار هستیم از داروها استفاده کنیم. خوشبختانه لیستی از داروهای مجاز وجود دارد که شما می‌توانید در این دوران با اجازه پزشک از آنها استفاده کنید. در ادامه بیشتر در مورد این لیست داروهای مجاز در بارداری توضیح خواهیم داد.
قبل از شروع از شما دعوت میکنیم با نصب اپلیکیشن گهواره آگاهی خود را در مورد انواع داروهای مجاز و غیرمجاز در بارداری و سایر مراقبت‌های بارداری افزایش دهید.
- طبقه بندی داروهای مجاز در بارداری
- دسته بندی دارویی پنج گانه
- مصرف چه داروهایی در دوران بارداری بی خطر است؟
- بارداری چگونه بر عملکرد دارو تأثیر می‌گذارد؟
- داروهای گیاهی در بارداری
- تکلیف داروهای قبل از بارداری چیست؟
- گروه‌های خطر دارودرمانی در بارداری
- جایگزین مصرف دارو در بارداری
- چه درمان‌های جایگزین در دوران بارداری بی‌خطر هستند؟
- نکات پایانی در مورد دارودرمانی در بارداری
طبقه بندی داروهای مجاز در بارداری
تا قبل از سال ۲۰۱۵ لیست داروهای مجاز و غیر مجاز در بارداری در یک طبقه‌بندی پنجگانه دسته‌بندی می‌شدند. در سال 1979، FDA پنج دسته دارو یعنی گروه های A، B، C، D یا X را برای نشان دادن پتانسیل یک دارو برای ایجاد نقص مادرزادی در صورت استفاده در دوران بارداری تعیین کرد. اما این طبقه بندی بسیاری از جزئیات را درنظر نمی‌گرفت و کامل نبود در نتیجه جایگزین شده است.
این روش دسته‌بندی لیست داروهای مجاز در بارداری اکنون در کشورهای پیشرفته کنار گذاشته شده است و از روشهای جدیدتری استفاده می‌شود. با این حال دسته‌بندی پنجگانه هنوز در بعضی کشورها از جمله کشور ما استفاده می‌شود. توصیه‌های جدید اکنون به شکل برچسب‌گذاری دارو هستند که حاوی جزئیات و پیچیدگی‌های بیشتری می‌باشند. در ادامه در مورد طبقه بندی پنج گانه بیشتر توضیح خواهیم داد.
دسته بندی دارویی پنج گانه
دسته بندی پنجگانه لیست داروهای مجاز در بارداری به شرح زیر است:
داروهای دسته A
داروهای دسته A داروهای ایمن هستند. در مورد این داروها مطالعات دقیق و کنترل شده‌ای انجام شده و مشخص شده است که مصرف آنها خطری برای جنین در سه ماهه اول بارداری ندارد و هیچ مدرکی دال بر خطر در سه ماهه‌های بعدی نیز وجود ندارد. به عنوان مثال بعضی گزینه‌های لیست داروهای گروه a در بارداری به شرح زیر است:
- تیامین
- پیریدوکسین
- اسید فولیک
- دکسترومتورفا
- داکسی الامین
- لووتیروکسین
- ایزونیازید
داروهای دسته B
داروهای این دسته گروهی از داروها هستند که مطالعات حیوانی خطری برای جنین نشان نداده است و مطالعه کافی و کنترل شده روی زنان باردار انجام نشده است. از این رو باید با احتیاط مصرف شوند. بعضی از گزینه‌های لیست داروهای گروه b در بارداری عبارتند از:
- متفورمین
- هیدروکلروتیازید
- سیکلوبنزاپرین
- آموکسی سیلین
داروهای دسته C
در مورد این داروها آزمایشات انجام شده روی حیوانات اثر نامطلوبی را بر روی جنین نشان داده است اما هنوز مطالعات کافی و کنترل شده‌ای بر روی انسان انجام نشده است. اما نکته مهم در مورد این داروها این است که مزایای بالقوه‌شان علیرغم خطرات احتمالی استفاده از دارو را در زنان باردار آنها را در زمانهای ضروری جزو دسته لیست داروهای مجاز در بارداری قرار می‌دهد. از جمله داروهای این دسته میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- گاباپنتین
- آملودیپین
- ترازودون
داروهای دسته D
در مورد داروهای گروه دی اثر نامطلوب دارو بر روی جنین و یا مادر در انسان به طور کامل اثبات شده است. با این حال این داروها ممکن است به دلیل مزایای بالقوه که دارند با وجود خطرات اثبات شده‌ای که می‌توانند برای جنین و مادر داشته باشند در شرایط خاص مورد استفاده قرار بگیرد. از جمله داروهای این دسته میتوان به لوزارتان اشاره کرد.
داروهای دسته X
در مورد این داروها مطالعات روی حیوانات و انسان‌ها ناهنجاری‌های جنینی را نشان داده اند. مشخص شده که مصرف این داروها برای جنین و مادر بسیار خطرناک بوده و با خطر سقط جنین همراه است. خطرات این داروها از مزایای بالقوه آنها بیشتر است و استفاده ازشان میتواند به منزله ختم بارداری محسوب شود. از جمله این داروها میتوان به آتورواستاتین، سیمواستاتین، متوترکسات، فیناستراید و... اشاره کرد.
مصرف چه داروهایی در دوران بارداری بی خطر است؟
ویتامینهای بارداری در دسته لیست داروهای مجاز در بارداری طبقه بندی می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
- اسید فولیک
- آهن
- کلسیم
- ید
- امگا 3
- ویتامین دی
- ویتامین سی
- فلز روی
- کولین
- منیزیم
- ریبوفلاوین
- ویتامین E
شما باید در مورد ایمنی مصرف سایر ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و مکمل‌ها از پزشک خود سوال کنید. بی‌خطر بودن بیشتر داروهای گیاهی و مکمل‌ها در دوران بارداری ثابت نشده است. با این حال برای دسترسی سریع می‌توانید برای هر بیماری از داروهای زیر که جزو لیست داروهای مجاز در بارداری هستند استفاده کنید. قبل از مصرف اینها در سه ماهه اول با پزشک خود مشورت کنید.
- آلرژی
دیفن هیدرامین (بنادریل)
لوراتادین (کلاریتین)
اسپری بینی استروئیدی (رینوکورت)
- داروهای مجاز در بارداری برای سرماخوردگی
استامینوفن (تیلنول)
قطره یا اسپری بینی سالین
غرغره نمک/آب گرم
- درمان یبوست
کولاس
متاموسیل
- پماد کمک‌های اولیه
باسیتراسین
نئوسپورین
پلی اسپورین
- درمان بثورات
کرم بنادریل
لوسیون یا کرم کالادریل
کرم یا پماد هیدروکورتیزون
- مسکن مجاز در بارداری
استامینوفن ساده
- لیست داروهای اعصاب مجاز در بارداری
سرترالین
سیتالوپرام
فلئوکزتین
توجه داشته باشید لیست داروهای ممنوع در بارداری در مقاله دیگری آمده است. همچنین در مورد دوران شیردهی لیست داروها متفاوت است. داروهای مجاز زنان شیرده با بارداری تفاوتهایی دارد.
* برای اطلاع از لیست داروهای مجاز در شیردهی کلیک کنید
بارداری چگونه بر عملکرد دارو تأثیر می‌گذارد؟
به جز خطراتی که داروها می‌توانند برای جنین داشته باشند دارو درمانی در این دوران میتواند برای مادر نیز خطرناک باشد. زیرا بارداری میتواند بر جذب دارو در بدن مادر تاثیر بگذارد. جنین و مایع آمنیوتیک می‌توانند به عنوان بخش‌های اضافی عمل کنند که منجر به افزایش تجمع دارو و افزایش آشکار حجم توزیع برخی داروها می‌شود.
در مورد داروهای خوراکی، تعدادی از عوامل مانند افزایش جریان خون معده و روده، تاخیر در زمان عبور روده، فعالیت ناقل‌های دارو در روده، و pH دستگاه گوارش، بر جذب روده و ... تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. همین تغییرات میتواند بر اثرگذاری داروها تاثیر گذاشته و قدرت اثرشان را کم یا زیاد کند. این موضوع در مورد لیست داروهای مجاز در بارداری نیز صدق می‌کند.
داروهای گیاهی در بارداری
متاسفانه بسیاری از افراد گمان می‌کنند که استفاده از داروهای گیاهی در طول بارداری بی‌خطر است. حالا که چنین نیست و بسیاری از گیاهان دارای وجود دارند که می‌توانند برای مادر یا جنین خطرناک باشند.
این محصولات اغلب طبیعی و در نتیجه بی‌ضرر در نظر گرفته می‌شوند. بعضی گیاهان حاوی تعدادی از مواد فعال هستند که در صورت استفاده در دوران بارداری، می‌توانند بر رشد جنین تأثیر بگذارند. متاسفانه اغلب، زنان باردار در مورد استفاده از داروهای گیاهی با پزشک مشورت نمی‌کنند و همین مورد میتواند منجر به خطر آفرینی شود. در مورد داروهای گیاهی و داروهای طب اسلامی نیز یک لیست داروهای مجاز در بارداری وجود دارد که متخصص باید در اختیارتان قرار دهد.
قبل از مصرف داروهای گیاهی حتما با پزشک مشورت کنید. برای مثال داروهای گیاهی حاوی مواد زیر برای بارداری خطرناک هستند: اورگانو.، تنباکو ، ریحان، جینسینگ
همچنین برخی از محصولات گیاهی دست‌ساز ممکن است کیفیت بالایی نداشته باشند و ممکن است حاوی مواد دیگری مانند سرب یا آلودگی میکروبی باشند که میتواند مضر باشد. همچنین به شما توصیه می‌شود در صورت تلاش برای باردار شدن از داروهای گیاهی استفاده نکنید.
اگر از داروهای گیاهی، هومیوپاتی یا رایحه درمانی استفاده می‌کنید، به ماما، پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید. اگر تصمیم به استفاده از این درمان‌ها دارید، همیشه باید با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
تکلیف داروهای قبل از بارداری چیست؟
ممکن است قبل از بارداری بیماری داشته باشید که نیاز به مصرف داروی درازمدت یا مادام‌العمر داشته باشید. در چنین شرایطی برای اطلاع از ایمنی داروی خود بهتر است به دنبال مشاوره و پشتیبانی پزشکی باشید. اگر در مورد داروهای طولانی مدت خود نگران هستید، پزشک ممکن است بتواند داروی مشابهی را تجویز کند که هیچ اثر نامطلوب شناخته شده‌ای روی کودک شما نداشته باشد یا روشهای درمانی غیر دارویی پیشنهاد دهد.
گروه‌های خطر دارودرمانی در بارداری
لیست داروهای مجاز در بارداری که در بالا گفته شدند میتواند بسیار گسترده باشد اما در حاملگی‌های پرخطر افراد در ریسک‌های بیشتری قرار دارند بنابراین حتی در مصرف این داروهای مجاز نیز باید احتیاط کنند.
بارداری پرخطر حاملگی است که در آن زن و جنینش با احتمال بیش از حد طبیعی مشکلاتی را تجربه کنند. این خطرات ممکن است به دلیل عواملی در خود بارداری باشد یا ممکن است ناشی از شرایط پزشکی قبلی مادر مانند سرطان، دیابت یا لوپوس باشد. از جمله بارداری‌های پرخطر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیابت بارداری
- پره اکلامپسی
- چاقی
- فشار خون بالا
- سابقه زایمان زودرس
- حاملگی چند قلو یا سابقه آن
- جفت سرراهی
- بیماری کلیوی
- سابقه مرده زایی
- افسردگی
- محدودیت رشد جنین
- سقط جنین
- HIV/AIDS
- سن مادر بالای 35 سال
- بیماری خودایمنی
- نقائص هنگام تولد
- اختلالات خونی
- بیماری تیرویید
- سزارین
- سابقه حاملگی خارج رحمی
- ناهنجاری‌های ژنتیکی در نوزاد
جایگزین مصرف دارو در بارداری
بهترین راه برای درمان مشکلات و بیماری‌ها در طول بارداری این است که حتی از لیست داروهای مجاز در بارداری نیز خودداری کنید و از روشهای غیر دارویی درمان استفاده کنید.
درمان‌های جایگزین معمولاً به عنوان درمان‌هایی برای مشکلات رایج بارداری در نظر گرفته می‌شوند که شامل داروهای سنتی نمی‌شوند. اینها میتواند شامل ماساژ، مدیتیشن و محصولات طبیعی برای تسکین علائم آزاردهنده بارداری (تهوع، کمردرد) و... باشد.
چه درمان‌های جایگزین در دوران بارداری بی‌خطر هستند؟
مهم است که قبل از امتحان کردن هر نوع درمان جایگزینی که می‌خواهید در دوران بارداری از آن استفاده کنید، با پزشک خود مشورت کنید. با این حال، چند تکنیک وجود دارد که عموماً برای استفاده در دوران بارداری و در حین زایمان کاملاً بی‌خطر هستند. اینها شامل:
- تکنیک‌های آرامش بخش.
- تنفس الگو (لاماز)
- حمایت عاطفی
- خود هیپنوتیزم
- ماساژ بارداری
- رایحه درمانی
به جز این موارد زمانی که بیمار شُدید سعی کنید بسته به نوع بیماری از روشهای درمانی بی‌خطر مانند موارد زیر کمک بگیرید:
- انتخاب غذاهای مناسب با توجه به شرایط بدن
- داشتن خواب و استراحت کافی
- نوشیدن مایعات کافی و بدون کافئین
- انجام حرکات ورزشی مناسب بارداری
- بیرون رفتن از خانه و معاشرت با افراد
- حمام کردن
- به طبیعت رفتن
نکات پایانی در مورد دارودرمانی در بارداری
حتی اگر از داروهای لیست مجاز در بارداری استفاده می‌کنید باید در مصرف آنها محتاط باشید زیرا مجاز بودن استفاده از دارو در بارداری با سوء مصرف دارو فرق دارد. حتی وقتی یک داروی مجاز را به شکل نادرست و بیش از حد مصرف کنید میتواند خطرناک باشد. با توجه به باردار بودن شما و حساسیت رشد جنین این کار میتواند به منزله آسیب به جنین یا از دست رفتن بارداری قلمداد شود.
همچنین از گزینه‌های موجود در لیست داروهای مجاز در بارداری نباید به صورت خودسرانه استفاده کنید. ممکن است پزشک با توجه به شرایط شما از روشهای درمانی جایگزین و غیر دارویی استفاده کند. نکته مهم این است که باید بیماری‌ها و مشکلات پیش آمده در طول بارداری را تا حد امکان بدون کمک دارو برطرف نمود تا سلامت مادر و جنین در این دوران تضمین شود.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.