در رفتگی لگن نوزاد-علت، علائم، بهترین زمان تشخیص و درمان آن

در رفتگی لگن نوزاد، شلی لگن یا دیسپلازی هیپ در نوزادان به حالتی گفته‌ می‌شود که مفصل گوی و کاسه‌ای لگن به‌درستی عمل نکند. پزشک با معاینه و تفسیر سونوگرافی لگن نوزاد، بهترین روش‌ درمان در رفتگی لگن نوزاد مادرزادی را انتخاب می‌کند. برای آگاهی از ارتباط قنداق کردن نوزاد و پوشک با در رفتگی لگن نوزاد با ما همراه باشید. در ادامه توضیح می‌دهیم دررفتگی لگن نوزاد چیست و درمان دررفتگی به چه صورت انجام می‌شود.

در رفتگی لگن یا دیسپلازی لگن تکاملی نوزادان چیست؟

نام صحیح و علمی در رفتگی لگن نوزاد، به عنوان بیماری نوزاد، دیسپلازی تکاملی لگن نوزادان است. از نظر علمی استفاده از عبارت‌های "در رفتگی" و "مادرزادی" در این بیماری چندان درست به‌نظر نمی‌رسد. زیرا دیسپلازی لگن یک در رفتگی لگن مادرزادی نیست. بلکه ممکن است از زمان تولد بروز کند یا در طول زندگی کودک و در حین تکامل سیستم اسکلتی و عضلانی رخ دهد. همچنین تنها دیسپلازی هیپ شدید ممکن است موجب در رفتگی مفصل هیپ یا لگن شود. به‌صورت‌کلی در این بیماری دیسپلازی مفصل گوی و کاسه‌ای لگن رخ می‌دهد یعنی مفصل به درستی شکل نمی‌گیرد. ممکن است حفره استابولوم در استخوان لگن که همان کاسه مفصل است، عمق کمی داشته باشد و تمام سر استخوان ران را پوشش ندهد که موجب شلی لگن نوزاد می‌شود. این حالت بیشتر یک‌طرفه است و مفصل سمت چپ را درگیر می‌کند. در عکس دررفتگی لگن نوزاد زیر، می‌بینید که دررفتگی چگونه است. 

 

علت ایجاد در رفتگی لگن نوزاد

علت در دررفتگی لگن نوزادان چیست؟ علت در رفتگی لگن نوزاد مشخص نیست و حتی قابل پیشگیری نیست. پیش هیچ فردی در این داستان مقصر نیست! اما در صورت وجود موارد زیر بروز دررفتگی پا از لگن نوزاد افزایش می‌یابد:

• شلی لیگامان‌ها (طناب‌های متصل‌کننده استخوان‌ها)
• عمق کم حفره استابولوم 
• اولیگوهیدرآمینوس (حجم کم مایع در کیسه‌ آب مادر باردار)
• سابقه خانوادگی ابتلا به در رفتگی لگن کودک برای مثال ابتلای فرزند قبلی
• نحوه قرارگیری جنین به صورت بریچ در رحم
• فرزند اول و دختر بودن

در رفتگی لگن نوزاد نارس 

نارس به دنیا آمدن کودک با مشکلات زیادی همراه است. یکی از آنها دررفتگی لگن یا دیگر استخوان‌هاست. همچنین مشخص شده است کودکانی که به صورن نارس به دنیا می‌آیند در بزرگسالی نیز بیشتر از سایر افراد به تعویض مفصل ران به علت آرتروز مفصل نیاز پیدا می‌کنند. از این رو بهترین واکنش، کنترل شرایط و پیشگیری همه‌جانبه برای به دنیا آمدن کودک نارس است.

قنداق کردن نوزاد و در رفتگی لگن 

پس از تولد، لگن نوزاد تا مدتی انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. قنداق کردن نوزاد به روش نادرست، به‌صورتی‌که در مدت طولانی، پاها کاملا صاف و چسبیده کنار هم قرار بگیرند، می‌تواند خطر ابتلا به دیسپلازی لگن را در نوزاد افزایش دهد. اگرچه برخی فواید قنداق کردن نوزاد مانند کاهش کولیک نوزادی و به‌آرامی خوابیدن او را نمی‌توان نادیده گرفت. اگر می‌خواهید با پارچه و به روش سنتی قنداق کنید، بهتر است از روش صحیح قنداق کردن نوزاد پیروی کنید. نوزاد باید بتواند به راحتی پاهایش را از محل مفصل ران و لگن تکان دهد. در غیر این صورت می‌توانید از برخی قنداق‌های آماده و استاندارد مانند قنداق فرنگی یا قنداق سوئیسی که توسط پزشک تایید شده‌اند، استفاده کنید. تصاویر برخی از قنداق‌های آماده استاندارد آورده شده است. دقت کنید که پاهای کودک به راحتی حرکت می‌کنند.

علائم در رفتگی لگن در نوزادان

شاید متداول‌ترین سوال در ذهن مادر این باشد: آیا دررفتگی لگن نوزاد درد دارد ؟ نوزادی که مبتلا به دررفتگی لگن باشد دردی ندارد. پس اهمیت معاینه پزشک و توجه ویژه به آن مشخص می‌شود. چون در صورت عدم معاینه دقیق و به‌موقع درمان به‌تاخیر افتاده و عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد می‌شود. به‌صورت کلی در معاینه نوزاد در 8-6 هفتگی، بیماری تشخیص داده می‌شود. اما ممکن است بیماری در سنین بالاتری رخ دهد. سعی کنید در زمان تعویض پوشک به نحوه قرار‌گیری پاها، طول اندام‌ها و چین‌های باسن برای پیدا کردن نشانه‌های دررفتگی لگن نوزاد دقت کنید. بهترین مشاهده‌گر مادر است. اگر احساس می‌کنید هر یک از موارد زیر وجود دارد با پزشک مشورت کنید:

• محدودیت حرکت یک پای نوزاد در حین تعویض پوشک
• عدم تقارن چین باسن و ران دو طرف
• یک پا بلندتر از دیگری دیده می‌شود
• در حین چهار دست و پا رفتن، یک پا به پشت دیگری کشیده می‌شود
• راه رفتن اردکی، راه‌ رفتن روی پنجه پا و یا لنگیدن

تشخیص در رفتگی لگن نوزاد

بهترین زمان تشخیص و درمان در رفتگی لگن نوزاد، از همان بدو مشاهده علائم است. اولین قدم بررسی پزشک در معاینات اولیه نوزاد در روزهای اول تولد است. ممکن است طی معاینه احساس کنید فرزندتان درد دارد اما اینگونه نیست و به پزشکتان اعتماد کنید. معایناتی که انجام می‌شود قرار‌گیری کامل سر استخوان ران در محل مفصل را بررسی می‌کند. در صورتی که پزشک به دیسپلازی لگن شک کند، برای بررسی دقیق‌تر سونوگرافی لگن نوزاد درخواست می‌کند. اگر سن فرزندتان بیشتر ازپنج تا شش ماه باشد، معمولا مراحل استخوان‌سازی شروع شده‌ و باید از رادیوگرافی استفاده کرد. در صورت صلاحدید متخصص، ممکن است در مواردی سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی هم درخواست شود. 

تفسیر سونوگرافی دررفتگی لگن نوزاد

بیشتر متخصصان رادیولوژی مهارت سونوگرافی از لگن نوزادان برای تشخیص دررفتگی لگن را دارند. پس در انتخاب مرکز سونوگرافی لگن نوزاد وسواس بیش‌از‌حد به خرج ندهید. در سونوگرافی لگن نوزاد، شکل استخوان لگن، عمق حفره استابولوم، میزان پوشش سر استخوان ران توسط استابولوم، زوایای استخوان لگن و ران و نحوه قرارگیری آن‌ها نسبت به هم بررسی می‌شود. با توجه به این موارد در عکس رادیولوژی در رفتگی لگن نوزاد میزان در رفتگی لگن نوزادان مشخص می‌شود. برای مثال در صورت گزارش Type ǀ در هر سنی، لگن طبیعی بوده است. گزارش Type ǀǀǀ  و Type ǀV  نیز نشان‌دهنده در رفتگی لگن نوزاد هستند. اما تفسیر سونوگرافی نوزاد در سایر دسته‌بندی‌ها بر اساس سن او انجام می‌شود. 

درمان در رفتگی لگن در نوزادان

درمان در رفتگی لگن نوزاد با توجه شدت آن و سن نوزاد تعیین می‌شود. در زیر به درمان‌های رایج جراحی و عمل دررفتگی لگن نوزاد و روش‌های غیرجراحی اشاره می‌کنیم:

درمان غیرجراحی دررفتگی لگن

• استفاده از پوشک یا پوشک اضافه گذاشتن برای نوزاد: یکی از ساده‌ترین‌ها درمان دررفتگی لگن نوزاد با پوشک است. در صورتی که با دررفتگی خفیف لگن نوزاد سر و کار داشته باشیم، پزشک پیشنهاد درمان هیپ نوزاد با پوشک را می‌دهد. استفاده از پوشک با سایز دو یا سه برابر یا بستن دو پوشک برای نوزاد با باز شدن بیشتر پاها، مفصل ران را درون لگن قرار می‌دهد. 
• پاولیک هارنس: نوعی آتل پارچه‌ای یا کمربند دررفتگی لگن نوزاد است که با قرار دادن پاهای کودک در حالت قورباغه‌ای باعث می‌شود سر استخوان ران در محل اصلی خود در لگن قرار بگیرد. کول کردن نوزادان در مادران شالیکار مناطق شمال کشور نیز مشابه درمان خانگی دررفتگی لگن نوزاد با پاولیک هارنس است. این آتل نباید توسط والدین باز و بسته شود. به‌همین‌دلیل گونه‌ای طراحی شده که کودک می‌تواند حرکت کرده و دستشویی کند. پاولیک هارنس معمولا از بدو تولد تا شش ماهگی استفاده می‌شود. زیرا مفاصل هنوز قابلیت تغییر شکل دارند. حداقل زمان استفاده از آن 6 هفته است. طبق پیشرفت درمانی و نظر پزشک درجه آتل تنظیم می‌‌شود. در صورتی که به درمان پاسخ نداده‌باشد، مراحل بعدی پیشنهاد می‌گردند 

جراحی در رفتگی لگن نوزاد

طول درمان دررفتگی لگن نوزاد در روش‌های غیرجراحی زیادتر است و در بعضی موارد نیاز به مداخله‌ی فوری با جراحی ست:

• ریداکشن داخلی: ریداکشن یا جا اندازی معمولا برای کودکان با سن 6 ماه تا 2 سال استفاده می‌شود که به پاولیک هارنس پاسخ نداده‌اند. در این جراحی، پس از بی‌هوشی نوزاد، پزشک به‌ آرامی سر استخوان ران را درون مفصل جای می‌دهد. بعد از آن اندام را تا مدت حداقل سه ماه گچ اسپایکا می‌گیرند و بعد از ان نیز ممکن است از بریس لگن استفاده کنند تا بهبودی حاصل شود. 10 تا 20 درصد موارد به این درمان پاسخ نمی‌دهند که باید جراحی باز انجام شود.
• استئوتومی استخوان ران: در این روش، جراح پس از بیهوشی کودک، همراه با جا اندازی استخوان ران، اصلاحات لازم را روی استخوان لگن، ران و تاندون‌ها انجام می‌دهد.

هزینه جراحی در رفتگی لگن کودکان بسته به مرکز انتخابی و سال درمان متفاوت است.

عوارض عدم درمان در رفتگی لگن نوزاد

درمان در رفتگی لگن نوزادی نباید تا سن دو سالگی به‌تاخیر بیفتد. چون آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به کودک وارد می‌شود.

• آرتریت و ساییدگی مفصل ران
• درد لگن با افزایش سن
• کوتاهی اندام مبتلا که منجر به لنگیدن می‌شود
• کاهش خون‌رسانی به مفصل و خطر عفونت
• از بین رفتن سر استخوان ران در نتیجه در رفتگی لگن نوزاد