زونا در بارداری خطرناک است؟
بیماری زونا در بارداری، هر دوره‌ای از زندگی امکان بروز کردن دارد و عامل آن همان ویروس آبله‌مرغان با نام واریسلا زوستر (Varicella zoster) است. داشتن آگاهی در مورد مکانیسم و علل ایجاد این نوع بیماری در بارداری، سبب می‌شود تا مادران با رعایت اقدامات پیشگیرانه بتوانند تا حد ممکن از ابتلا به آن جلوگیری کنند. در این مقاله، درباره علل و راههای پیشگیری از زونا در بارداری و تاثیر آن بر سلامت جنین مطلع می‌شوید.
پادکست خلاصه مقاله زونا در بارداری:
با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.
تشخیص زونا در بارداری چگونه انجام می‌شود؟
برای تشخیص زونا در بارداری، پزشک براساس علائم و نشانه‌های مادر باردار و نتایج معاینات بالینی، زونا را تشخیص می‌دهد. استفاده از آزمایش‌های خون یا ترشحات، برای تشخیص زونا در فرد باردار، کاربرد ویژه‌ای ندارد. برای تشخیص علائم این بیماری در بارداری، آشنایی با ماهیت زونا اولین قدم است.
زونا چه نوع بیماری است؟
بیماری زونا، هرپس زوستر یا Shingles، یک عفونت پوستی است که در اثر فعالیت ویروسی به نام واریسلازوستر ایجاد می‌شود. ویروس واریسلا همان عامل ابتلا به بیماری آبله مرغان است و وقتی فردی به بیماری آبله مرغان دچار شود، این ویروس برای همیشه داخل بدن (درگره‌های عصبی نخاع) باقی می‌ماند و زمانی که سیستم ایمنی بدن، به شدت ضعیف می‌شود، این ویروس می‌تواند دوباره فعال شده و خودش را به صورت بیماری زونا نشان دهد.
پس دانستن این نکته بسیار مهم است که تنها افرادی به بیماری زونا مبتلا می‌شوند که قبلا بیماری آبله مرغان را حتی به صورت بسیار خفیف و جزیی گرفته باشند. پس هرکسی که در گذشته به آبله مرغان دچار شده است، امکان دارد در آینده دچار زونا هم بشود. ممکن است کودکان نیز دچار چنین حالتی شوند. همچنین افراد ممکن است بارها در طول عمر خود به زونا دچار شوند.
* مقاله آبله مرغان در بارداری را مطالعه کنید.
نحوه انتقال زونا به زن باردار
ویروس واریسلا زوستر، از طریق تماس مستقیم با ضایعات تاولی و مایعات موجود در آن تاول‌ها، به فرد سالم منتقل می‌شود اما منجر به بروز بیماری زونا نمیگردد، بلکه می‌تواند باعث ایجاد بیماری آبله مرغان در فردی شود که سابق بر این، با ابتلا به آبله مرغان یا دریافت واکسن واریسلا علیه این ویروس، ایمنی کسب نکرده باشد. پس در صورتی که فردی به زونا مبتلا باشد و با فرد سالمی تماس داشته باشد، سبب بروز بیماری زونا در فرد سالم نمیگردد.
ویروس واریسلا زوستر تنها از ضایعات تاولی زونا توان سرایت را دارد و تا قبل از بروز ضایعات پوستی، ویروس قابل انتقال به دیگران نیست. بنابراین پوشاندن ضایعات زونا، به میزان قابل توجهی مانع سرایت ویروس می‌شود. همچنین ویروس واریسلا زوستر، در زمان زونا، قدرت آلوده‌کنندگی و سرایت کمتری از زمان آبله مرغان دارد.
عوامل خطر ابتلا به عفونت زونا
آمارهای موجود در مورد میزان ابتلا به زونا در آمریکا، نشان می‌دهد که سالانه 1/2 میلیون نفر از مردم دچار زونا می‌شوند. همچنین از هر 20000 بارداری، یک بارداری با عفونت زونا همراه است. عوامل زیر در افزایش شانس بروز زونا موثر هستند که عبارتند از:
- افزایش سن به خصوص در سنین بالای 50 سال
- ضعیف بودن سیستم ایمنی
- استرس‌های عاطفی
- پیوند اعضا
- ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی
- ابتلا به عفونت HIV
- تروما و ضربه‌های فیزیکی به قسمتی از بدن
همچنین زن‌‌ها بیشتر مستعد ابتلا به بیماری رونا هستند.
علائم و نشانه‌های بیماری زونا
زونا با تاول‌های ریز پوستی دردناک در یک سمت از صورت یا بدن خود را نشان می‌دهد. علائم زونا در بارداری، در سه مرحله طبقه‌بندی می‌شود که عبارتند از:
1. مرحله پیش فورانی
- از یک تا ده روز قبل از ایجاد زونا، علائمی مانند درد، خارش، بیحسی و گزگز کردن بروز خواهد کرد.
- دردها در مرحله پیش فورانی، ممکن است مشابه دردهای قلبی، آپاندیسیت، سیاتیک، سردرد، درد و التهاب چشمی، دردهای شبکه عصبی بازو و...خودنمایی کنند. (بسته به این‌که زونا کدام قسمت از بدن را درگیر کند، دردهایی شبیه دردهای معمول آن قسمت را ایجاد می‌کند، مثلاً زونا در قفسه سینه، باعث بروز دردهایی شبیه درد قلبی می‌شود).
- علائم دیگری مانند ضعف، کوفتگی، ترس از نور و تب بروز می‌کند که البته در همه افراد اتفاق نمی‌افتد.
2. مرحله فوران حاد
- در اثر درگیری اعصاب محل بروز زونا، حس آن ناحیه کاهش می‌یابد.
- تاول‌های ریز و گروهی پوستی که یک‌طرفه رخ می‌دهند و در ابتدا کاملاً شفاف بوده و کم کم دچار پارگی می‌شوند.
- این ضایعات تاولی، هفت تا ده روز، به صورت فعال می‌مانند و دو تا چهار هفته زمان نیاز دارند تا کاملاً از روی پوست پاک شوند.
3. مرحله مزمن
- مرحله مزمن ممکن است در 10 تا 15 درصد از افراد رخ بدهد، به این صورت که حتی بعد از بهبود تاول‌ها، درد و ناراحتی برای بیش از 90 روز در ناحیه باقی می‌ماند. درد، بی حسی، مور مورشدن، خارش و سوزش در محل بروز زونا، از جمله این علائم است که متاسفانه می‌تواند برای ماه‌ها و گاهی سال‌ها پایدار بماند. این اتفاق در افراد با سن بیش از 60 سال و کسانی که دارای ضعف سیستم ایمنی هستند، با احتمال بیشتری ایجاد می‌شود و چنین افراد چه باردار باشند، چه نباشند، بهتر است برای درمان به متخصصان تب درد مراجعه نمایند.
- علائم دیگر زونا با توجه به محلی که بروز می‌کند، می‌تواند متفاوت باشد؛ مثلاً اگر زونا در چشم رخ بدهد، می‌تواند باعث نابینایی موقت در آن چشم گردد. همچنین خطر ایجاد عفونت‌های ثانویه میکروبی روی تاول‌ها وجود دارد.
- در موارد بسیار نادر، ممکن است زونا سبب مشکلات شنوایی، عفونت در مغز و مرگ گردد.
- شواهدی وجود ندارد که ثابت کنند عفونت زونا در مادران باردار، علائم شدیدتری به نسبت افراد غیرباردار ایجاد می‌کند.
عوارض و تاثیرات زونا بر جنین و بارداری
آیا زونا برای جنین خطرناک است؟ با وجود این‌که بارداری با کاهش قدرت ایمنی بدن همراه است، اما مطالعات نشان دادند که ضعیف شدن ایمنی، سبب چند برابر شدن شانس ابتلا به زونا در بارداری نمیگردد. احتمال عبور ویروس واریسلا زوستر در طی عفونت زونا از جفت و رسیدن آن به جنین بسیار کم است. همچنین مدارکی دال بر ارتباط زونا در بارداری و مرگ و میر جنینی گزارش نشده است و شانس ایجاد ناهنجاری‌های جنینی نیز زیاد نبوده و تنها در یک مقاله از مجموع 474 مادر مبتلا به زونا در بارداری، وقوع 2 مورد تولد همراه با ناهنجاری مادرزادی، گزارش شده است.
تماس مادر باردار با فرد مبتلا به زونا
- اگر مادر بارداری با ضایعات تاولی فرد مبتلا به زونا تماس داشته باشد، به زونا مبتلا نمیگردد اما در صورت ایمن نبودن نسبت به واریسلازوستر، خطر بروز آبله مرغان در او وجود دارد.
- مادرانی که قبلا آبله مرغان گرفته‌اند یا واکسن واریسلازوستر تزریق کرده‌اند را خطری از بابت تماس با فرد مبتلا به زونا، تهدید نمی‌کند.
نکات مهم در درمان زونا در بارداری
- نوع داروهای مصرفی برای درمان عفونت زونا در فرد باردار با افراد عادی، تفاوت چندانی ندارد و با توجه به شدت ضایعات و علائم آن، از داروهای ضد ویروس و ضد درد برای بهبود بیماری استفاده می‌شود. همچنین استفاده از پانسمان مرطوب و خنک نیز به التیام ضایعات تاولی در بارداری کمک می‌کند.
- استفاده از درمان گیاهی زونا در بارداری، جایی ندارد زیرا در مورد عوارض و تاثیر احتمالی چنین درمان‌هایی بر جنین، اطلاعات کافی وجود ندارد.
- استفاده از واکسن آبله مرغان یا واریسلازوستر در بارداری، جهت درمان یا پیشگیری از زونا کاربردی نداشته و به علت ماهیت این واکسن، تزریق آن در زمان بارداری ممنوع است.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به زونا در بارداری
- تمامی خانم‌ها، پیش از شروع بارداری باید از لحاظ سابقه ابتلا به بیماری آبله مرغان بررسی شوند. از افرادی که نمی‌دانند به این بیماری دچار شده‌اند، تست آبله مرغان گرفته می‌شود تا اگر ایمنی کافی نسبت به این ویروس در آنان وجود ندارد، واکسن آبله‌مرغان را پیش از اقدام به بارداری تزریق نمایند.
- واکسن واریسلازوستر، شامل ویروس زنده واریسلازوستر است و در دو نوبت به فاصله 4 تا 6 هفته قابل تزریق است.
- مادرانی که بدون بررسی ایمنی نسبت به این ویروس باردار شده‌اند، در معرض خطر ابتلا به آبله مرغان قرار دارند و باید از تماس با افراد مبتلا به آبله مرغان و زونا اجتناب کرده و در صورت تماس، در اولین فرصت با پزشک خود جهت دریافت داروی ایمنی و اقدامات لازم ارتباط بگیرند.
- کنترل استرس و تنش‌های روانی و عصبی به کمک مشاوره با روانشناس در دوران حاملگی و تقویت سیستم ایمنی در پیشگیری از وقوع بیماری‌های عفونی همچون زونا در زمان بارداری، بسیار کمک کننده است.
علائم و روش‌های پیشگیری از زونا را می‌توان در جدول زیر خلاصه کرد
| علائم زونا در بارداری | پیشگیری در بارداری |
| درد، خارش، بیحسی و گزگز کردن در روزهای اولیه | انجام تست زونا و آبله مرغان |
| ضعف، کوفتگی، ترس از نور و تب | تزریق واکسن واریسلازوستر |
| کاهش حس ناحیه‌ای در مرحله فوران | دوری از افراد مبتلا به زونا و آبله مرغان |
| تاول‌های ریز و گروهی پوستی | کنترل استرس و تنش‌های روانی و عصبی به کمک مشاوره با روانشناس |
| درد و ناراحتی برای بیش از 90 روز در ناحیه بی حسی و مور مور شدن | دریافت کمک پزشکی فوری در صورتدتماس با افراد آلوده |
در مجموع باید گفت هرچند خطرات و عوارض ابتلا به زونا در بارداری به صورت قابل ملاحظه‌ای کمتر از آبله مرغان است اما شانس وقوع ناهنجاری برای جنین صفر نیست و با تقویت سیستم ایمنی، کنترل شرایط روانی در دوران بارداری و تزریق واکسن پیش از اقدام به بارداری، می‌توان به میزان قابل قبولی از ابتلا به هر دو بیماری آبله مرغان و زونا در بارداری پیشگیری کرد.
منبع:
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.