عفونت خون در کودکان یا سپسیس | علت، علائم، درمان و خطر آن
عفونت خون در کودکان که با نام سپسیس (sepsis) نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خطرناک برای کودکان و نوزادان است. عفونت خون در نوزادان و به‌خصوص عفونت خون در نوزادان نارس باید سریع درمان شود چراکه می‌تواند عوارض خطرناکی را به دنبال داشته باشد. ما در این مقاله به این سوال پاسخ می‌دهیم که عفونت خون در کودکان چیست و علت عفونت خون در نوزادان چیست. سپس به بیان جزئیاتی در رابطه با سپسیس نوزادی پرداخته و مواردی مانند علائم عفونت خون در کودکان، روش‌های پاکسازی خون از عفونت و درمان سپسیس در نوزادان را بررسی خواهیم‌کرد.
- عفونت در خون کودکان یا سپتیسمی چیست؟
- علت عفونت خون در نوزاد تازه‌متولدشده و سنین بالاتر چیست؟
- آیا عفونت خون در نوزادان خطرناک است؟
- چه عواملی خطر سپسیس و عفونت خون در کودکان را افزایش می‌دهند؟
- انواع عفونت خون در کودکان
- علائم عفونت خون در کودکان
- تشخیص عفونت خون در کودکان
- آیا عفونت خون قابل درمان است
- کرونا و عفونت خون در کودکان
عفونت در خون کودکان یا سپتیسمی چیست؟
در ابتدا باید بدانید عفونت خونی در کودکان چیست. عفونت خون در کودکان با نام‌های سپسیس نوزادی یا سپتیسمی نیز شناخته می‌شود؛ اما این دو با هم تفاوت دارند. به صرف وجود عفونت در جریان خون، سپتیسمی می‌گویند. سپسیس در واقع پاسخ التهابی گستردۀ دستگاه ایمنی بدن به عفونت است که با علائمی مانند تب، لرز، گیجی، تهوع و استفراغ همراه است.
علت عفونت خون در نوزاد تازه‌متولدشده و سنین بالاتر چیست؟
علت عفونت خون در کودکان چیست؟ هرگونه عفونتی در بدن می‌تواند به داخل خون راه یافته و موجب عفونت باكتريايي، عقونت قارچی و دیگر انواع عفونت خون در کودکان شود. انواع باکتری، ویروس، قارچ و انگل می‌توانند عامل ایجادکنندۀ عفونت خون در کودکان باشند. از عفونت‌های ایجادکنندۀ بیماری عفونت خود در کودکان می‌توان به آنفولانزا، پنومونی یا عفونت تنفسی، عفونت‌های گوارشی و عفونت ادراری اشاره کرد. همچنین انتقال عفونت از مادر به نوزاد و مواردی مانند زخم‌های باز و آسیب‌های مشابه از علل رایج عفونت خون در کودکان هستند. یکی از دیگر علل ایجادکنندۀ خطر عفونت خون در کودکان بیماری‌های قابل پیشگیری توسط واکسن هستند که در صورت دریافت واکسن، احتمال ایجاد عفونت خون توسط این دسته از بیماری‌ها کاهش چشمگیری می‌یابد. برای آنکه ببینید دلیل عفونت در خون نوزاد چیست حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.
آیا عفونت خون در نوزادان خطرناک است؟
سوال مهم این است که آیا عفونت خون در کودکان خطرناک است؟ در برخی کشورهای پیشرفته، روزانه چیزی حدود 200 کودک به سپسیس شدید مبتلا شده و این تعداد سالیانه حدود 8 درصد افزایش می‌یابد. میزان مرگ‌ومیر در اثر وارد شدن عفونت در خون کودکان حدود 10 درصد است که چیزی بیشتر از مرگ‌ومیر در اثر بیماری‌های سرطانی کودکان مانند سرطان خون است. این آمار معمولاً در کشورهای درحال‌توسعه مقداری بالاتر است. عفونت خون در کودکان چه خطراتی دارد؟ تعداد زیادی از کودکانی که درگیر سپسیس می‌شوند، نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان دارند. تعدادی از این کودکان نیز دچار عوارض عفونت خون در کودکان مانند عود مجدد بیماری، آسیب سایر اندام‌ها و ازکارافتادن آن‌ها شده‌اند. پس عفونت خون در کودکان می‌تواند بسیار خطرناک باشد. عفونت خون چه زمانی خطرناک است؟ وقتی علائم زیر را در کودک مشاهده کردید باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
چه عواملی خطر سپسیس و عفونت خون در کودکان را افزایش می‌دهند؟
فاکتورهایی که احتمال عفونت خون نوزاد را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سن کمتر از یک ماه
- آسیب‌های شدید مانند سوختگی، زخم باز و آسیب گسترده
- شرایط مزمن مانند فلج مغزی، عفونت تنفسی ناشی از برگشت مواد از معده به حلق و ورود آن‌ها به ریه‌ها، مشکلات مادرزادی قلبی که برطرف نشده‌اند و سندروم رودۀ کوتاه
- برش‌های بزرگ جراحی
- کاتترهای عروقی طولانی‌مدت؛ درواقع لوله‌های باریکی هستند که می‌توانند تا چندین روز داخل عروق بمانند تا داروها و مایعات موردنیاز را به بدن کودک برسانند.
- مواردی مانند سوند ادراری، لوله ریوی و لوله تراشه
- تولد نارس که با سیستم ایمنی تکامل‌نیافته همراه است.
- نزدن واکسن یا تاخیر در دریافت آن
- عدم رعایت بهداشت حین یا بعد از زایمان برای کودک
- عدم درمان بیماری‌های قبلی کودک
انواع عفونت خون در کودکان
عفونت خون در کودک می‌تواند خفیف یا شدید بوده و با اختلال سایر ارگان‌های بدن و حتی شوک همراه باشد. در ادامه به بررسی انواع سپسیس می‌پردازیم:
- سپسیس شدید: این نوع سپسیس با اختلال عملکرد قلبی- عروقی، نارسایی حاد تنفسی یا اختلال کارکرد دو یا تعداد بیشتری از اعضای بدن کودک همراه است.
- شوک سپتیک: این شوک با اختلال عملکرد قلبی- عروقی و علائمی مانند کاهش فشار خون، درد شکمی، تغییر وضعیت ذهنی، افت پلاکت، مشکل تنفسی و کاهش شدید حجم ادرار همراه است. شوک سپتیک با درمان به‌موقع می‌تواند برگشت‌پذیر باشد.
- اختلال عملکرد چند ارگان به‌صورت هم‌زمان: ممکن است اختلال در کارکرد ارگان‌هایی مانند سیستم قلبی عروقی، تنفسی، عصبی، خونی، کلیوی و کبدی به‌طور هم‌زمان دیده شود.
- سپسیس نوزادی: این نوع از سپسیس تا قبل از سه ماهگی نوزاد ایجاد شده، در نوزادان نارس و پارگی زودرس پرده آمنیوتیک شایع‌تر است.
علائم عفونت خون در کودکان
از مهم‌ترین علائم عفونت خون در کودکان می‌توان این موارد را ذکر کرد:
- گیجی و تغییر در سطح هوشیاری
- دمای بیشتر از 38 یا کمتر از 36 درجه (تب ناشی از عفونت خون در کودکان)
- تنفس سخت، آپنه یا قطع تنفس
- تنفس سریع‌تر از 20 تا 30 تنفس در هر دقیقه در کودک بیشتر از یک سال (دوران نوزادی تنفس بالا تا 60 تنفس در دقیقه طبیعی است)
- کاهش قدرت مکیدن سینه مادر، کاهش حرکات نوزاد و بی‌حالی
- ضربان قلب بالا یا پایین
- اسهال، تهوع و استفراغ
- اشتهای کم و کاهش وزن
- رنگ‌پریدگی یا کبودی انگشتان و لب‌ها
- زردی پوست و چشم
- کم‌آبی بدن که با کاهش شدید حجم ادرار و خشکی مخاط خود را نشان می‌دهد.
- گریه و بی‌قراری
- تشنج
- تورم در ناحیه شکم یا دست و پا
- درد و حساسیت در پهلوها و شکم
- لکه‌های قرمز روی پوست
از علائم شوک سپتیک در کودکان می‌توان موارد زیر را عنوان کرد:
- اختلال در سطح هوشیاری
- کبودی پوست، لب‌ها و زبان
- مشکل در تنفس یا تنفس بیشتر از 20 عدد در هر دقیقه
- لکه‌های قرمز پوستی
- اختلال در کارکرد کبد و کلیه‌ها
- کاهش جریان خون به اندام‌های بدن که با رنگ‌پریدگی و سردی اندام‌ها همراه است.
- کاهش فشار خون
- خواب‌آلودگی، بی‌حالی و ضعف
- شلی عضلات بدن
نکته مهم این است که علائم وجود عفونت خون در کودکان را جدی بگیرید. در صورت مشاهده نشانه‌های عفونت خون در کودکان حتماً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص عفونت خون در کودکان
جهت تشخیص عفونت خون در کودکان اقدامات معاینه‌ای و آزمایشگاهی متعددی انجام می‌شود. در معاینه پزشک علائم ذکرشده، بیماری‌ها و آسیب‌های قبلی کودک را بررسی می‌کند. همچنین از آزمایش‌های مختلفی کمک می‌گیرد تا تشخیص خود را قطعی کرده و درمان مناسب را برای کودک شروع کند. در ادامه به معرفی پرکاربردترین آزمایش عفونت خون در کودکان می‌پردازیم:
- آزمایش خون جهت شمارش سلول‌های خونی، افزایش یا کمبود پلاکت، میزان قند خون، لاکتات خون، گازهای شریانی و وریدی، الکترولیت‌هایی مانند سدیم و پتاسیم، میزان اوره و کراتینین خون، میزان کلسیم سرم
- بررسی عوامل انعقاد خون
- کشت خون جهت بررسی وجود عفونت و تشخیص عامل ایجادکنندۀ آن
- بررسی ادرار از نظر وجود عامل عفونت‌زا و سایر موارد غیرطبیعی در ادرار
- در برخی موارد، کشت مایع مغزی- نخاعی و کشت ترشحات موجود در زخم بیمار
- تصویربرداری ازقفسه سینه، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی نیز ممکن است جهت تشخیص استفاده شوند.
پس از تشخیص نوبت به پیدا کردن علت بالا بودن عفونت خود در کودکان و درمان آن می‌رسد.
آیا عفونت خون قابل درمان است
آیا عفونت خون در کودکان درمان دارد؟ عفونت خون در کودکان اگر به‌موقع تشخیص داده شود، میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن کاهش یافته و بیماری به‌راحتی قابل درمان است. در ادامه راه درمان عفونت خون در کودکان را مطرح خواهیم کرد:
- در ابتدا باید علت اصلی عفونت خون در کودکان مشخص و سپس روش درمان عفونت خون در کودکان مشخص شود. مثلاً درمان عفونت ویروسی در کودکان موجب می‌شود خطر ابتلا به عفونت خون در کودکان کاهش یابد.
- علاوه بر درمان بیماری زمینه‌ساز، عفونت خون در کودکان نیز باید درمان شود. برای درمان عفونت خون در کودکان از انواع داروهای آنتی‌بیوتیک خوراکی یا وریدی استفاده می‌شود.
- نوع آنتی‌بیوتیک تجویزی با توجه به نتیجۀ آزمایش کشت مشخص می‌شود.
- استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند موجب مقاومت آنتی‌بیوتیکی و افزایش احتمال عفونت خون در کودکان شود.
- ممکن است کودک شما نیاز به بستری در بخش بیمارستان یا بخش مراقبت‌های ویژه داشته باشد. در موارد خفیف نیز پزشک درمان خوراکی را برای او شروع کرده و کودک شما را به منزل می‌فرستد.
- علاوه بر آنتی‌بیوتیک، داروهایی جهت افزایش فشار خون، کمک به کارکرد صحیح اندام‌ها و دستگاه-های کمک‌تنفسی مانند ماسک اکسیژن نیز در درمان عفونت خون در کودکان کاربرد دارند.
- در مواردی که عفونت یا آبسه در بدن کودک وجود دارد، ممکن است خروج چرک و عفونت توسط جراحی لازم باشد در این شرایط مدت زمان درمان عفونت خون در کودکان طولانی‌تر خواهد بود.
- مدت زمان درمان عفونت خون در نوزادان بسته به نوع و شدت عفونت و وضعیت کودک شما ممکن است از چند روز تا چند هفته متغیر باشد. همچنین استفاده صحیح و به‌موقع از داروها و مصرف مقدار لازم دارو برای درمان عفونت خون در کودکان ضروری است.
- توجه کنید که درمان خانگی عفونت خون در کودکان یا درمان گیاهی عفونت خون در کودکان وجود ندارد. تعلل در مراجعه به پزشک می‌تواند خطرات بسیاری را برای نوزاد به دنبال داشته باشد. به محض مشاهده علائم مشکوک یا وجود هرگونه نگرانی در این زمینه، با پزشک کودک‌تان مشورت کنید.
- یکی از نگرانی‌های والدین این است که آیا عفونت خون واگیر دارد؟ در پاسخ به این سوال بهتر است بگوییم عفونت خون در کودکان به دیگران منتقل نمی‌شود، امّا برخی از عفونت‌های زمینه‌ساز و ایجادکنندۀ این حالت مانند سرماخوردگی و آنفولانزا می‌توانند مسری باشند.
- درمان عفونت خون کودکان در طب سنتی نیز روش‌هایی دارد اما پیشنهاد می‌شود زمانی که میزان عفونت خون در کودکان بالاست برای درمان حتماً از روش‌های دارویی استفاده کنید.
- یکی از مهم‌ترین اقدامات جهت پیشگیری از عفونت خون در کودکان انجام به‌موقع تمامی مراحل واکسیناسیون طبق برنامه واکسیناسیون کشوری و رعایت اصول اولیه بهداشتی به‌شکلی صحیح است.
کرونا و عفونت خون در کودکان
در حال حاضر و با توجه به همه‌گیری بیماری کرونا، این ویروس به یکی از علل شایع عفونت خون در کودکان تبدیل شده‌است. همچنین یکی از دلایل شایع مرگ در بیماران کرونایی، سپسیس است. رعایت بهداشت جهت پیشگیری از ابتلا به این بیماری از این جهت حائز اهمیت است.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.