هفته یازدهم بارداری | تغییرات مادر و جنین در هفته ۱۱

در هفته یازدهم بارداری جنین وارد یکی از مراحل مهم رشد شده و اکنون به‌ طور کامل در مرحله جنینی قرار دارد. اندام‌ها با سرعت بیشتری در حال تکامل‌اند و حتی جزئیاتی مثل گوش بیرونی، مجاری بینی و نشانه‌های اولیه اندام تناسلی قابل مشاهده می‌شوند. در این زمان، تغییرات و علائم مادر نیز پررنگ‌تر می‌شود؛ از بزرگ‌تر شدن شکم و حساسیت سینه‌ها گرفته تا افزایش انرژی و کاهش تدریجی تهوع. اگر می‌خواهید با روند رشد جنین و تغییرات بدن خود در این هفته بیشتر آشنا شوید، ادامه این مطلب از مجله سلامت گهواره را از دست ندهید.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

تغییرات جنین در هفته یازدهم بارداری

در هفته یازدهم بارداری جنین وارد مرحله‌ای می‌شود که سرعت رشد او چشمگیرتر از قبل است. در این زمان ناخن‌های دست و پا شروع به شکل‌گیری می‌کنند و انگشتان کاملاً از یکدیگر جدا شده و فرم طبیعی‌تری می‌گیرند. گوش‌ها تقریباً شکل نهایی خود را پیدا کرده‌اند و جنین می‌تواند حرکت‌های خودبه‌خودی انجام دهد، هرچند مادر هنوز قادر به احساس آن‌ها نیست. سر جنین نسبت به بدن بزرگ‌تر است و در همین دوره دندان‌های شیری زیر لثه‌ها شکل اولیه خود را پیدا می‌کنند. همچنین استخوان‌ها در حال تقویت و استخوان‌سازی هستند و دستگاه تناسلی جنین مشخص‌تر می‌شود، هرچند تشخیص قطعی جنسیت با سونوگرافی هنوز ممکن نیست. دیافراگم عملکرد کامل‌تری پیدا کرده و جنین تمرین حرکات شبیه نفس‌کشیدن را آغاز می‌کند. در پایان این هفته، طول او معمولاً به حدود ۴ تا ۵ سانتی‌متر می‌رسد.

جنین در هفته یازدهم بارداری تقریباً به اندازه یک انجیر است. در این هفته تغییر و تحولات زیادی در بدن کودک دلبندتان رخ می‌دهد، ازجمله:

• نوزاد شما اکنون وارد مرحله خوابیدن و بیدار شدن شده است که معمولاً بین پنج تا ده دقیقه طول می‌کشد. حتی ممکن است اگر سرفه کنید، بیدار شود!
• رشد بدن و دست و پای نوزادتان سریع‌تر از سرش شده است و او خیلی بیشتر از قبیل شبیه به انسانی کوچک است. طول سر کودک در هفته یازدهم بارداری تقریباً به اندازه طول بدن اوست (قبل از این، سر نسب به تنه، بزرگ‌تر بود).
• دست و پای کودک با انگشت‌های تکامل‌یافته، در جلوی بدن او قرار دارند. اکثر حرکت‌های او در این هفته، توسط دست‌ها و پاهایش صورت می‌گیرند. وقتی او عضله‌هایش را تست می‌کند، ممکن است با پاهایش لگد بزند. بستر ناخن‌ها نیز در حال شکل‌گیری هستند.
• اگر کودک دختر باشد، در هفته یازدهم بارداری تخمدان‌هایش کاملاً شکل گرفته‌اند و اگر پسر باشد بیضه‌ها و کیسه‌های بیضه‌اش تشکیل شده‌اند. اما فکر نکنید در هفته یازدهم بارداری جنسیت جنین مشخص می‌شود؛ هنوز برای تعیین جنسیت جنین با سونوگرافی، خیلی زود است. بعلاوه همانطور که علائم بارداری پسر در هفته 7 با دختر تفاوتی علمی و منطقی ندارد، در این زمان نیز چنین است.
• علاوه بر اینها، در هفته یازدهم بارداری چه اتفاقی می افتد؟ شکل و عملکرد اغلب ارگان‌های نوزادتان به پایان رسیده است. شکل‌گیری بافت ریه او تقریباً به اتمام رسیده و با اینکه سیستم گردش خون شما هنوز مواد مغذی و اکسیژن را به نوزادتان می‌رساند، ولی خون او شروع به انجام وظیفه کرده است.
• در این میان غده‌های پانکراس او انسولین تولید می‌کنند و روده‌های او برای روزی که قرار است غذای او را هضم کنند، آماده می‌شوند. 
• پوست بدن او کم‌کم کلفت‌تر شده و با تشکیل لایه‌های بیشتر، کدرتر می‌شود. فولیکول‌های کوچک مو در زیر سطح پوست او نمایان می‌شوند.
• فک او سخت‌تر می‌شود. او اکنون اولین جوانه دندان خود را دارد که به همان دندان شیری نوزاد تبدیل خواهد شد. تارهای صوتی او نیز شروع به شکل‌گیری کرده‌اند.
• در این هفته، نوک سینه‌ها قابل مشاهده هستند.
• شکل گوش‌های جنین تقریباً نهایی شده است.
• مجاری بینی ایجاد شده‌اند؛ زبان هم وجود دارد.

به نقل از TheBump

در هفته یازدهم بارداری، انگشتان دست و پا جنین دیگر به هم چسبیده نیستند. جوانه‌های دندان در حال تشکیل‌ هستند و تمام اندام‌های اصلی اکنون جای خود را گرفته‌اند. در حالی‌که جنین با سرعت زیادی در حال رشد است.

“At 11 weeks pregnant, your baby’s fingers and toes are no longer webbed, tooth buds are forming, and all major organs are now in place as the fetus continues to grow rapidly.”

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

علائم و تغییرات مادر در هفته ۱۱ بارداری

شایع‌ترین علائم بارداری در هفته یازدهم عبارتند از:

کاهش تدریجی تهوع صبحگاهی:

در هفته یازدهم بارداری بسیاری از مادران متوجه می‌شوند حالت تهوع که به بیماری صبحگاهی نیز معروف است، به‌تدریج کاهش می‌یابد و اشتهای شما بیشتر می‌شود. با این وجود، برخی از خانم‌ها خوش‌شانس نیستند و ممکن است همچنان با این عارضه، دست و پنج نرم کنند. 

افزایش خستگی و ضعف بدن :

در این هفته هنوز خستگی و نیاز به استراحت بیشتر احساس می‌شود، زیرا بدن انرژی زیادی برای رشد جنین مصرف می‌کند. یعنی به دلیل کار اضافی بدن احساس خستگی در بارداری و ضعف بیشتری می‌کنید.

حساسیت و درد سینه‌ها:

سینه‌ها بزرگ‌تر و حساس‌تر می‌شوند و ممکن است درد خفیف یا سوزش تجربه شود.

افزایش ترشحات واژن:

ترشحات واژینال ممکن است بیشتر شود که معمولاً طبیعی و بدون بو است و به حفظ سلامت مهبل کمک می‌کند. در واقع می‌توان گفت مقدار کمی ترشحات شیری یا سفیدرنگ معمولاً در طول این هفته مشاهده می‌شود. در صورت مشاهده ترشح صورتی در هفته یازدهم بارداری و یا ترشحات قرمز و یا قهوه‌ای رنگ، حتماً با پزشک مشورت کنید.

تغییرات خلق‌وخو و نوسانات احساسی:

هورمون‌ها باعث نوسانات احساسی، اضطراب یا حساسیت بیشتر می‌شوند.

احساس نفخ و ورم شکم:

به دلیل تغییرات هورمونی و کند شدن حرکات روده، نفخ و ورم شکم شایع است.

تکرر و افزایش ادرار:

رحم در حال رشد باعث فشار بر مثانه می‌شود و همین فشار رحم و تغییرات هورمونی باعث باعث تکرر ادرار در بارداری می‌شود.

سردردهای خفیف:

ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی یا افت فشار خون رخ دهد و معمولاً خفیف است. میگرن در هفته یازدهم بارداری نیز ممکن است بعضی از مادران را درگیر کند. اگر قبلاً سردردهای میگرنی داشته‌اید، حتماً میدانید که چگونه انسان را از پا می‌اندازند. متأسفانه حتی اگر قبلاً تجربه‌ی میگرن نداشته‌اید، در دوران حاملگی ممکن است دچار این سردردها شوید و در خانم‌هایی که از قبل میگرن داشته‌اند می‌تواند شدیدتر شود.

علائم میگرن شامل سردردهای شدید (معمولاً در یک طرف سر)، حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا می‌باشد. بعضی‌ها نور چشمک‌زن، خطوط زیگزاگ و یا چراغ‌های درخشان می‌بینند. بعضی دیگر لکه‌های مشکی می‌بینند و دیدشان مختل می‌شود.

یبوست و نفخ :

هورمون پروژسترون دستگاه گوارش را ریلکس می‌کند و روند هضم و گوارش را کند می‌کند. این شرایط باعث یبوست و نفخ در هفته یازدهم بارداری می‌شود. در واقع کاهش حرکت روده و افزایش جذب آب باعث ایجاد یبوست می‌شود و برای درمان مصرف فیبر و آب توصیه می‌شود.

افزایش اشتها یا تغییر اشتها:

برخی مادران اشتهای بیشتری پیدا می‌کنند و ممکن است هوس‌های غذایی متفاوتی داشته باشند.

احساس گرمای بیشتر بدن:

افزایش جریان خون و سوخت‌وساز بدن باعث احساس گرمای بیشتر یا تعریق خفیف می‌شود.

افزایش وزن در هفته یازدهم بارداری

معمولا در سه ماهه اول بارداری به طور میانگین، حدود 2 تا 3 کیلوگرم افزایش وزن خواهید داشت.

هوس یا تنفر غذایی 

نوسانات هورمونی مرتبط با باداری ممکن است میل شما را به برخی خوراکی‌ها افزایش دهد و شما را از برخی غذاها، بیزار کند.

سوزش سر دل 

به دلیل تغییرات هورمونی، ماهیچه‌های دستگاه گوارش شل می‌شوند و اسیدهای معده به سمت مری حرکت می‌کنند. این اتفاق باعث سوزش سر دل در شما می‌شود.

گرفتگی ساق پا 

کمبود منیزیم و فشرده شدن رگ‌های خونی به دلیل رشد رحم، می‌تواند منجر به گرفتگی ساق پا شود، به‌خصوص در شب. نوشیدن آب فراوان و انجام حرکات کششی، می‌تواند به جلوگیری از گرفتگی پا در بارداری کمک کند.

درد در ناحیه لگن 

تقریباً در هفته یازدهم و هفته دوازدهم بارداری حاملگی شما احساس درد و ناراحتی در ناحیه‌ی بین ناف و کشاله‌ی ران خود خواهید داشت. معمولاً این دردها مشکلی ندارند. وقتی رحم شما بزرگ می‌شود، استخوان‌های لگن شما جا باز می‌کنند. گاهی این انبساط باعث درد می‌شود. اگر شب‌ها پاهای خود را بالا نگه دارید، از شدت درد کم می‌شود. بااین‌حال، اگر این درد خیلی زیاد و همراه با خونریزی بود با پزشکتان تماس بگیری.

ترشح زیاد بزاق

این یکی از عجیب‌ترین قسمت‌های حاملگی است: بعضی از خانم‌ها در سه ماهه اول حاملگی خود به شدت ترشح بزاق دارند. این می‌تواند با حالت تهوع و استفراغ رابطه‌ی مستقیم داشته باشد. کار زیادی برای این مسئله نمی‌توان انجام داد و معمولاً در پایان سه ماهه‌ی اول حاملگی از بین می‌رود.

کاهش میل جنسی 

بعضی از خانم‌ها در طول سه ماهه‌ی اول حاملگی بیشتر از قبل میل جنسی پیدا می‌کنند، ولی عده‌ای احساسی کاملاً متضاد دارند و میل جنسی‌شان نزدیک به صفر است! اگر در بارداری یا هر زمان دیگری، احساس خستگی می‌کنید و حالت تهوع دارید، جای تعجبی نیست که میل جنسیتان کمتر شود. 

میل جنسی شما در سه ماهه‌ دوم بارداری به حال اول خود بر می‌گردد؛ یعنی، زمانی که حالت تهوع از بین رفت و احساس سر زندگی کردید. اگر عدم تمایل جنسی شما همسرتان را ناراحت می‌کند، راه‌های دیگری برای ارتباط با هم پیدا کنید. با یکدیگر فیلم نگاه کنید، در تختخواب کتاب بخوانید، پیاده‌روی کنید و چیزهایی را که شما را به هم نزدیک می‌کند، امتحان کنید. فراموش نکنید که این یک دوره‌ی سخت برای همسرتان است، چون تمام توجه روی شما و حاملگی‌تان است و او احساس می‌کند که فراموش شده و ممکن است کاهش میل جنسی در شما، این مشکلات را بیشتر کند. حتی زمان‌هایی که حوصله ندارید، بهتر است به همسرتان نزدیک شوید، شانه‌هایش را ماساژ دهید، دستش را بگیرید و یا او را ببوسید. با توجه بیشتر، به او کمک خواهید کرد این دوران را به‌راحتی سپری کند.

از دیگر علائم هفته یازدهم بارداری می‌توان به لک‌های حاملگی، موهای پرتر و ناخن های محکم‌تر، روشن‌تر شدن پوست و رشد موهای زائد اشاره کرد. البته درد زیر شکم از هفته دهم بارداری به بعد بسیار شایع است و معمولاً جای نگرانی ندارد. در برخی از زنان هم ممکن است هفته یازدهم بارداری بدون علائم خاصی سپری شود.

اندازه شکم در هفته یازدهم بارداری چقدر است؟

معمولاً اندازه شکم در هفته یازدهم بارداری تغییر چندانی نمی‌کند؛ مگر اینکه شما دوقلو یا چندقلو حامله باشید و یا بارداری چندم شما باشد.

آزمایش‌ها و سونوگرافی‌های لازم در هفته یازدهم بارداری

در هفته یازدهم بارداری، انجام برخی آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها برای بررسی سلامت جنین و شناسایی زودهنگام اختلالات کروموزومی بسیار مهم است. از مهم‌ترین این بررسی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سونوگرافی NT: برای بررسی شفافیت پشت گردن (NT) جنین و تشخیص زودهنگام احتمال ابتلا به سندرم داون، تریزومی ۱۳ و تریزومی ۱۸ استفاده می‌شود.
• اندازه‌گیری طول سری تا نشیمن (CRL): این اندازه‌گیری برای تعیین دقیق سن بارداری و رشد جنین انجام می‌شود.
• غربالگری سه ماهه اول: شامل آزمایش خون برای بررسی مارکرهای ژنتیکی و ارزیابی ریسک اختلالات کروموزومی است.
• آزمایش NIPT: یک تست غیرتهاجمی (آزمایش nipt) است که با بررسی DNA جنین در خون مادر، احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی را با دقت بالا ارزیابی می‌کند.
• نمونه‌برداری از پرزهای کرایونی (CVS): در صورت لزوم یا وجود ریسک بالا، این آزمایش نمونه‌برداری از پرزهای کریونی (cvs) انجام می‌شود تا اختلالات ژنتیکی به صورت دقیق تشخیص داده شود.

در هفته یازدهم بارداری ممکن است پزشک زنان اولین تست غربالگری دوران بارداری شما را درخواست کند. پزشک با انجام این آزمایشات، قصد دارد خطر ابتلای کودک به ناهنجاری‌های کروموزومی مانند سندروم داون و یا ناهنجاری‌های دیگر را بررسی کند. 

در سه ماهه اول معمولاً بین هفته‌ یازده تا چهاردهم بارداری انجام آزمایش‌های خون که میزان PAPPA (پروتئین A ترشح‌شده از جفت) و بتا HCG (هورمون گنادوتروپین انسانی) را مشخص می‌کند، به همراه سونوگرافی برای اندازه‌گیری ضخامت گردن نوزاد (سونوگرافی nt)، لازم است. نتایج این آزمایش‌ها با یک فرمول پیچیده که شامل سن شما نیز می‌شود، ترکیب می‌شوند و نتایج پایانی احتمال ناهنجاری‌های کروموزومی را در نوزادتان نشان می‌دهند. این روش بیش از هشتاد درصد ناهنجاری‌های نشانگان داون را مشخص می‌کند. 

اگر آزمایش‌های بالا مثبت بودند، آزمایش CVS یا آمنیوسنتز در بارداری برای جواب قطعی‌تر، لازم است. حتی اگر آزمایش‌های غربالگری احتمال خطر ناهنجاری‌های کروموزومی را نشان دهند، ممکن است آزمایش CVS یا آمنیوسنتز نشان دهند که جنین کاملاً عادی است. این آزمایش‌ها در بعضی جاها وجود ندارند و روش‌هایی که برای اندازه‌گیری ضخامت پوست گردن نوزاد انجام می‌شوند، باید توسط یک متخصص زبردست انجام شوند وگرنه منجر به نتایج نادرست می‌شوند.

این بررسی‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا سلامت جنین و خطرات احتمالی را در مراحل اولیه بارداری ارزیابی کرده و در صورت نیاز برنامه درمانی یا مراقبتی مناسب را شروع کند.

 تغذیه در هفته یازدهم بارداری چگونه باید باشد؟

در هفته یازدهم بارداری، انتخاب یک رژیم غذایی سالم نقش مهمی در رشد جنین و بهبود حال عمومی مادر دارد. مواد غذایی سرشار از آهن، اسید فولیک، فولات، ویتامین B، ویتامین D، کلسیم و منیزیم، پتاسیم، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌ها ضروری هستند و باید در وعده‌های روزانه گنجانده شوند. مصرف میوه‌های هفته یازدهم بارداری مانند موز، پرتقال، توت‌ها و انبه کمک می‌کند جنین مواد مغذی کافی دریافت کند و سیستم ایمنی مادر تقویت شود. نوشیدن مایعات کافی و استفاده از مصرف شیر برای تأمین کلسیم، اهمیت زیادی دارد. در کنار این‌ها، توجه به ویتامین و مکمل‌های دوران بارداری طبق تجویز پزشک ضروری است.

در این هفته از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، نوشیدنی‌های قندی، کافئین بیش از حد، گوشت نیم‌پز و پنیرهای غیرپاستوریزه خودداری کنید. رعایت این اصول تغذیه‌ای در کنار مراقبت‌های پزشکی و خودمراقبتی، به حفظ سلامت مادر و رشد مطلوب جنین کمک می‌کند.

مراقبت های لازم از مادر و جنین در هفته یازدهم بارداری

در هفته یازدهم بارداری، توجه به سلامت مادر و رشد مطلوب جنین اهمیت زیادی دارد. انجام آزمایش‌های هفته ۱۱ بارداری، پیگیری نتایج غربالگری 3 ماهه اول و سونوگرافی سونو NT برای بررسی اختلالات ژنتیکی و سلامت جنین ضروری است. همچنین رعایت نکات بهداشتی و پیشگیری از مشکلاتی مانند دیابت بارداری، پره اکلامپسی، عفونت‌ها و مراقبت از دهان و دندان، بخشی مهم از این دوره محسوب می‌شود.

فعالیت‌های سبک مانند ایروبیک بارداری و یوگا بارداری با رعایت اصول ایمنی، به بهبود گردش خون و کاهش استرس کمک می‌کنند. حفظ هیدراتاسیون کافی، مصرف منظم مکمل‌های دوران بارداری و توجه به تغذیه سالم نیز ضروری است. در صورت مشاهده علائم هشداردهنده مانند سقط جنین، لکه‌بینی مداوم یا درد شدید، باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.

در این هفته موارد زیر را حتماً رعایت کنید:

• آب زیاد بنوشید و هیدراته بمانید.
• از سیگار، الکل و کافئین زیاد خودداری کنید.
• برای پیشگیری از عفونت‌های غذایی، فقط غذای خانگی و سالم مصرف کنید و از غذاهای خام، نیم‌پز، سرخ‌شده یا ماهی‌های دارای جیوه بالا دوری کنید.
• میان‌وعده سالم مثل میوه همراه داشته باشید.
• مکمل‌های حاوی اسید فولیک و آهن را طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
• فعالیت بدنی ملایم مثل پیاده‌روی را در برنامه روزانه قرار دهید.
• برای جلوگیری از خشکی و کشیدگی پوست، از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• بدون اجازه پزشک هیچ دارویی مصرف نکنید.
• لباس راحت، گشاد و نخی بپوشید و در صورت بزرگ شدن سینه‌ها، سینه‌بند مناسب انتخاب کنید.
• کفش راحت بپوشید و تا حد امکان استرس را کاهش دهید.
• رعایت این نکات به سلامت مادر و رشد بهتر جنین کمک کرده و دوران بارداری را ایمن‌تر و آرام‌تر می‌کند.

نکات مهم و پایانی

هفته یازدهم بارداری یکی از مراحل کلیدی رشد جنین است و مادر نیز تغییرات قابل توجهی را تجربه می‌کند. در این هفته لازم است تغذیه سالم، مصرف منظم مکمل‌ها، خواب کافی و مدیریت استرس جدی گرفته شود. انجام آزمایش‌ها و غربالگری‌های ضروری، پیگیری علائم هشداردهنده و رعایت بهداشت و ایمنی غذایی اهمیت زیادی دارد. فعالیت بدنی سبک و منظم، نوشیدن آب کافی و دوری از دخانیات و الکل، به سلامت مادر و جنین کمک می‌کند. به‌طور کلی، مراقبت دقیق و آگاهی از تغییرات این هفته باعث می‌شود مادر با آرامش بیشتری وارد مراحل بعدی بارداری شود.