پره‌ اکلامپسی یا مسمومیت بارداری | همه چیز در مورد مسمومیت حاملگی

پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری یک شرایط خطرناک در حاملگی است و مهم‌ترین عارضه آن فشار خون بالا در بارداری بوده که برخی از مادران آن را تجربه می‌کنند. این عارضه عموما در نیمه دوم بارداری یعنی بعد از هفته بیستم رخ می‌دهد. البته امکان رخ دادن آن در زمان زایمان نیز وجود دارد. در مقاله پیش رو با مسمومیت حاملگی ، علل، علائم پره‌اکلامپسی یا و نشانه های آن، و همچنین راه‌های درمان و پیشگیری از این مشکل آشنا خواهیم شد.

علائم پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری چیست؟

پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری سندرم یا زنجیره‌ای از مشکلات است که شامل فشاری خون بالا همراه با دفع پروتئین و اختلال در اندام هایی مثل کبد و کلیه شده و باعث ایجاد بیماری کبد در بارداری و همچنین بیماری کلیوی در بارداری بخصوص نیمه دوم بارداری یعنی بعد از بیست هفتگی می‌شود. این مشکل که در 5/4 درصد از بارداری‌ها در جهان رخ می‌دهد در اثر اختلال در جفت و عروق مادر ایجاد شده و بعد از زایمان بر طرف می‌گردد. اگرچه که بیش از 80 درصد از افراد مبتلا به پره‌اکلامپسی، بارداری خود را به سلامت پشت سر می‌گذارند اما این بارداری ها در مجموع در گروه بارداری‌های پر خطر قرار می‌گیرند، چرا که خطر مرگ و میر و آسیب به مادر و جنین همچنان وجود دارد.

علائم خفیف مسمومیت بارداری

بسیاری از مادران مبتلا به پره اکلامپسی حالت غیرطبیعی را در خود احساس نمی‌کنند. در اکثر افراد مبتلا به مسمومیت بارداری علائم خفیف و غالبا شامل موارد زیر است:

• پرفشاری خون خفیف  
• وجود مقداری کمی پروتئین در ادرار
• وزن‌گیری بیش از اندازه در طول بارداری از نشانه قطعی مسمومیت بارداری نیست اما وجود آن پزشک را به وقوع پره‌اکلامپسی مشکوک می کند.

نکته قابل توجه این است که، پره‌اکلامپسی حتی اگر خفیف هم باشد به خودی خود بهبود نمی‌یابد و به راحتی می‌تواند بدتر شود. مسمومیت بارداری وقتی شدید می‌شود و ارگان های دیگر را درگیر می‌کند، مادر دیگر احساس خوب و طبیعی بودن ندارد.

 نشانه‌ها و علائم شدید پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری

• فشارخون بالاتر از 160 بر روی 110 میلیمتر جیوه مقدار نرمال پره اکلامپسی
• دفع پروتئین در ادرار
• سردرد مداوم یا شدید
• مشکلات بینایی ( تاری دید، دوبینی، کاهش دید، مشاهده نقاط و خطوط براق چشمک زن یا روشن)
• تنگی نفسی که به تازگی شروع شود 
• درد شکم به خصوص درد در قسمت بالایی شکم
• درد پشت قفسه سینه
• تشنج
• تجمع آب در ریه‌ها
• ورم یا همان تجمع آب در زیر پوست در تمام بدن 
• کم شدن و یا قطع ادرار
• تهوع و استفراغ

توجه داشته باشید که حتی در صورت وجود یک مورد از علائم بالا حتما باید به پزشک خود مراجعه نمایید.

علت ایجاد مسمومیت بارداری و پیدایش علائم پره‌اکلامپسی

علت مسمومیت بارداری چیست؟ پره‌اکلامپسی یا مسمومیت بارداری در اثر رشد غیرطبیعی جفت در مراحل ابتدایی بارداری ایجاد می‌گردد. اگر جفت در روزهای اول تشکیل به میزان کافی به درون رحم و رگ‌های آن وارد نشود و رشد نکند، مواد مغذی و اکسیژن به میزان کافی به جنین نمی‌رسد. این شرایط در هفته های بعد از 20 با توجه به رشد سریع و بزرگ شدن جنین مشکل ساز می‌شود چرا که نمی‌تواند نیازهای تغذیه‌ای جنین را به صورت کامل برطرف کند. این مشکل در جفت و عروق رحمی همچنین باعث ایجاد آسیب به سایر رگ های مادر مثل رگ های کلیه، کبد و مغز شده و سبب ایجاد یک شرایط بالینی به نام پره‌اکلامپسی می‌گردد. با وجود شناخت چگونگی ایجاد پره‌اکلامپسی اما هنوز علت دقیق اینکه چرا بعضی از مادران به این مشکل دچار می‌شوند و برخی دیگر نه، به صورت کامل مشخص نیست.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به مسمومیت بارداری قرار دارند؟

هر مادری ممکن است در بارداری به پره‌اکلامپسی مبتلا شود. اما بعضی از شرایط، خطر ایجاد مسمومیت بارداری را در فرد بالا می برد. این شرایط عبارتند از:

• بارداری اول (بدون در نظر گرفتن موارد سقط)
• بیماری پرفشاری خون 
• بیماری کلیوی
• بیماری‌های عروقی
• داشتن دیابت از قبل از بارداری یا ابتلا به دیابت بارداری
• ابتلا به بیماری های خود ایمنی 
• بارداری دو قلویی یا چند قلویی
• وجود سابقه ابتلا به مسمومیت بارداری در مادر یا خواهر فرد
• وجود سابقه ابتلا به مسمومیت بارداری در بارداری قبلی
• وجود سابقه زایمان نوزاد با وزن کم هنگام تولد و یا پیامدهای بد بارداری مثل مرده زایی
• وزن کم هنگام تولد خود مادر
• فاصله بیش از 10 سال بین بارداری ها
• بارداری در سنین زیر 20 سال و یا در سنین بالای 35 سال
• بارداری با روش‌های کمک باروری مثل IVF
• چاقی
• وضعیت اقتصادی اجتماعی ضعیف

از میان موارد بالا داشتن سابقه ابتلا به پره‌اکلامپسی در بارداری قبلی و ابتلا به بیماری پرفشاری خون پیش از بارداری بیشترین خطر را برای تکرار وقوع و پیدایش علائم پره‌اکلامپسی در بارداری حاضر دارد. همچنین زنانی که در بارداری اول دچار پره‌اکلامپسی نشده‌اند، خطر وقوع پره‌اکلامپسی در بارداری بعدیشان کم است. در مورد علائم مسمومیت بارداری در ماه نهم و دیگر دوران 

تشخیص پره‌اکلامپسی چگونه انجام می‌شود؟

روش تشخیص پره اکلامپسی چیست. بررسی وجود پره‌اکلامپسی با پایش فشارخون فرد و انجام آزمایش‌های ادرار و خون انجام می‌گیرد. 

1. اندازه گیری فشار خون: قبل از اندازه گیری فشار خون نیاز به 5 تا 10 دقیقه استراحت است. فشار خون نباید حین خوردن، صحبت کردن و یا انجام فعالیت بدنی بررسی شود و عدد فشار خون در حالت نشسته مهم است. در زمان اندازه گیری فشار خون پزشک به شما دو عدد را اعلام می‌کند. عدد اول یا بالایی که به آن فشار خون سیستولی گفته می‌شود و نباید مساوی و یا بیشتر از 140 باشد و عدد دوم یا پایینی که به آن فشار خون دیاستولیک می‌گویند و نباید مساوی و بیشتر از 90 باشد. 
2. بررسی وجود پروتئین در ادرار: تشخیص دفع پروتئین با بررسی آزمایش آنالیز ادرار که در هر ساعت از شبانه روز قابل انجام است، صورت می‌گیرد. همچنین ممکن است پزشک برای بررسی دقیق‌تر ادرار، آزمایش ادرار 24 ساعته را برای مادر درخواست کند.
3. بررسی نمونه خون: از آنجایی که مسمومیت بارداری سبب ایجاد اختلال در بعضی قسمت‌های بدن مثل کبد، کلیه‌ها و سلول‌های خونی می شود، با بررسی نمونه خون مادر می‌توان وجود این اختلالات را شناسایی کرد.

خطرات مسمومیت بارداری در جنین 

• کاهش رشد یا متوقف شدن رشد جنین
•  وزن کم هنگام تولد
• کاهش حجم مایع آمنیوتیک(مایع اطراف جنین) و عوارض پره اکلامپسی بر جنین
• افزایش خطر مرده زایی
• این کودکان همچنین در سال‌های بعد در خطر ابتلا به پرفشاری خون هستند.

خطرات مسمومیت بارداری بر مادر

مسمومیت بارداری و مرگ با هم مرتبطاند. مسمومیت بارداری شدید اگر کنترل نشود می‌تواند حتی منجر به مرگ مادر گردد. مادرانی که دچار پره‌اکلامپسی می‌شوند در معرض خطر ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی، فشار خون، دیابت و بیماری کلیوی در سال‌های بعد از زایمان هستند. همچنین زنانی که دچار تشنج ناشی از مسمومیت بارداری شدید شده اند ممکن است دچار مشکل در تمرکز نیز شوند. 

آیا پره‌اکلامپسی قابل پیشگیری است؟

باید گفت راه پیشگیری قطعی از وقوع پره‌اکلامپسی توسط مادر وجود ندارد. انجام توصیه های پزشک و ماما و اطلاع هرگونه علامت غیر طبیعی به آنها بهترین کاری است که یک مادر می تواند برای کاهش خطر این عارضه انجام دهد. با این حال در مطالعاتی که برای شناخت روش های پیشگیری از پره‌اکلامپسی انجام شده نتایج مثبتی در مورد بعضی راه کارها گزارش گردیده که تا حدودی از وقوع پره‌اکلامپسی جلوگیری می کنند. این موارد عبارتند از:

• داشتن فعالیت بدنی و انجام ورزش های کششی
• کاهش وزن پیش از بارداری در افراد چاق یا دارای اضافه وزن
• مصرف مواد غذایی دارای کلسیم و یا مکمل کلسیم در بارداری
• مصرف بعضی داروها مثل آسپیرین

همچنین عموما در غربالگری مرحله اول جنین میزان احتمال ابتلای مادر به پره‌اکلامپسی محاسبه و گزارش می‌شود. پزشک با توجه به عدد این احتمال و در نظر گرفتن شرایط فرد می تواند اقدامات لازم در جهت کاهش بروز و عوارض پره‌اکلامپسی را انجام دهد. 

روش درمان مسمومیت بارداری چگونه است

پره‌اکلامپسی بیماری است که در اثر بارداری رخ می دهد پس بهترین و قطعی‌ترین راه درمان آن زایمان است. با زایمان و خروج جفت از بدن مادر، خطرات و علائم پره‌اکلامپسی فروکش می‌کنند. اما اگر پره‌اکلامپسی وقتی جنین هنوز نارس است رخ بدهد نمی توان به راحتی بارداری را خاتمه داد. در این موارد پزشک با توجه به شرایط رشدی و سن جنین، شدت علائم و تاثیرات پره‌اکلامپسی بر مادر و جنین بهترین تصمیم را برای بارداری می‌گیرد. در مورد نحوه تزریق سولفات منیزیم در پره اکلامپسی از پزشک خود بپرسید.

از آنجایی که بارداری همراه با پره‌اکلامپسی یک بارداری پر خطر است، حتما مادر باید تحت نظر پزشک متخصص بوده و با فاصله‌های کوتاه، وضعیت سلامت جنین ( با کمک سونوگرافی، تست بدون استرس و پروفایل بیوفیزیکی) و مادر (با بررسی وزن‌گیری، علائم حیاتی به خصوص فشار خون مادر و تست‌های آزمایشگاهی) کنترل شود.

کنترل دقیق فشار خون در طول بارداری، زایمان و پس از آن و همچنین تنظیم فشار خون مادر با داروهای مناسب از جمله درمان‌های پره‌اکلامپسی است.

یکی از خطراتی که افراد مبتلا به مسمومیت بارداری به خصوص نوع شدید آن را تهدید می‌کند، وقوع تشنج است. این خطر حتی تا ساعاتی بعد از زایمان وجود دارد. به همین منظور در طول زایمان و پس از آن مادر تحت درمان پیشگیرانه از وقوع تشنج قرار می‌گیرد.

 مادران مبتلا به پره اکلامپسی در بارداری باید توجه داشته باشند که حتی اگر بعد از زایمان دچار علائمی چون درد قفسه سینه، سردرد، اختلال بینایی و درد در قسمت بالایی شکم شدند حتما باید به بیمارستان مراجعه کنند.