رفلکس مورو یا استارتل در نوزادان چگونه است؟
رفلکس مورو یا بازتاب مورو یکی از رفلکس‌ها و بازتابهای بدن است که از انواع رفلاکس نوزادان محسوب میشود. در این حالت نوزاد به کمر خود قوس داده و دست و پاها را از هم باز می‌کند. این اتفاق به صورت ناگهانی رخ می‌دهد و گاهی دیدن آن برای اطرافیان ترسناک است. به همین دلیل در این مقاله دربارۀ تعریف رفلکس مورو، محرکها و روش رفع آن صحبت خواهیم کرد. البته بهتر است در ابتدا ببینیم رفلکس چیست؟
رفلکس مورو چیست؟
رفلکس مورو (moro reflex) که به رفلکس استارتل نیز معروف است همانند هر رفلکس دیگری یک واکنش یا پاسخ غیرارادی به یک محرک است. در سیستم عصبی، بدن ما ابتدا یک محرک حسی مانند لمس یا بینایی را دریافت کرده، سپس پیام عصبی تولید شده و به مغز میرود. مغز این پیام را پردازش کرده و یک پاسخ برای آن طراحی می‌کند. مثلا ما وقتی چیزی را می‌بینیم ممکن است پاسخ ما حرکت به سمت آن جسم باشد.
این فرایند همیشه پاسخگوی نیازهای ما نیست. در برخی موارد نیاز است که ما پاسخ بسیار سریع‌تری به یک محرک بدهیم. مثلا وقتی دستمان به یک جسم داغ می‌خورد، به صورت ناخودآگاه دستمان را عقب می‌کشیم. برای انجام این کار، پیام عصبی تنها به نخاع رفته و پاسخ ایجاد میشود. به همین دلیل ما پس از انجام این رفلکس‌ها به آن‌ها آگاه می‌شویم و در واقع رفلکس‌ها بسیار سریع اتفاق می‌افتند. پس سیستم عصبی ما برای رفع خطرات احتمالی مسیرها و پاسخ‌هایی را طراحی کرده است که ما به آن‌ها رفلکس می‌گوییم. ما از بدو تولد و در دوران نوزادی رفلکس‌هایی داریم که بسیاری از آن‌ها با افزایش سن از بین می‌روند. در ادامه به معرفی مهم‌ترین این رفلکس‌ها می‌پردازیم.
انواع رفلکس‌های کودکان
رفلکس‌ها در کودکان به دو دستۀ رفلکس‌های بدوی و رفلکس‌های پایدار تقسیم می‌شوند.
رفلکس‌های بدوی شامل موارد زیر هستند و تا یک سالگی برطرف می‌شوند.
1. رفلکس مورو
رفلکس moro با نام رفلکس وحشت‌زدگی یا رفلکس استارتل نیز شناخته میشود. محرک رفلکس مورو چیست؟ در این رفلکس وقتی کودک صدای بلندی می‌شنود یا یک حرکت ناگهانی مانند خالی شدن زیر سر یا بدن را احساس می‌کند، کمر و بدن خود را به سمت بیرون قوس داده و دست‌ها و پاهای خود را از هم باز می‌کند. ممکن است چهرۀ نوزاد در رفلکس مورو حالت گریه نیز به خود بگیرد. معمولاً درمان رفلکس مورو ضرورتی ندراد و به مرور رفع میشود. رفلکس مورو کی از بین میرود؟ رفلکس مورو در کودک تا قبل از شش ماهگی از بین میرود.
2. رفلکس بابنسکی
در این رفلاکس مورو اگر کف پای نوزاد را از پاشنه به سمت انگشت کوچک و سپس به سمت انگشت شست تحریک کنید، نوزاد انگشت شست و پا را به داخل جمع کرده و سایر انگشتانش را از هم باز می‌کند. این رفلکس نیز تا سن یک سالگی از بین میرود و باقی ماندن آن نشانۀ وجود مشکل است.
3. رفلکس درجا قدم زدن
در این رفلکس اگر نوزاد خود را به صورت ایستاده نگه دارید و کف پای او سطح سفتی را لمس کند، گام برمی‌دارد و پای خود را روی سطح موردنظر می‌گذارد. این رفلکس تا قبل از سه ماهگی از بین میرود.
4. رفلکس جستجو یا روتینگ (رفلکس rooting)
در این رفلکس اگر با انگشت یا نوک سینۀ خود گونه و اطراف دهان فرزندتان را لمس کنید، نوزاد سر خود را به سمت شما می‌چرخاند و دهانش را باز می‌کند تا سینۀ مادر را پیدا کرده و شروع به مکیدن کند. این رفلکس مورو نوزادان تا حدود چهار ماهگی و گاها تا 12 ماهگی از بین میرود.
5. رفلکس مکیدن
در این رفلکس اگر انگشت یا نوک سینۀ مادر در دهان نوزاد قرار بگیرد، نوزاد شروع به مکیدن می‌کند و هم‌زمان بلع را نیز انجام می‌دهد. این رفلکس نیز معمولا تا چهار ماهگی از بین میرود. این رفلکس ممکن است در هنگام خواب در سن بالاتری از بین برود.
6. رفلکس گالانت
در رفلکس گالانت اگر کودک را به روی شکم بخوابانید و سپس یک سمت ستون مهره‌های او را از سر به سمت پایین لمس کنید، نوزاد بدن خود را به سمتی که تحریک شده خم می‌کند. این رفلکس حرکتی در حدود دو ماهگی از بین میرود.
7. رفلکس گراسپینگ یا چنگ زدن (رفلکس grasping)
در رفلکس چنگ زدن یا گراسپینگ، اگر یک جسم مانند انگشت را در کف دست کودک قرار دهید، به آن چنگ زده و آن را محکم نگه می‌دارد. رفلکس گراسپینگ تا قبل از یک سالگی از بین میرود. رفلکس چنگ زدن در پای نوزاد نیز دیده میشود و با لمس چیزی مانند انگشت، انگشتان پای خود را به سمت پایین خم می‌کند. حرکات این رفلکس تا قبل از یک سالگی از بین میرود.
8. رفلکس خزیدن
در این رفلکس وقتی کودک به صورت دمر قرار می‌گیرد، تمایل دارد با خزیدن و حرکت دست‌ها و پاها جلو برود. این رفلکس تا سن سه تا چهار ماهگی مهار میشود.
9. رفلکس چشم عروسکی
در این رفلکس اگر نوزاد را به حالت طاق باز و به پشت بخوابانید و سر او را به سمت چپ و راست بپرخانید، چشمان کودک به همراه سر حرکت نکرده و ثابت می‌مانند. این رفلکس تا سن سه تا چهار ماهگی یا زودتر از بین میرود.
10. رفلکس تونیک گردن نامتقارن
در این رفلکس وقتی که کودک به پشت خوابیده است، سر او به یک سمت خم میشود. در این حالت دست و پای همان سمتی که سر خم شده از هم باز می‌شوند و دست و پای سمت مقابل جمع می‌شوند. همچنین کودک دستان خود را جمع می‌کند. این رفلکس تا سن شش ماهگی برطرف می‌گردد.
11. رفلکس تونیک گردن متقارن
در این رفلکس اگر سر نوزا خم شود، دست‌ها خم و پاها کشیده می‌شوند. برعکس اگر سر نوزاد کشیده شود، دست‌ها کشیده و پاها خم می‌شوند. این رفلکس تا شش ماهگی مهار میشود.
12. رفلکس بیرون اندازی
در این رفلکس وقتی چیزی روی زبان نوزاد قرار می‌گیرد، با تف کردن سعی می‌کند آن را بیرون اندازد.
13. رفلکس گلابلا
در این رفلکس با ضربۀ آرام به وسط پیشانی نوزاد، وی چشمان خود را می‌بندد تا آسیبی به آن‌ها وارد نشود.
14. رفلکس پرز
در این رفلکس وقتی ستون فقرات نوزاد در حالت خوابیده به شکم از پایین به سمت بالا لمس میشود، کودک گریه کرده و هم‌زمان سر خود را به سمت عقب می‌برد. این رفلکس تا قبل از شش ماهگی از بین میرود.
15. رفلکس placing یا قرار دادن
در این رفلکس وقتی کودک به حالت طاقباز یا نشسته قرار می‌گیرد، اگر با یک شیء سخت پشت دست یا ساق او را تحریک کنید، اندام خود را جمع می‌کند. این رفلکس تا شش ماهگی از بین میرود.
رفلکس‌های پایدار شامل موارد زیر بوده و تا پایان عمر ادامه دارند.
1. رفلکس خمیازه
با نیاز بیشتر به هوا و اکسیژن، نوزاد خمیازه می‌کشد. این رفلکس تا آخر عمر باقی می‌ماند.
2. رفلکس مردمک
در این رفلکس قطر مردمک با تابش نور کم شده و در نور کم مردمک باز میشود. این رفلکس مادام‌العمر است.
3. رفلکس سرفه
با ورود مادۀ محرک به مسیر هوایی تحتانی، نوزاد سرفه می‌کند. این رفلکس نیز ماندگار است.
4. رفلکس عطسه
اگر مسیر هوایی فوقانی تحریک شود، نوزاد عطسه می‌کند. رفلکس عطسه همواره باقی می‌ماند.
5. رفلکس عق زدن
در این رفلکس با تحریک قسمت تحتانی گلو یا کام، نوزاد عق می‌زند. این رفلکس همیشه با فرد همراه است.
6. رفلکس پلک زدن
در این رفلکس قبل از تماس چیزی با چشم، چشم‌ها بسته می‌شوند. این رفلکس همیشگی است.
7. رفلکس بلعیدن
در این رفلکس وقتی چیزی به قسمت خلفی دهان می‌رسد، بلعیده میشود. این رفلکس تا پایان عمر باقی می‌ماند.
عوارض باقی ماندن رفلکس مورو در اطفال
رفلکس‌ها نشانۀ رشد و تکامل سیستم عصبی هستند و اگر باقی بمانند و در سن مناسب خود از بین نروند، نیاز به بررسی دارند. پایدار ماندن یک یا چند رفلکس نشانه و علامت وجود یک بیماری است و باید بررسی‌های بیشتر برای کودک انجام شود. همچنین در مواردی ممکن است مسائلی مانند عوارض استرس در بارداری یا پس از آن، عدم حرکت جنین در رحم، عدم حرکت کافی جهت رشد سیستم عصبی، آسیب و ضربه به سر نوزاد و موارد دیگر تاخیر در رشد موجب پایدار ماندن رفلکس‌ها به صورت خفیف شوند. اگر رفلکس‌های بدوی مانند رفلکس مورو در نوزاد باقی بمانند، سلامت سیستم عصبی کودک باید توسط پزشک متخصص اطفال بررسی گردد.
رفلکس مورو در خواب
با توجه به اینکه رفلکس مورو مانند سایر رفلکس‌ها کاملا غیرارادی انجام میشود، ممکن است شما این رفلکس و سایر رفلکس‌ها را وقتی که نوزاد در خواب است نیز ببینید. این موضوع طبیعی بوده و نگران‌کننده نیست.
علت های عدم وجود رفلکس مورو در نوزادان
دلایل زیر ممکن است موجب عدم وجود یا نامتقارن بودن رفلکس مورو شوند:
- عوارض نارس بودن نوزاد
- آسیب مغز یا نخاع هنگام تولد
- مشکلاتی در تشکیل شدن مغز به صورت کامل
- آسیب اعصاب شبکه گردنی و بازویی حین یا پس از تولد
- عفونت
- کمبود اکسیژن طولانی‌مدت
- خونریزی داخل مغزی
- ضعف عضلانی به هر دلیلی
- فلج مغزی
- سایر بیماری‌های مربوط به اعصاب
در صورت عدم وجود رفلکس مورو در نوزادان یا در موارد شک به آسیب بهتر است به پزشک مراجعه کنید. البته پزشک پس از تولد تمامی رفلکس‌های نوزادی از جمله رفلکس مورو را بررسی کرده و از سلامت او اطمینان حاصل می‌کند.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.