بیماری میکروسفالی در نوزادان چیست؟ پیشگیری،علت،تشخیص و درمان

بیماری میکروسفالی یک عارضه کمیاب نورولوژیکی و ژنتیکی است که باعث کوچکی سر فرد مبتلا به آن می‌شود. این بیماری معمولا در نتیجه رشد غیر معمولی مغز در رحم و رشد ناکافی آن در دوران پس از تولد ایجاد می‌شود. در ادامه بیشتر با این بیماری آشنا می‌شویم.

بیماری میکروسفالی چیست؟

بیماری میکروسفالی (Microcephaly) مانند هیدروسفالی یک بیماری نادر نورولوژی یا عصبی است که درصد بسیار کمی از نوزادان جهان را درگیر خود می‌کند. نوزادان و کودکانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، در مقایسه با هم سن و سالان خود، دارای سر و مغزی کوچک‌تر هستند. کوچک بودن سر جنین با مشکلات نارسایی مغزی مرتبط است. بطور خلاصه مفهوم این بیماری، فقدان و یا کمبود رشد سلول‌های مغزی است که منجر به آسیب دیدگی سر کودک می‌شود. امکان بروز این بیماری هم در دوران جنینی و هم در دوران کودکی وجود دارد. بنابراین مغز کودک تا جایی که جمجمه اجازه دهد رشد کرده و سپس متوقف می‌شود. یک نوع دیگر اختلال جمجمه که با بزرگی سر همراه است ماکروسفالی نام دارد.

انواع میکروسفالی عبارت است از :

شکل مادرزادی: که نوزاد با سر کوچک به دنیا می آید

شکل اکتسابی: که به مرور رشد سر کودک نسبت به جدول رشدی عقب می افتد.

علائم میکروسفالی خفیف

کودکان مبتلا به میکروسفالی خفیف با وجود اینکه اندازه سرشان نسبت به دیگران کوچک‌تر است اما ممکن است تمام عوارض و مشکلات این بیماری را نداشته باشند. آنها در دوران کودکی و بزرگسالی بطور عادی رشد می‌کنند و پیر می‌شوند. 

عکس بچه های میکروسفالی

علت میکروسفالی در نوزادان

در حالت کلی می‌توان گفت که بیماری میکروسفالی هیچ دلیل مشخصی ندارد اما طبق مطالعات انجام شده بر روی کودکان و نوزادان مبتلا به این بیماری، می‌توان نتیجه گرفت که سه عامل اصلی می‌توانند منجر به بروز این بیماری شوند.

• اختلالات کروموزومی

این مسئله از شایع‌ترین علل بروز میکروسفالی در کودکان و نوزادان است. اختلالات کروموزومی کودکان ناشی از اختلالات ژنتیکی و کروموزومی والدین است که می‌تواند منجر به بروز این بیماری شود. ژن‌ها بخشی از سلول‌های بدن هستند که دستورالعمل‌هایی را درباره نحوه رشد بدن و عملکرد آن را در خود ذخیره کرده‌اند. بیشتر ما در هنگام شنیدن اختلالات کروموزومی تنها به سندرم داون فکر می‌کنیم، اما در حقیقت سندروم داون به خودی خود می‌تواند نشانه‌ای از بروز بیماری میکروسفالی ژنتیکی باشد.

• دوران جنینی

دوران بارداری یکی از مهم‌ترین دوران زندگی برای هر مادر و کودکش است، زیرا بخش مهمی از رشد ذهنی کودک در این دوران شکل می‌گیرد. بنابراین بروز هرگونه اختلال در این دوران برای مادر می‌تواند بر روی جنین تاثیر بگذارد. در این دوران دلایل بروز میکروسفالی چیست:

• مصرف برخی از داروها و مواد شیمیایی
• ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند سرخچه
• تغذیه نامناسب و کم خونی
• مواجهه با تشعشعات شیمیایی خطرناک
• کاهش اکسیژن
• آلودگی به ویروس زیکا

از جمله عواملی هستند که می‌توانند بر روی رشد مغزی کودک در دوران جنینی اختلال ایجاد کنند.

• دوران پس از تولد

در برخی موارد به دلیل پیچیدگی‌های حین بارداری، زایمان و یا پس از آن، ممکن است باعث بروز مشکلاتی در جریان اکسیژن به سمت مغز نوزاد و در نتیجه کمبود اکسیژن شود. همچنین در برخی موارد نادر ممکن است کودک قبل و یا بعد از تولد هیچ گونه علائمی نداشته باشد اما بسته شدن زود هنگام درز جمجمه در دوران کودکی منجربه بروز مشکلات مغزی از جمله بیماری میکروسفالی در نوزاد می‌شود.

علائم میکروسفالی در نوزادان

معمولا بیشتر پزشکان معتقدند که کوچکی سر نوزاد یا کودک نسبت به همسالانش و نسبت به نمودارهای رشد استاندارد، از اصلی‌ترین نشانه‌های بیماری میکروسفالی است. علاوه بر آن نشانه‌های دیگری می‌تواند از وجود این بیماری در کودک شما خبر دهد. علائم بیماری میکروسفالی در نوزادان عبارتند از:

• مشکلات بینایی و شنوایی
• مشکلات در بلع و خوردن غذا
• مشکل در هماهنگی حرکات و تعادل
• پیش فعالی کودکان
• اسپاسم عضلات
• لرزش بازوی دست و پا
• گریه‌های شدید و بلند
• اختلال در یادگیری و کم توانی ذهنی
• کند بودن در یادگیری عملکردهای جسمی و فیزیکی
• کند بودن در یادگیری، تکلم و اختلال عملکرد ذهنی
• داشتن جثه کوچک جسمی نسبت به همسالان
• تشنج نوزادان شدید و مکرر

تشخیص بیماری میکروسفالی در بارداری

تشخیص این بیماری بسته به شرایط بیماری ممکن است در دوران بارداری و یا بعد از تولد نوزاد صورت بگیرد. اصلی‌ترین راه تشخیص میکروسفالی جنین، اندازه‌گیری دور سر جنین است که در سه ماهه آخر بارداری و در طی سونوگرافی انجام می‌شود. همچنین بعد از تولد نوزاد با اندازه‌گیر دور سر او و مقایسه آن با جدول استاندارد تعیین شده می‌توان این بیماری را تشخیص داد.اندازه دور سر نوزاد میکروسفالی نسبت به نوزادان هم سن و هم جنس خود کمتر است.

برای تشخیص میکروسفالی در نوزادان باید به پزشک متخصص کودکان و یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. بطورکلی مهم‌ترین تست‌هایی که برای تشخیص این بیماری استفاده می‌شود عبارتند از:

• سونوگرافی در سه ماهه آخر بارداری
• اندازه گیری دور سر و مقایسه آن با جدول استاندارد
• تصویر برداری‌های مختلف از مغز
• در صورت نیاز آزمایش خون و ادرار

پیشگیری از بیماری میکروسفالی

هرچند که این بیماری یک بیماری ژنتیکی و نورولوژی است اما گاهی می‌توان عواملی که بروز این بیماری را افزایش می‌دهد کاهش و حذف کرد. بطور کلی پیشگیری از مصرف مواد مخدر، الکل و سایر سموم در حین دوره بارداری که می‌توانند عوارض زیادی برای کودک در آینده داشته باشند، در کاهش ریسک ابتلا به این بیماری و سایر بیماری‌های دیگر کمک می‌کند. مراجعه به مشاور ژنتیک مخصوصا اگر در خانواده فردی مبتلا به این بیماری را دارید بسیار ضروری است. همچنین پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های عفونی می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش ابتلای جنین به این بیماری داشته باشد.

آیا بیماری میکروسفالی درمان دارد؟

باید بدانید که متاسفانه هیچ درمان و دارویی برای این بیماری وجود ندارد اما پزشکان در تلاش هستند تا تاثیرات و عوارض این بیماری را بر روی زندگی این کودکان بکاهند.

• دارو درمانی: از طریق دارو درمانی می‌توان شدت برخی از علائم این بیماری مانند تشنج و بیش فعالی را کنترل کرد و کاهش داد.
• جراحی: در برخی موارد و با تشخیص پزشک می‌توان با جراحی و باز کردن درز جمجمه، از بسته شدن زود هنگام این درز جلوگیری کرد و امکان رشد مغز کودک را فراهم آورد.
• توانبخشی: با شرکت در جلسات توانبخشی می‌توان به کودک کمک کرد تا نهایت توانایی خود را برای کنترل شرایط به کار ببرد. توانبخشی کودکان مبتلا به میکروسفالی شامل کاردرمانی، گفتار درمانی، شنوایی سنجی، بینایی سنجی و فیزیوتراپی است.

عوارض بیماری میکروسفالی

بسته به علت و شدت این بیماری عوارض آن نیز متفاوت است. این عوارض شامل:

• تاخیر در رشد گفتاری و حرکتی
• دشواری در حرکت و تعادل
• کوتولگی و دورفیزم
• اعوجاج در چهره
• بیش فعالی
• ناتوانی ادراکی
• تشنج

عمر کودکان میکروسفالی

کودک مبتلا به میکروسفالی چند سال عمر میکند؟ باید بدانید که هیچ قانون دقیق و مشخصی مبنی بر میزان عمر این کودکان وجود ندارد.