درمان استفراغ نوزاد | درمان‌های خانگی و دارویی

درمان استفراغ نوزاد حتما به‌عنوان پدر یا مادر یک نوزاد نگران استفراغ نوزاد خود شده‌اید و به فکر درمان استفراغ نوزاد خود افتاده‌اید. مادران و پدران بسیاری درمورد درمان استفراغ نوزاد از ما می‌پرسند. پزشکان با سوالات زیادی در این زمینه روبه‌رو می‌شوند؛ مثل "درمان استفراغ نوزادان شیرخوار چگونه است؟ برای درمان استفراغ نوزاد سه‌ماهه چه‌ می‌توان کرد؟" اگر شما هم می‌خواهید درمان استفراغ نوزادان را بدانید و درمورد داروهای مصرفی در استفراغ نوزادان مثل اندانسترون اطلاع کسب کنید این مطلب را تا انتها بخوانید.

استفراغ نوزاد چگونه است؟ 

قبل از پرداختن به موضوع درمان استفراغ نوزاد لازم است بدانید به بازگشت پرفشار محتویات معده نوزاد به دهان و خروج آن از دهان، استفراغ نوزاد گفته می‌شود. درمورد استفراغ کودک و نوزاد مقاله‌ جداگانه‌ای در همین سایت وجود دارد که برای مطالعه بیش‌تر می‌توانید به آن مراجعه کنید.

تفاوت استفراغ نوزاد با رفلاکس چیست؟

رفلاکس نوزادان هم برگشت محتویات معده به مری یا دهان است اما بدون احساس فشار در شکم و بدون حالت جهندگی. تفاوت رفلاکس نوزادان و استفراغ در فشار ایجاد شده است. استفراغ باعث فشار به شکم می‌شود و با فشار صورت می‌گیرد اما رفلاکس خیر. علت‌های رفلاکس در نوزادان هم متفاوت از استفراغ است.

علائم خطر در استفراغ نوزادان: چرا خودسرانه اقدام به درمان استفراغ نوزاد نکنیم؟

استفراغ در نوزادان می‌تواند به‌دلایل گوناگونی رخ دهد. درمان استفراغ نوزاد با توجه به دلیل ایجادکننده آن متفاوت است. اگرچه استفراغ نوزادان می‌تواند بدون بیماری زمینه‌ای جدی هم رخ دهد. اما در استفراغ مداوم و شدید نوزادان، مخصوصا در اوایل تولد، باید حتما مشکلات ساختار مادرزادی در دستگاه گوارش نوزاد و بیماری‌های متابولیک مدنظر قرار داده شود. زیرا این استفراغ می‌تواند زنگ خطر باشد. 

علائم‌ خطری وجود دارند که درصورت مشاهده آن‌ها در نوزادتان باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارتند از؛

• بی‌قراری بیش‌ازحد یا بی‌حالی نوزاد
• وزن نگرفتن طبق نمودار وزن‌گیری کودک یا کاهش وزن نوزاد
• علائم ناشی از کاهش آب بدن؛ مثل کاهش لطافت پوست، افزایش تعداد تنفس در دقیقه (نوزاد خیلی سریع نفس می‌کشد) یا اینکه پوشک نوزاد برای بیش‌تر از شش ساعت خشک باشد.
• تشنج نوزاد
• رنگ‌پریدگی نوزاد 
• پاشیدن استفراع نوزاد
• وجود همزمان اسهال یا یبوست
• وجود گاز فراوان در شکم نوزاد (شکم نوزاد مثل توپ گرد شده باشد)
• استفراغ حاوی خون، مدفوع یا صفرا باشد (رنگ استفراغ صفراوی سبز است)

مواردی که گفته شد می‌توانند نشان‌دهنده اختلالات ساختاری دستگاه گوارش یا بیماری متابولیک در نوزاد باشند که استفراغ یکی از علائم آن‌ها است. در صورت تشخیص این بیماری‌ها، درمان استفراغ نوزاد تنها با درمان بیماری زمینه‌ای صورت می‌گیرد. 

روش‌های درمان استفراغ نوزاد

آیا درمان استفراغ نوزاد 10 ماهه با درمان استفراغ نوزاد چهارماهه تفاوت دارد؟ در جواب این سوال باید گفت هر چه نوزاد سن کم‌تری داشته باشد درمان استفراغ نوزاد بیش‌تر بر پایه رفع عامل زمینه‌ای است. زیرا به‌ندرت مشکل مادرزادی (یا همان مشکلات ضمن تولد) نوزاد تا ده‌ماهگی بدون تشخیص باقی می‌ماند. پس هر چه سن نوزاد بالاتر می‌رود احتمال وجود مشکل ساختاری در دستگاه گوارش کم‌تر می‌شود. درمان استفراغ در نوزادان و کودکان به سه دسته درمان علامتی استفراغ، درمان جراحی برای برطرف‌کردن مشکل زمینه‌ای و درمان اختلالات الکترولیتی ایجاد شده تقسیم می‌شود.

درمان استفراغ نوزاد با جراحی

درمان جراحی برای نوزادانی انتخاب می‌شود که اختلال آناتومیکی در دستگاه گوارش نوزاد مطرح باشد. در این نوزادان یک انسداد در مسیر دستگاه گوارش موجب عدم توانایی نوزاد در هضم، جذب و دفع مناسب شیر می‌شود. در انسدادهای مادرزادی دستگاه گوارش باید هر چه سریع‌تر نوزاد را عمل جراحی کرد. گاهی این انسدادها با مشکلاتی در دستگاه‌های دیگر همراهی دارد که موجب وخیم‌تر شدن شرایط می‌شود. میزان حساسیت و سختی عمل جراحی با توجه به میزان انسداد، نوع و محل آن متفاوت است.

درمان اختلالات الکترولیتی در استفراغ نوزاد

استفراغ نوزاد موجب اختلالات الکترولیتی می‌شود. یعنی میزان سدیم و پتاسیم و برخی یون‌های مهم در بدن نوزاد بالاوپایین می‌شود که شدیدا خطرناک است. پس درمان این اختلالات برای نوزاد بسیار حیاتی است. زیرا در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به تشنج، کما و مرگ نوزاد شوند. برای درمان اختلالات الکترولیتی ناشی از استفراغ نوزاد باید آب و یون‌های ضروری به بدن نوزاد برسد تا از کاهش آب بدن و به دنبال آن کاهش ادرار نوزاد جلوگیری شود. در استفراغ‌های خفیف از محلول خوراکی ORS برای اصلاح اختلالات آب و الکترولیت استفاده می‌شود. اما گاهی در موارد شدید تزریق مایعات وریدی یعنی سرم ضرورت پیدا می‌کند. دوز ORS در کودکان پنجاه تا صد میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در چهار ساعت اول است (برای مثال نوزاد چهار کیلویی باید بین 200 تا 400 میلی‌لیتر محلول ORS به تدریج در طی چهار ساعت اول دریافت کند). البته ممکن است پزشک با توجه به شرایط بیمار میزان دوز مصرفی را تغییر دهد. بنابراین درمان اختلالات متابولیکی گاهی اولین قدم در درمان استفراغ نوزادان است. 

درمان علامتی استفراغ نوزاد

در درمان استفراغ نوزاد هرگاه علت زمینه‌ای خاصی سبب استفراغ نشده باشد پزشکان درمان علامتی و حمایتی استفراغ را توصیه می‌کنند. شایع‌ترین داروی تجویزشده در استفراغ نوزاد شربت اندانسترون است. در صورتی که نوزاد به هیچ عنوان توانایی تحمل دریافت شربت را نداشته باشد، ممکن است از تجویز وریدی آمپول اندانسترون استفاده شود. این دارو برای درمان استفراغ شدید ناشی از گاستروآنتریت (عفونت دستگاه گوارش)، استفراغ بعد از شیمی درمانی و یا بعد از جراحی کاربرد دارد. یکی از عوارض شایع اندانسترون در نوزادان مبتلا به گاستروانتریت، اسهال خفیفی است که نهایت تا 48 ساعت ادامه خواهد داشت. به همین دلیل ممکن است از تجویز اندانسترون در کودکی که اسهال دارد خودداری شود. حدود 30-15 دقیقه بعد از دریافت اندانسترون، می‌توانید مایعات و ORS را به کودک بخورانید تا از کم‌آبی و عوارض آن جلوگیری شود. برای نوزادان و شیرخواران مبتلا به بیماری حرکت که در سفر دچار استفراغ می‌شوند، از داروهایی مثل دیمن‌هیدرینات سرخود استفاده نکنید. زیرا اغلب برای کودکان زیر دو سال تجویز نمی‌شوند.

درمان خانگی استفراغ نوزادان

برای درمان خانگی استفراغ نوزاد چهارماهه‌ام چه کنم؟ سوال بسیاری از والدین این است که بعد از استفراغ نوزاد چه کنیم؟ در درمان خانگی استفراغ نوزاد هدف اصلی حفظ آب بدن نوزاد است. استفراغ نوزاد اگر ادامه‌دار نباشد و نوزاد علائم خطر را نداشته باشد نیاز به مراجعه به پزشک نیست و می‌توان با رعایت نکاتی کوچک از ادامه استفراغ جلوگیری نمود.

• برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند بهتر است که شیردهی به نوزاد در دفعات بیش‌تری تکرار شود. فاصله شیردهی کم‌تر و حجم آن نیز کم‌تر شود. با برطرف‌شدن استفراغ نوزاد می‌توانید با رژیم غذایی قبلی به او شیر بدهید.
• در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند هم حجم شیر را کم می‌کنیم و هم مدت زمان بین تغذیه نوزاد را. استفاده از محلول ORS خانگی بدون تجویز پزشک و تعیین دوز اصلا توصیه نمی‌شود زیرا دوز مصرفی با توجه به وزن نوزاد متفاوت است.
• اگر نوزاد غذا می‌خورد قطع غذای کمکی توصیه می‌شود اما می‌توان غذای او را پس از کاهش استفراغ نوزاد از بینی به‌مرور دوباره زیاد کرد. می‌توانید از غذاهای دارای کربوهیدارت پیچیده مثل نان، سیب زمینی، برنج و گندم استفاده کنید. ماست و انواع گوشت‌های کم‌پربی هم برای تقویت کودک مفید هستند. برای کمک به درمان استفراغ نوزاد غذاهای پرچرب را فراموش کنید.
• در درمان استفراغ نوزاد در طب سنتی از دمنوش‌هایی مثل دمنوش زیره و زنجبیل اسم برده شده است. اما به‌دلیل دفع کبدی اکثر داروهای گیاهی و عدم تکامل کبد نوزادان مصرف داروهای گیاهی بدون تجویز پزشک به‌خصوص برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود.