سنگ کلیه در بارداری ، علائم، دفع سنگ کلیه و درمان آن

آیا شما هم از تهوع بارداری، افزایش وزن و احساس خستگی شدید در بارداری رنج می‌برید؟ آیا می‌دانستید که اینها می‌توانند نشانه‌هایی از سنگ کلیه در بارداری باشند؟ کلیه‌ها مواد زائد و مایعات را از خون شما جذب و به صورت ادرار دفع می‌کنند. این مواد شامل کلسیم، اگزالات و اسید اوریک است که می‌توانند متبلور شود. اگر ضایعات خون شما بیش از حد و مایعات آن کم باشد به طوری که قادر به دفع این ضایعات نباشد، این مواد در کلیه روی هم جمع شده و بزرگتر می‌شود و شما دچار سنگ کلیه می‌شوید. متاسفانه وقوع سنگ کلیه هنگام بارداری به مراتب شایع‌تر است. سوالی که اینجا پیش می‌آید این است: آیا داشتن سنگ کلیه در بارداری خطرناک است؟ در ادامه بیشتر در مورد علائم داشتن سنگ‌های کلیوی و راه‌های درمان این عارضه توضیح می‌دهیم.

علت ایجاد سنگ کلیه در بارداری

سنگ کلیه در اثر سطوح بالای کلسیم، اگزالات و فسفر ایجاد می‌شود. مصرف بعضی غذاها با افزایش این مواد در بدن می‌تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود. در صورت داشتن مشکلات پیش زمینه‌ای زیر، احتمال ابتلا به سنگ کلیه در حاملگی افزایش می‌یابد:

• سابقه‌ی خانوادگی سنگ کلیه
• عفونت‌های مکرر مجاری ادراری در بارداری
• انسداد مجاری ادراری (که در بارداری احتمال بیشتری دارد زیرا فشار کودک روی کلیه‌های شما اعمال می‌شود)
• مشکلات گوارشی
• عدم نوشیدن مایعات کافی
• ابتلا به دیابت نوع 2 (مشخص شده است که سنگ کلیه و دیابت بارداری ارتباط مستقیمی با هم دارند.)

علائم سنگ کلیه در بارداری 

به جز درد کلیه، پهلوها، کمر و شکم که از نشانه‌های رایج سنگ کلیه هستند، ممکن است در دوران بارداری علائم دیگری نیز مشاهده کنید. نکته‌ی مهم این است که این نشانه‌ها لزوماً به معنای مشکل سنگ کلیه در بارداری نیست اما می‌تواند زنگ خطری برای آن باشد. 

• حالت تهوع و استفراغ گاه به گاه
• وجود خون در ادرار 
• تکرر ادرار

به طور کلی سنگ کلیه در اوایل بارداری به ندرت رخ می‌دهد و بیشتر در سه ماهه‌ی دوم یا سوم شاهد آن هستیم. انتظار می‌رود که علائم سنگ کلیه در ماه آخر بارداری با زایمان کاهش یافته یا از بین برود. شایع‌ترین علامت آن درد در قسمت بالای شکم یا پشت و پهلوها است که اغلب به کشاله‌ی ران یا پایین شکم گسترش می‌یابد. 

انواع سنگ کلیه

همانطور که می‌دانید، سنگ‌های کلیه انواع مختلفی دارند. سنگ کلیه در زنان باردار عمدتاً (74٪) فسفات کلسیم بوده و تنها 26٪ آن اگزالات کلسیم است. این در حالی است که در افراد غیرباردار این سنگ‌ها عمدتاً (75 درصد) از ترکیب اگزالات کلسیم تشکیل شده‌اند.

دلایل بروز سنگ کلیه در بارداری

دلایل مختلفی برای بروز سنگ کلیه در زمان بارداری وجود دارد. یکی از آنها زیاده‌روی در مصرف قرص کلسیم در بارداری و سنگ کلیه است. برای جلوگیری از این مشکل باید با پزشک خود در مورد میزان و نوع مصرف مکمل کلسیم صحبت کنید. کلسیم بیش از حد نه تنها باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود، بلکه جذب روی و آهن در بدن را نیز با اختلال همراه می‌کند که می‌تواند جنین را به خطر بیاندازد و حتی منجر به سقط جنین شود. در بارداری نباید بیش از 2500 میلی گرم کلسیم در روز مصرف کنید (3000 میلی گرم اگر 18 سال یا کمتر دارید). بیشتر از این مقدار با خطر سنگ کلیه در دوران بارداری همراه هستند.

تشخیص سنگ کلیه در بارداری

تشخیص سنگ کلیه در بارداری نیز به کمک سونوگرافی، آزمایش ادراری و علائم مادر باردار انجام می‌شود. برای تشخیص زودهنگام سنگ کلیه، به محض دیدن علائم زیر به پزشک خود مراجعه کنید. لازم به ذکر است که انجام سونوگرافی برای جنین بی‌خطر است. سایر روش‌های تصویربرداری مانند عکس ساده یا سی‌تی‌اسکن، به علت استفاده از اشعه‌های مضر، در دوران بارداری ممنوعیت دارند.

درمان سنگ کلیه در بارداری

بعد از تشخیص سوال مهمی که پیش می‌آید این است درمان سنگ کلیه در بارداری چیست؟ درمان سنگ کلیه معمولاً به اندازه‌ی آن بستگی دارد. بیشتر سنگ‌های کلیه خود به خود از بین می‌روند، اما درمان درد سنگ کلیه در بارداری از استراحت در رختخواب، مسکن‌ها و دریافت مایعات کافی تا ورود یک تلسکوپ بسیار کوچک به نام اوترروسکوپ به مثانه و کلیه برای برداشتن یا شکستن سنگ متغیر است.

سنگ‌هایی که 4 تا 6 میلی متر هستند به احتمال بیشتری نیاز به نوعی درمان دارند، اما حدود 60 درصد به طور طبیعی دفع می‌شوند و تنها کافی است از راه‌های دفع سنگ کلیه در بارداری که در ادامه آمده است پیروی کنید. دفع سنگ کلیه در بارداری به طور متوسط 45 روز طول می‌کشد. سنگ‌های بزرگتر از 6 میلی‌متر معمولاً برای برداشتن نیاز به درمان پزشکی دارند. از این رو ممکن است به جراحی سنگ کلیه در بارداری نیاز داشته باشید. این جراحی که معمولاً تحت بیهوشی انجام می‌شود برای مادر و جنین خطری ندارد مگر آنکه مادر به شرایط خاصی مبتلا باشد. 

سنگ کلیه در لگنچه در بارداری را می‌توان با روش‌های مختلفی درمان کرد. برای سنگ‌های بزرگ‌تر، نفرولیتوتومی از راه پوست (PNL) اولین انتخاب است. عمل سنگ کلیه در بارداری در مورد سنگ‌های کوچکتر، سنگ شکنی موج شوک (SWL) یا یورتروسکوپی انعطاف پذیر(F-URS) می‌تواند گزینه‌های مناسب‌تری باشد. در بعضی موارد به تشخیص پزشک می‌تواند از لیزر سنگ کلیه در بارداری استفاده کرد. به طور کلی پیشنهاد می‌شود که تا جای ممکن از انجام سنگ شکن کلیه در بارداری تا زایمان خودداری شود مگر آنکه شرایط برای مادر بسیار وخیم شده باشد. و در شرایطی که مشکل جدی نیست، تنها بر تسکین درد سنگ کلیه در بارداری تمرکز می‌شود.

به خاطر داشته باشید که برای جایگزینی مایعات از دست رفته هنگام تعریق در اثر ورزش یا در هوای گرم، باید مایعات بیشتری بنوشید. بهتر است بیشتر از نوشیدنی‌های بدون کالری یا کم کالری بنوشید. همیشه آب بهترین گزینه است. این ممکن است به معنای محدود کردن نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای و کنترل خوردن قهوه در بارداری باشد.

سنگ شکن کلیه در بارداری

در این روش، سنگ‌های کلیه با ابعاد بزرگ که در حالت عادی از مجرای ادرار عبور نمی‌کنند، با استفاده از امواج به سنگ‌های کوچک‌تر تبدیل شده و از طریق مجاري ادراري از بدن خارج می‌شوند. البته این روش برای دفع سنگ کلیه در بارداری مناسب نبوده و فقط در صورتی استفاده می‌شود که شرایط مادر باردار وخیم باشد. علت این امر آن است که امواج استفاده شده در این روش می‌توانند به جنین آسیب‌ وارد کنند.

روش دفع سنگ کلیه در بارداری در طب سنتی

در درمان سنگ کلیه از طریق طب سنتی تمرکز بر دو امر پیشگیری از بروز بیماری و کنترل درد است. پیشگیری، با استفاده از روش‌هایی همچون کاهش مصرف نمک، استفاده از آب جوشیده‌شده، مصرف میوه و سبزیجات، درمان یبوست، مصرف بیشتر آب در حد نیاز بدن، عدم استفاده از غذاهای مخالف طبع فرد، کاهش مصرف گوشت و... انجام می‌شود. بادکش‌گذاری یکی از راه‌ های دفع سنگ کلیه در بارداری و کنترل درد ناشی از آن در طب سنتی است. با توجه به احتمال آسیب رسان بودن این مورد برای جنین و همچنین عدم تایید بادکش در علم نوین، استفاده از این روش توصیه نمی‌شود. طب سنتی برای درمان سنگ کلیه، استفاده از داروی گیاهی سیاهدانه و ترب سیاه را پیشنهاد می‎‌کند. با توجه به اینکه تاثیر این موارد بر روی جنین مشخص نیست، بهتر است از مصرف آن‌ها در دوران بارداری بپرهیزید یا با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.

علائم دفع سنگ کلیه در بارداری 

حرکت سنگه کلیه در بارداری و دفع آن می‌تواند با علائمی همراه باشد. 

• خون در ادرار 
• درد با اسپاسم کلیه که مدام می‌رود و می‌آید
• کشیدگی و درد در عضلات پشتی

در مورد دفع سنگ حالب (لوله‌هایی که ادرار را از هر کلیه به مثانه می‌برند) علائم دفع سنگ کلیه در زنان باردار کمی متفاوت است. در دفع سنگ کلیه در حالب در بارداری احتمالاً درد بیشتری در پشت خود احساس خواهید کرد. اگر سنگ در حالب چپ باشد، درد شما در سمت چپ پشت شما خواهد بود. اگر در حالب راست باشد، درد در سمت راست پشت شما خواهد بود.

دفع سنگ کلیه در بارداری

در بسیاری از موارد این سنگ‌ها کوچک بوده و بدون نیاز به مداخله دفع می‌شوند. برای درمان سنگ کلیه روش‌های مختلفی وجود دارد، از جمله:

• طب سنتی
• استفاده از دارو
• جراحی از طریق ایجاد برش کوچک بر روی پوست (PCNL)
• عمل جراحی باز
• جراحی از طریق مجرا (RIRS)
• جراحی لاپاروسکوپی
• سنگ شکنی بیرون اندامی (ESWL)

لازم به ذکر است انتخاب روش دفع سنگ کلیه در بارداری به عوامل مختلفی مخصوصا اندازۀ سنگ کلیه بستگی دارد. همچنین باتوجه به آسیب‌رسانی بعضی از روش‌های درمانی بر روی جنین، پیشنهاد می‌شود تا جای ممکن در زن باردار‌‌ از روش‌های محافظه‌کارانه برای دفع سنگ استفاده شود. افزایش مصرف آب و مایعات و استفاده از مواد دارویی از روش‌های کم خطر دفع سنگ کلیه در بارداری هستند.

جلوگیری از خطرات سنگ کلیه در بارداری 

بهترین کار این است که با انجام مراقبت‌های لازم از بروز مضرات سنگ کلیه در بارداری جلوگیری کرد. سوال بعدی که پیش می‌آید این است: برای جلوگیری از تجربه سنگ کلیه در بارداری چه کنم؟

• نوشیدن مایعات کافی در روز بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به عوارض سنگ کلیه در بارداری است. بنابراین 8-10 لیوان آب و سایر مایعات در روز بنوشید.
• مصرف نمک را کاهش دهید. به غذای خود نمک اضافه نکنید و از مصرف غذاهای بسته بندی و فرآوری شده خودداری کنید. 
• میزان پروتئین حیوانی را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
• مصرف مکمل کلسیم در بارداری مهم است، اما اگر سنگ کلیه دارید، باید مراقب میزان مصرفتان باشید.

سنگ کلیه در بارداری خطرناک است؟

سنگ کلیه دربارداری به خصوص در سه ماه سوم بارداری می‌تواند درد زایمان را القا کرده و سبب زایمان زودرس شود. به همین دلیل بهترین اقدام در زمان بارداری، پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه و تشخیص زودهنگام آن است. پیشگیری از ابتلا به سنگ کلیه با رژیم غذایی مناسب، نوشیدن مایعات فراوان و حفظ وزن سالم امکان‌پذیر است.

مسکن سنگ کلیه در بارداری 

داروهای مسکن بدون نسخه، مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin IB)، استامینوفن (Tylenol)، یا ناپروکسن (Aleve)، می‌توانند به شما کمک کنند تا ناراحتی را تا زمانی که سنگ‌ها دفع شوند، تحمل کنید. مصرف این داروها در دوران بارداری با تشخیص پزشک خطرناک نیست و می‌تواند تاثیر سنگ کلیه در بارداری را کاهش دهد.

درمان سنگ کلیه در بارداری طب سنتی

دفع سنگ کلیه با طب سنتی نیز ممکن است. در این طب روش‌هایی مانند بادکش گذاری پیشنهاد شده است. اما از آنجایی که بادکش می‌تواند برای جنین خطرناک باشد بهتر است از انجام آن خودداری کرده و بیشتر بر درمان خانگی سنگ کلیه در بارداری توسط تغییر در رژیم غذایی تمرکز کنید:

• جویدن بیشتر غذاها
• عدم مصرف غذاهای مخالف طبع
• عدم پرخوری 
• درمان مشکلات معدی مانند نفخ
• درمان یبوست در بارداری
• عدم مصرف پروتئین‌های حیوانی و فست فودها
• مصرف آب تصفیه شده یا جوشیده
• افزایش مصرف میوه و سبزی

در طب سنتی درمان گیاهی سنگ کلیه در بارداری با سیاهدانه و ترب سیاه پیشنهاد شده است. اما از آنجایی که خطرات این مواد برای جنین مشخص نشده است بهتر است از خوردن آنها (به ویژه سیاهدانه) خودداری کنید.