هورمون‌های بارداری | تغییرات و تاثیرات آن‌ها

در ابتدا تخمدان‌ها و بعد جفت، اصلی‌ترین تولیدکننده هورمون‌های بارداری هستند که در ایجاد و حفظ شرایط مورد نیاز برای یک بارداری موفق، ضروری هستند. بارداری باعث تغییرات مختلفی در بدن می‌شود که می‌توانند از تغییرات متداول مانند تورم و احتباس مایعات تا بینایی متغیر باشند. تعادل صحیح هورمون‌های بارداری، برای یک بارداری موفق ضروری است. در این مقاله، با برخی ازهورمون‌های بارداری و نقش آن‌ها در این دوره، زایمان و پس از زایمان آشنا می‌شوید.

پادکست خلاصه مقاله هورمون‌های بارداری:

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

تغییرات هورمونی در دوران بارداری

تغییرات هورمونی در بارداری و تغییرات فیزیولوژیکی در این دوران بی‌نظیراست. زنان باردار، افزایش ناگهانی و چشمگیر استروژن و پروژسترون را تجربه می‌کنند. همچنین تغییراتی در میزان وعملکرد سایر هورمون‌ها، از جمله تستوسترون در بارداری دارند. تغییرات هورمون‌های بارداری فقط بر‌ روحیه تأثیر نمی‌گذارد. هورمون‌های بارداری می‌توانند به طور قابل توجهی، به رشد جنین کمک کنند.

استروژن و پروژسترون، هورمون‌های بارداری اصلی هستند که برای یک بارداری موفق، ضرورت دارند اما می‌توانند باعث دشواری‌هایی شوند. از آن‌جایی که رباط‌ها شل‌ترهستند، زنان باردار ممکن است در معرض خطر بیشتری برای فشارهای مچ پا یا زانو باشند؛ با این حال، هیچ مطالعه‌ای میزان افزایش آسیب در دوران بارداری را اثبات نکرده‌است. در این دوران، وضعیت کلی یک زن باردار تغییر می کند؛ مثلاً سینه‌های او بزرگترمی‌شود، شکم او از صاف یا مقعر به محدب تغییر می‌کند و باعث افزایش انحنای کمر می‌شود. چنین تغییراتی، مرکز ثقل را به جلو تغییرمی‌دهد و ممکن‌ است منجر به تغییر در تعادل مادر شود.

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

تاثیر تغییرات هورمونی در دوران بارداری

افزایش وزن، احتباس مایعات و فعالیت بدنی

هرگونه فعالیت بدنی، باعث افزایش فشار کار روی بدن می‌شود. افزایش حجم مایعات باعث می‌شود گردش خون ومایعات، به‌ویژه دراندام تحتانی، کندترشود. درنتیجه، زنان باردار مایعات را حفظ‌ کرده و تورم صورت و سایر اندام را تجربه می‌کنند. بسیاری از خانم‌ها، در سه ماهه‌دوم متوجه تورم جزئی، ورم پا و مچ پا در دوران بارداری می‌شوند که اغلب تا سه ماهه‌سوم ادامه می‌یابد. افزایش احتباس مایعات، مسئول مقدار قابل توجهی از افزایش وزنی است که زنان در دوران بارداری تجربه می‌کنند.

* مقاله عوارض بالا بودن هورمون پروژسترون در بارداری را مطالعه کنید.

 تغییرات بینایی

تغییرات بینایی شایع در دوران بارداری شامل تاری دید، خشکی چشم و ناراحتی در مورد لنزهای تماسی است. نوسانات هورمون‌های بارداری، می‌تواند بر بینایی تأثیر بگذارد. زنان باردار، اغلب افزایش فشار داخل چشم را تجربه می‌کنند. زنان مبتلا به پره‌اکلامپسی یا دیابت‌ بارداری ممکن‌ است در معرض خطر ابتلا به مشکلات نادر چشم، مانند جداشدگی شبکیه باشند.

تغییرات حس چشایی و بویایی

بیشتر خانم‌ها در دوران بارداری، تغییراتی در حس‌ چشایی و بویایی خود تجربه می‌کنند و معمولاً غذاهای شور و شیرین‌تری را نسبت به زنان غیرباردار ترجیح می‌دهند. کاهش توانایی حس چشایی، بیشتر در سه‌ماهه اول بارداری تجربه می‌شود. یکی از هورمون‌های مؤثر در حس چشایی، استروژن در بارداری است. برخی از خانم‌ها در دوران‌ بارداری، طعم فلزی در دهان را تجربه می‌کنند. این طعم فلزی می‌تواند حالت تهوع را تشدید کند و ممکن است عدم تعادل مواد مغذی را نشان‌دهد.

 زنان باردار تغییراتی را در حس بویایی هم تجربه می‌کنند. داده‌های سازگار و قابل اعتماد کمی وجود دارد که نشان می‌دهد زنان باردار بیش از دیگران متوجه بو و شدت آن می‌شوند. با این وجود، اکثر زنان باردار، از افزایش حساسیت خود به بوها خبر می‌دهند.

هورمون‌های بارداری و احساسات در این دوران

اگرچه بارداری می‌تواند اوقات خوشی داشته باشد، اما شما به احتمال زیاد در این دوران، احساساتی و آسیب پذیرتر خواهید شد و تغییرات خلق و خوی در بارداری را تجربه خواهید کرد. اگر فکر می‌کنید احساس کمبود و اضطراب زیادی دارید، با پزشک،‌ ماما و یکی از نزدیکانتان صحبت کنید. صحبت کردن و درمیان گذاشتن احساسات، می‌تواند امکان افسردگی پس از زایمان را کاهش دهد.

* مقاله علت پایین بودن هورمون بارداری را مطالعه کنید.

پروژسترون

• پروژسترون تا حدود هفته دهم بارداری، توسط جسم زرد تولید می‌شود تا از جنین تا زمان تشکیل جفت، حمایت کند و یکی از هورمون های مؤثر در حفظ حالت سکون و تداوم بارداری است.
• هنگامی که حاملگی به ترم رسیده باشد، تقریباً تمام پروژسترون تولید شده توسط جفت، بر خلاف استروژن وارد آن می شود.
• پروژسترون همچنین در سرکوب پاسخ ایمونولوژیک مادر به آنتی ژن‌های جنین از اهمیت بسیاری برخورداراست.
• پروژسترون باعث افزایش جریان خون به رحم می‌شود.
• پروژسترون ممکن است دلیل سوزش سردل، استفراغ، رفلاکس، گاز و یبوست باشد.
• پروژسترون بعداً می‌تواند به رشد کودک شما کمک کند. همچنین در تولید شیر تا تولد کودک نقش دارد. از طرف دیگر باعث تقویت عضلات کف لگن شما می‌شود.
• سطح پروژسترون در دوران بارداری فوق‌العاده زیاد است. تغییرات پروژسترون باعث سستی یا شل شدن رباط‌ها و مفاصل در بدن می‌شود؛ علاوه براین، سطح بالای پروژسترون باعث افزایش اندازه ساختارهای داخلی مانند مجرای ادرارمی‌شود. مجرای ادرار‌، کلیه‌ها را به مثانه مادر متصل می‌کند.
• پروژسترون برای تبدیل رحم از اندازه یک گلابی کوچک (در حالت غیر باردار) به رحمی که می‌تواند یک نوزاد را در خود جای دهد، مهم است. یکی از دلایل افزایش رشد مو در دوران بارداری، مقادیر بالای پروژسترون است.

استروژن

• استروژن در اوایل بارداری برای حمایت از کودک شما تا زمان شکل گرفتن جفت تولید می‌شود.
• استروژن به پیشرفت اندام‌های کودک شما و عملکرد صحیح جفت کمک می‌کند. ممکن است باعث تهوع شود، رباط‌ها را نرم‌تر کند و فشار بیشتری به کمر و لگن شما وارد شود.
• استروژن به آماده سازی بدن برای شیردهی کمک می کند (در صورت تصمیم به انجام این کار). استروژن رحم شما را قادرمی‌سازد درهنگام زایمان، به اکسی‌توسین پاسخ دهد. 
• استروژن نقش مهمی در کمک به رشد و بلوغ جنین دارد. میزان استروژن در دوران بارداری به طور پیوسته افزایش می‌یابد و در سه ماهه سوم، به اوج خود می‌رسد. افزایش سریع سطح استروژن در سه ماهه اول، ممکن است باعث حالت تهوع شود.
• در سه ماهه دوم، استروژن نقش مهمی در رشد مجرای شیر دارد که باعث بزرگ شدن سینه‌ها می‌شود.

اکسی‌توسین

اکسی توسین، یکی از هورمون‌های مؤثر در زایمان است. در پاسخ به این سوال که «کدام هورمون نقشی در حفظ حالت سکون و تداوم بارداری ندارد؟» می‌توان به این هورمون و پرولاکتین اشاره کرد.

• اکسی‌توسین، درد هنگام زایمان را کاهش می‌دهد، باعث پیشرفت زایمان و باز شدن دهانه رحم می‌شود.
• اکسی‌توسین یک هورمون طبیعی است که در بدن وجود دارد. اکسی‌توسین توسط هیپوتالاموس تولید شده و توسط غده هیپوفیز درهنگام رابطه جنسی ترشح می‌شود؛ همچنین به هورمون عشق معروف است. این هورمون درهنگام رها شدن، میزان استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد، باعث آرامش می‌شود و احساس سرخوشی برای شما به‌وجود می‌آورد.
• اکسی‌توسین نقش‌های مهمی برای مادری کردن بازی می‌کند.
• اکسی‌توسین با شروع زایمان، رحم را منقبض می‌کند، افزایش انقباضات رحم به روند زایمان کمک می‌کند.
• پس از زایمان، به رحم کمک می‌کند تا به اندازه قبلی خود بازگردد.
• هنگامی که کودک از پستان مادر شیر می‌خورد، اکسی‌توسین آزاد می‌شود. اکسی‌توسین به بدن سیگنال می‌دهد تا شیر را برای کودک خارج ‌کند.
• ممکن است برای تحریک یا بهبود انقباضات هنگام زایمان، اکسی‌توسین تزریق شود. همچنین برای کاهش خونریزی بعد از زایمان یا سقط جنین استفاده می‌شود.

پرولاکتین

• آزمایش پرولاکتین (PRL) مقدار این هورمون را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند.
• هورمون پرولاکتین که یکی دیگرازهورمون‌های بارداری است، درغده هیپوفیز ساخته می‌شود.
• هنگامی که زنان باردار هستند یا به تازگی نوزادشان را به دنیا آورده‌اند، میزان پرولاکتین آن‌ها افزایش می‌یابد تا بتوانند شیر تولید کنند. پرولاکتین باعث کاهش میل‌ جنسی، بزرگ شدن پستان، حساسیت آن و تولید شیرمادر می‌شود. هورمون پرولاکتین به رشد ریه و مغز جنین و سیستم ایمنی مادر در تحمل جنین کمک می‌کند.

گنادوتروپین کوریونی انسانی (HCG)

HCG هنگامی که باردار می‌شوید، برای حمایت از شما و جنین وارد جریان خون می‌شود. وجود گنادوتروپین کوریونی انسانی در ادرار، اغلب نشانه‌ای از بارداری در تست‌های بدون نسخه (بیبی چک) است. HCG هورمونی است که به‌طور طبیعی توسط جفت تولید می‌شود. آزمایش خون، میزان hCG را اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند برای بررسی میزان پیشرفت بارداری شما، از جمله رشد جنین استفاده شود. همچنین در مورد بارداری و سلامتی جنین اطلاعاتی می‌دهد. سایر مواردی که توسط سطح hCG نشان داده می‌شود، عبارتند از:

• وجود حاملگی‌های متعدد (دوقلوها و سه قلو)، در صورتی که بیش از یک جنین وجود داشته باشد، میزان hCG  بسیار بیشتر است
• خطر سقط جنین.
•  حاملگی خارج رحمی. 
• مشکلات رشد جنین و بیماری‌های جنین
• رشد غیر طبیعی بافت در تخمدان‌ها یا رحم، از جمله برخی از انواع سرطان در خانم‌هایی که باردار نیستند.

ریلاکسین

ریلاکسین یکی دیگر از هورمون‌های بارداری است که به هورمون آرامش معروف است. میزان ریلاکسین در سه ماهه اول بارداری، بسیار زیاد است و در کل بارداری وجود دارد. هورمون ریلاکسین نقش‌های مختلفی دارد، از جمله منع انقباض عضلات رحم، برای جلوگیری از زایمان زودرس.

هورمون ریلاکسین عروق خونی را شل می‌کند، جریان خون را به جفت و کلیه افزایش می‌دهد و به بدن مادر کمک می کند تا با افزایش تقاضای جنین در حال رشد، برای دریافت اکسیژن و مواد مغذی، مقابله کند. همچنین به بدن مادر کمک می کند تا برای تولد آماده شود. هورمون ریلاکسین، مفاصل را در لگن شل و نرم می‌کند و دهانه رحم را گسترده‌ترمی‌کند تا زایمان کودک آسان‌تر شود.

هماهنگی و عملکرد هورمون‌های بارداری هنگام زایمان

 برای شروع زایمان باید دو چیز اتفاق بیوفتد:

• ماهیچه‌های رحم و دیواره شکم باید منقبض شوند 
• دهانه رحم نیاز به نرم شدن دارد تا امکان عبور نوزاد از رحم به خارج فراهم شود.

هورمون اکسی‌توسین نقش اساسی در زایمان دارد. سطح اکسی‌توسین در شروع زایمان بالا می‌رود و باعث انقباضات منظم عضلات رحم و شکم می‌شود. دهانه رحم باید برای عبور نوزاد، تا حدود 10 سانتی‌متر باز شود. اکسی‌توسین به همراه سایر هورمون‌های بارداری، باز شدن دهانه رحم را تحریک می‌کنند که منجر به اتساع پی‌درپی رحم، درحین زایمان می‌شود. اکسی‌توسین با کمک مقادیر زیاد استروژن، باعث آزاد شدن گروهی از هورمون‌ها به نام پروستاگلاندین‌ها می‌شود که ممکن است در باز شدن دهانه رحم، نقش داشته باشند.

در حین زایمان، سطح ریلاکسین نیز به سرعت افزایش می‌یابد که باعث نرم شدن دهانه رحم و گسترش ناحیه تحتانی لگن مادر می‌شود و ازاین طریق، به خروج نوزاد کمک می‌کند. هرچه انقباضات زایمان شدیدتر می‌شوند، هورمون‌های کاهش درد طبیعی (بتا اندورفین) بیشتر آزاد می‌شوند. بتا اندورفین‌ها داروهایی مانند مورفین هستند که بر روی گیرنده‌های مغز اثر می‌گذارند. با نزدیک شدن به تولد نوزاد، بدن مادر مقادیر زیادی هورمون‌های آدرنالین و نورآدرنالین آزاد می‌کند. افزایش ناگهانی این هورمون‌ها  قبل از تولد، باعث افزایش انرژی مادر و چندین انقباض بسیار شدید می‌شود که به زایمان نوزاد کمک می‌کند.

هماهنگی و عملکرد هورمون‌های بارداری بعد از زایمان

وقتی نوزاد متولد شد، اکسی‌توسین باعث محدود کردن جریان خون به رحم، کاهش خطر خونریزی، کمک به جدا کردن جفت و انقباض رحم می‌شود. بعد از زایمان، سطح اکسی‌توسین و پرولاکتین خون بالاست و از پیوند بین مادر و نوزاد پشتیبانی می‌کنند. تماس پوستی و چشمی بین مادر و نوزاد، باعث تحریک ترشح اکسی توسین و پرولاکتین می‌شود؛ درنتیجه این پیوند بیشتر تشویق می‌شود. بسیاری از مادران، وضعیت پس از زایمان را حالتی از سرخوشی توصیف می‌کنند. این سرخوشی، به دلیل اثر اکسی‌توسین، پرولاکتین و بتا اندورفین‌‌ها است.

زنان در حدود ماه چهارم بارداری، قادر به شیردهی هستند اما مقادیر زیاد هورمون‌های بارداری از جمله پروژسترون و استروژن، از شیردهی  قبل از زایمان جلوگیری می‌کند. پس از خروج جفت، سطح پروژسترون و استروژن خون کاهش می‌یابد و به مادر این امکان را می‌دهد که اولین وعده غذایی را (آغوز) تولید کند. هنگامی که کودک سینه مادر را مکید، اکسی‌توسین و پرولاکتین از هیپوفیز رها و از طریق خون ‌مادر به سینه منتقل می‌شوند. پرولاکتین، تولید شیر را تحریک می‌کند و اکسی‌توسین باعث خروج شیر از سینه مادر می‌شود.