دیابت بارداری چیست؟ علائم، عوارض و پیشگیری برای خانم باردار

به افزایش قند خون که در اثر بارداری اتفاق می‌افتد، دیابت بارداری یا قند بارداری می‌گویند. در طول دوران بارداری، گاهی هورمون‌های بارداری و موادی که از جفت ترشح می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش قند خون مادر باردار شوند. سریع ترین درمان دیابت بارداری داروهای مجاز در بارداری شامل انسولین یا عوامل خوراکی کاهش‌دهنده قند خون مانند متفورمین یا گلیبورید است که حتما باید زیر نظر پزشک تجویز و مصرف شود. در ادامه بیشتر در مورد دلایل روش‌های پیشگیری و درمان دیابت بارداری توضیح خواهیم داد.

با نصب اپلیکیشن گهواره، در جریان تغییرات هفته به هفته بارداری خود قرار می‌گیرید. این برنامه، اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه می‌دهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یادآوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداری خود دریافت خواهید کرد.

علائم دیابت بارداری چیست؟

دیابت بارداری چه علائمی دارد؟ دیابت بارداری عموما در اکثر مادران بدون علامت خاصی شناسایی می‌شود، و چون بیشتر مادران مبتلا به دیابت از بیماری خود بی‌اطلاع هستند، انجام آزمایشات تشخیصی دیابت یا تست تحمل گلوکز برای تمامی مادران باردار ضرورت دارد. در بعضی از افراد وجود علائمی چون:

1. احساس تشنگی بیش از حد
2. خستگی بیش از حد 
3. خشکی دهان
4. ابتلا زود به زود به بیماری‌های عفونی در طول دوران بارداری

   می تواند از نشانه‌های وجود دیابت باشد. به طور کلی علائم دیابت بارداری در افراد مختلف متفاوت است. با این حال به سختی میتوان علائم دیابت بارداری در ماه سوم را از علائم دیابت بارداری در ماه ششم یا علائم دیابت بارداری در ماه هفتم یا علائم دیابت بارداری در ماه هشتم تمیز داد. 

* حتما بخوانید: لیست کامل غذاهای پایین آورنده قند خون در بارداری 

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

عوارض دیابت بارداری بر روی مادر و جنین

عوارض دیابت بارداری بر روی جنین و مادر به شرح زیر است:

• بزرگی جنین که باعث افزایش احتمال مشکلات حین زایمان و سخت شدن آن برای مادر می شود (علائم دیابت بارداری در ماه نهم).
• مستعد شدن مادر به انواع عفونت در بارداری
• افزایش بیش از حد مایع اطراف جنین و ایجاد مشکل برای تحرک و تنفس مادر
• افزایش خطر ابتلا به مسمومیت بارداری 
• افزایش احتمال ابتلا مادر به دیابت نوع دو در سال‌های آینده
• افزایش احتمال ابتلا به فشار خون بالا در بارداری و بیماری‌های قلبی در بارداری و همچنین در سال‌های آینده
• مرگ جنین یا مرده به دنیا آمدن نوزاد
• بروز مشکلات نوزادی مثل افت قند خون، افت کلسیم خون
• افزایش احتمال ابتلا به دیابت در بزرگسالی 
• افزایش احتمال ابتلا به چاقی در بزرگسالی

البته با تشخیص به موقع بیماری و کنترل مناسب میزان قند خون مادر با دارو و رژیم غذایی، از وقوع عوارض گفته شده تا حد ممکن، جلوگیری می‌شود.

برای ثبت نام در جامع‌ترین دوره دیابت بارداری و مراقبت‌های لازم کلیک نمایید:👈 دوره زایمان ایمن در کنار دیابت بارداری 

دیابت بارداری از چه ماهی شروع می شود؟

دیابت بارداری (افزایش قند خون در دوران حاملگی) معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری، که تقریباً مصادف با پایان ماه ششم تا ماه هفتم حاملگی است، شروع می‌شود. به همین دلیل، تست‌های غربالگری روتین برای تشخیص این بیماری اغلب در همین بازه زمانی انجام می‌گردد. البته در برخی موارد و در زنانی که عوامل خطر بالاتری دارند، ممکن است غربالگری دیابت در اوایل بارداری نیز انجام شود.

به نقل از Healthline

افرادی که دیابت بارداری را تجربه می‌کنند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در خارج از دوران بارداری قرار دارند.

انجمن دیابت آمریکا (ADA) پزشکان را تشویق می‌کند که غربالگری دیابت نوع ۲ را در ابتدای بارداری انجام دهند. اگر شما عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را دارید، ممکن است پزشکتان در اولین ویزیت قبل از زایمان، شما را برای این بیماری آزمایش کند.

People who experience gestational diabetes have a higher riskTrusted Source of developing type 2 diabetes outside of pregnancy.

The ADA encourages doctors to screen for type 2 diabetes at the beginning of pregnancy. If you have risk factors for type 2 diabetes,your doctor may test you for the condition at your first prenatal visit.

انجام آزمایش دیابت بارداری برای تشخیص ابتلا

آزمایش تحمل گلوکز (GTT یا OGTT) برای تشخیص دیابت بارداری حیاتی است. این آزمایش اغلب به صورت یک فرآیند چند مرحله‌ای انجام می‌شود.

زمان انجام آزمایش غربالگری:

• به طور معمول بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری (پایان ماه ششم تا ماه هفتم).
• در موارد پرخطر، در زنانی که سابقه دیابت بارداری، چاقی شدید یا سابقه خانوادگی قوی دارند، ممکن است غربالگری در اولین ویزیت دوران بارداری زودتر انجام شود.

نحوه انجام آزمایش غربالگری (روش رایج - ۲ ساعته):

• فرد ابتدا باید ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد.
• یک نمونه خون ناشتا (قند خون ناشتا) از فرد گرفته می‌شود.
• فرد یک محلول شیرین حاوی ۷۵ گرم گلوکز را در مدت زمان کوتاهی (مثلاً ۵ دقیقه) می‌نوشد.
• نمونه‌های خون بعدی، یک ساعت و سپس دو ساعت پس از نوشیدن محلول، مجدداً گرفته می‌شوند تا واکنش بدن به گلوکز بررسی شود.

نکات انجام آزمایش غربالگری:

• در طول مدت زمان آزمایش (معمولاً ۲ تا ۳ ساعت)، باید در حالت نشسته باشید و از خوردن، آشامیدن (به جز آب ساده) و فعالیت بدنی شدید خودداری کنید.
• اگر در حین آزمایش دچار تهوع یا استفراغ شوید، نتایج ممکن است قابل اعتماد نباشد و لازم است آزمایش در روز دیگری تکرار شود.
• برای آمادگی بهتر، چند روز قبل از آزمایش، رژیم غذایی معمولی و بدون محدودیت کربوهیدرات داشته باشید.

هزینه انجام آزمایش غربالگری:

هزینه این آزمایش بسته به نوع آزمایشگاه (دولتی یا خصوصی)، شهر و تحت پوشش بیمه بودن یا نبودن متفاوت است. در ایران، این هزینه معمولاً در مقایسه با سایر تست‌های تخصصی بارداری، مبلغ متوسطی است و با استفاده از بیمه‌های پایه و تکمیلی می‌تواند تا حد زیادی کاهش یابد. برای اطلاع از هزینه دقیق، باید از آزمایشگاه مورد نظر استعلام بگیرید.

تفسیر نتایج آزمایش غربالگری دیابت بارداری

با یک بار انجام تست تحمل گلوکز(Glucose tolerance test) وجود یا عدم وجود بیماری دیابت بارداری در مادر تشخیص داده می‌شود. باید توجه داشت که برحسب نوع آزمایش انجام گرفته برای مادر بازه‌های تشخیصی متفاوت است. پس از بررسی نتایج آزمایش، افرادی که قند خون طبیعی دارند دیگر نیازی به تکرار آزمایش یا انجام آزمایش تکمیلی ندارند. اما در افرادی که میزان قند خون بالا تشخیص داده شده است، با توجه به مقدار بالا بودن قند در خون، برایشان درمان‌های مناسب در نظر گرفته می‌شود. در اکثر موارد برای تنظیم داروهای کنترل کننده قند خون نیاز به بستری شدن مادر وجود دارد.

عدد قند خون نرمال در حاملگی چند است؟

 قند بارداری چند باشه خطرناکه؟ آزمایش‌های بررسی قند خون روش‌های مختلفی دارد و به همین سبب اعداد و بازه‌های طبیعی در هر آزمایش متفاوت است. معروف‌ترین آزمایش قند خون، آزمایش قند خون ناشتا است. قند خون ناشتا در طول بارداری نباید بیشتر از 92 گرم بر دسی لیتر باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر به جدول قند خون در بارداری مراجعه کنید.

پیشگیری از دیابت بارداری چگونه انجام می‌شود؟

چیکار کنم دیابت بارداری نگیرم؟ دیابت بارداری، مشکلی است که بیشتر در اثر هورمون‌های دوران بارداری رخ می‌دهد، اما بسیاری از موارد باعث افزایش استعداد و خطر ابتلا به این بیماری می‌گردد. یکی از مهمترین علل ابتلا به دیابت بارداری، اضافه وزن و چاقی است. پس رسیدن به وزن مناسب در زمان پیش از بارداری و رعایت رژیم غذایی سالم در طول بارداری و وزن‌گیری مناسب می تواند سبب کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری گردد. سایر مواردی که باعث کاهش خطر ابتلا به دیابت بارداری می شوند شامل:

• حذف یا کاهش جدی غذاهای صنعتی، پرچرب و پرکالری از رژیم غذایی مثل انواع فست فودها
• افزایش مصرف مواد غذایی طبیعی و سالم
• انجام ورزش‌های هوازی مستمر در زمان پیش از بارداری
• انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی سبک مثل پیاده روی در دوران بارداری (البته در کسانی که در طول بارداری محدودیت فعالیت ندارند)
• همچنین کسانی که سابقه ابتلا دیابت بارداری دارند و یا در اقوام درجه یک بیماری دیابت وجود دارد حتما تحت نظر کارشناس یا متخصص تغذیه باشند.

* مقاله عسل در بارداری را مطالعه کنید‌

لیست غذاهای مناسب دیابت بارداری

رژیم غذایی شما باید بر پایه کربوهیدرات‌های پیچیده (با شاخص گلیسمی پایین)، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم باشد. توزیع متعادل کربوهیدرات در طول روز (در ۳ وعده اصلی و ۲ تا ۴ میان‌وعده) کلید کنترل قند خون است.

در دیابت بارداری چه میوه‌هایی بخوریم؟

میوه‌هایی با فیبر بالا و شاخص گلیسمی پایین تا متوسط بهترین انتخاب هستند، از جمله:

• انواع توت‌ها (توت‌فرنگی، تمشک، بلوبری): سرشار از آنتی‌اکسیدان و فیبر.
• سیب و گلابی: حاوی پکتین و فیبر، به شرط مصرف با پوست.
• مرکبات: پرتقال، گریپ‌فروت (با مشورت پزشک).
• آووکادو (اگرچه میوه است، چربی سالم و قند بسیار کمی دارد).

توجه: همیشه میوه را به جای آب‌میوه مصرف کنید تا فیبر آن حفظ شود و از افزایش سریع قند خون جلوگیری کند.

میوه‌های ممنوعه در دیابت بارداری

هیچ میوه‌ای به طور کامل "ممنوع" نیست، اما مصرف میوه‌های با قند بالا و شاخص گلیسمی بالا باید محدود و کنترل شود، به‌ویژه اگر رسیده باشند:

• انواع میوه‌های خشک: (مانند خرما، کشمش، انجیر خشک) به دلیل تراکم بالای قند.
• میوه‌های بسیار شیرین: مانند موز بسیار رسیده، انبه، انگور، خربزه و هندوانه (مصرف محدود).
• کمپوت‌ها و آب‌میوه‌های صنعتی: به دلیل قند افزوده.

زایمان طبیعی و سزارین با دیابت بارداری

دیابت بارداری به خودی خود الزاماً به معنای سزارین نیست، اما می‌تواند بر تصمیم‌گیری تأثیر بگذارد:

• اگر دیابت به خوبی کنترل شده باشد، زایمان طبیعی امکان‌پذیر است.
• اگر جنین بیش از حد بزرگ شده باشد (ماکروزومی)، یا اگر دیابت کنترل نشده باشد و خطر عوارض حین زایمان بالا باشد، پزشک ممکن است زایمان زودتر از موعد (القای زایمان) یا سزارین را توصیه کند.
• در طول زایمان، قند خون مادر به طور دقیق کنترل می‌شود تا از افت قند خون نوزاد پس از تولد جلوگیری شود.

پیگیری و مراقبت پس از زایمان

دیابت بارداری معمولاً بلافاصله پس از تولد نوزاد از بین می‌رود، اما مراقبت پس از آن بسیار مهم است:

• آزمایش پس از زایمان: توصیه می‌شود که مادران حدود ۶ تا ۱۲ هفته پس از زایمان، وضعیت گلوکز خون خود را مجدداً با انجام یک آزمایش غربالگری (معمولاً OGTT) چک کنند تا مطمئن شوند قند خون به حالت عادی بازگشته است.
• خطر دیابت نوع ۲: زنانی که سابقه دیابت بارداری داشته‌اند، در مقایسه با سایر زنان، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را در سال‌های آتی زندگی خود (تقریباً تا ۷ برابر) بیشتری دارند.
• مراقبت‌های طولانی مدت: برای کاهش این خطر، داشتن سبک زندگی سالم (رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم) و انجام غربالگری‌های سالانه برای دیابت نوع ۲ ضروری است.

زمان انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

برای تشخیص دیابت بارداری در سه ماهه اول کار زیادی نمیتوان کرد. زمان مناسب برای انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری از هفته 24 تا 28 بارداری است. انجام این آزمایش تنها در این بازه زمانی برای تشخیص وجود دیابت بارداری، ارزشمند است. 

نحوه انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

آزمایش دیابت بارداری به شکل های مختلفی انجام می‌شود و اسامی مختلفی دارد. مانند آزمایش چالش گلوکز، تحمل گلوکز، قند دو ساعته و غیره. آزمایشی که امروزه بیشتر مورد درخواست پزشکان است، آزمایش تحمل گلوکز (قند) یا همان قند خون سه نوبته نام دارد. برای انجام این تست، ابتدا در حالت ناشتایی از مادر یک نمونه خون وریدی گرفته می‌شود. سپس به مادر یک محلول شیرین داده و از او می‌خواهند تا ظرف 5 دقیقه این محلول را میل کند. سپس یک ساعت و دو ساعت بعد از مصرف محلول شیرین مجددا از مادر نمونه خون گرفته می‌شود. 

نکات انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

• برای انجام این آزمایش نیاز به حداقل 8 ساعت ناشتایی وجود دارد. 
• آزمایش در صبح انجام شود. 
• در سه روز قبل از انجام آزمایش حجم غذایی مادر با روزهای قبل تفاوت آنچنانی نداشته باشد.  
• فرد باید تمامی محلول شیرین را میل نماید، البته با تمایل خود می تواند با اضافه کردن آب تحمل بلع محلول را راحت تر کند.
• بین مصرف محلول شیرین تا انجام آزمایش خون، مادر نباید غذا، چایی و غیره مصرف کند، سیگار بکشد و یا فعالیت بدنی شدیدی داشته باشد.

هزینه انجام آزمایش غربالگری دیابت بارداری

 هزینه انجام این آزمایش در مراکز آزمایشگاهی خصوصی و دولتی مختلف، متفاوت است. در مراکز بهداشتی دولتی با توجه به اینکه این آزمایش در کنار آزمایش‌های چکاپ دوم بارداری برای مادر درخواست می‌شود، عموما رایگان انجام می‌گیرد. در بیمارستان‌های دولتی نیز این آزمایش‌ها تحت پوشش بیمه‌ها قرار دارند.

*برای کسب اطلاع از میزان قند خون نرمال در سن 40 سالگی به این مقاله مراجعه کنید.

روش‌های درمان دیابت بارداری 

سریعترین راه درمان دیابت بارداری چیست ؟ درمان دیابت بارداری با توجه به میزان بالا بودن قند در خون مادر و سایر شرایط بارداری (مثل ابتلا به بیماری‌های دیگر) صورت می‌گیرد و درمان برای هر فردی منحصر به آن فرد انجام می‌شود. رعایت رژیم غذایی دیابت بارداری، پایش مکرر قند خون، مصرف داروهای خوراکی یا تزریق انسولین، از جمله راه‌های کنترل بیماری دیابت بارداری است. زنان مبتلا به دیابت باید از خوردن عناب در بارداری برای درمان آن خودداری کنند.

نکات پایانی

دیابت بارداری معمولاً بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ شروع می‌شود و اغلب بدون علامت است؛ بنابراین غربالگری روتین (تست تحمل گلوکز) بین همین هفته‌ها ضروری است. تشخیص و کنترل به‌موقع (از طریق رژیم غذایی مناسب، ورزش، و در صورت لزوم دارو) می‌تواند از عوارض جدی برای مادر (مانند مسمومیت بارداری و دیابت نوع ۲ آینده) و جنین (مانند درشت‌زایی و مشکلات نوزادی) جلوگیری کند. پس از زایمان، مادران باید مجدداً (۶ تا ۱۲ هفته بعد) غربالگری شوند، زیرا خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در سال‌های بعدی برای آن‌ها بالاست.