برونشیولیت در کودکان، علائم و درمان برونشیولیت حاد
برونشیولیت در کودکان (bronchiolitis) مانند سینوزیت یک بیماری مخصوص دستگاه تنفسی تحتانی یا همان ریه‌هاست. عوامل مختلفی می‌توانند موجب عفونت تنفسی یا پنومونی در کودکان شوند؛ در برخی موارد این عفونت تنفسی می‌تواند به برونشیولیت تبدیل شود. همچنین ممکن است برخی ویروس‌ها مستقیم و بدون ایجاد عفونت قبلی، موجب برونشیولیت در کودکان شوند. برونشیولیت در کودکان، یکی از دلایل رایج بستری آنها در بیمارستان بوده و در نوزادان و کودکان کم‌سن‌وسال بیشتر دیده می‌شود. ما در این مقاله به موضوعاتی همچون علائم برونشیولیت در کودکان و علائم دیسترس تنفسی در کودکان می‌پردازیم. همچنین تفاوت برونشیت و برونشیولیت را بررسی کرده و راه‌های درمان برونشیولیت حاد و مزمن را عنوان می‌کنیم.
بیماری برونشیولیت در کودکان چیست
برونشیولیت در کودکان، به معنای درگیری و التهاب برونشیول‌ها یا همان التهاب نایژک‌ها است. این بیماری بیشتر در کودکان کمتر از دو سال رخ می‌دهد اما ممکن است در تمامی سنین دیده شود.
علت برونشیولیت در کودکان چیست؟ برونشیولیت معمولا در زمینه یک عفونت ویروسی رخ می‌دهد؛ به همین دلیل شیوع آن در فصل پاییز و زمستان بیشتر است. ویروس‌های مختلف مثل ویروس سنسیشیال تنفسی، ویروس سرماخوردگی، ویروس آنفولانزا و ویروس کرونا می‌توانند باعث عفونت دستگاه تنفسی و سپس برونشیولیت در کودکان شوند. پس از آلودگی به ویروس، برونشیول‌ها ملتهب شده و مخاط در این مجاری تجمع پیدا می‌کند. التهاب برونشیول‌ها و تجمع مخاط در آنها موجب روی‌هم‌خوابیدن و بسته‌شدن مسیرهای هوایی کوچک می‌شود. برونشیولیت در کودکان ابتدا مجاری تنفسی تحتانی یعنی ریه‌ها را درگیر کرده و سپس این علائم مانند علائم سرماخوردگی نوزاد به مجاری تنفسی فوقانی مانند بینی و حلق نیز انتقال پیدا می‌کنند. به دلیل موارد ذکرشده تنفس برای کودک سخت می‌شود و ممکن است اکسیژن کافی به سلول‌های او نرسد.
برونشیولیت انسدادی چیست
برونشیولیت انسدادی نوعی بیماری انسدادی ریه در مجاری هوایی کوچک است. این یک بیماری نادر با ویژگی‌های مشخصه فیبروز برونشیول های انتهایی و دیستال و اسپیرومتری است که انسداد جریان هوا را نشان می‌دهد.
چه چیزی باعث برونشیولیت انسدادی می‌شود؟ برونشیولیت انسدادی بیشتر در اثر تنفس مواد سمی در طول زمان ایجاد می‌شود که شایع‌ترین آنها دی استیل است. برخی دیگر از سموم مرتبط با ایجاد برونشیولیت انسدادی عبارتند از: استالدئید موجود در حشیش و دود سیگار الکترونیکی.
تفاوت برونشیولیت و برونشیت در کودکان
تفاوت برونشیت و برونشیولیت در این است که در بیماری برونشیت التهاب بیشتر در برونش‌ها یا نایژه‌ها، که انشعابات اصلی نای هستند، دیده می‌شود. برونشیت معمولاً موجب بسته‌شدن مسیرهای هوایی نمی-شود چراکه قطر آنها بیشتر از برونشیول‌ها است.
عوامل خطر ساز برونشیولیت در کودکان
احتمال ایجاد برونشیولیت در کودکان در برخی موارد افزایش می‌یابد. از عوامل خطر برونشیولیت کودکان می‌توان به این موارد اشاره کرد.
- نوزادان نارس که قبل از 36 هفته به دنیا آمده‌اند.
- وزن کمتر از 2500 گرم هنگام تولد
- گذشت کمتر از 12 هفته از تولد
- بیماری‌های مزمن ریوی به خصوص مشکلات مادرزادی ریه
- نقص‌های ساختاری در مسیرهای هوایی
- بیماری‌های مادرزادی قلبی شدید
- نقص ایمنی ارثی یا اکتسابی
- برخی بیماری‌های عصبی- عضلانی مانند ALSو دیستروفی دوشن که موجب اختلال در عملکرد عضلات تنفسی می‌شوند.
- مواجهه با فردی که بیماری عفونی دستگاه تنفسی دارد.
- قرار‌داشتن در محیط‌های عمومی مانند مهدکودک به مدت طولانی
برونشیولیت در کودکان چه علائمی ایجاد می‌کند؟
علائم شایع برونشیولیت در کودکان به شرح زیر هستند:
- تب کمتر از 38.3 درجه سانتی‌گراد
- سرفه
- گلودرد و درد سینه
- نارسایی تنفسی که با علائمی مانند تنفس صدادار در کودکان، افزایش تعداد تنفس، خس‌خس سینه و تغییر صداهای ریوی همراه است.
- علائم تنفسی فوقانی مانند احتقان بینی و آب‌ریزش از بینی
- خستگی، بی‌قراری و گریۀ کودک
- سردرد و درد بدن
- افزایش تلاش تنفسی، فرو‌رفتن عضلات بین‌دنده‌ای هنگام نفس کشیدن، کبودی لب‌ها و پوست کودک به‌دلیل کمبود اکسیژن (علائم دیسترس تنفسی در کودکان)
- در روزهای ابتدایی برونشیولیت در کودکان معمولا علائم شایع سرماخوردگی مانند گلو درد، سرفه و تب دیده می‌شوند و سپس علائم تنفسی تحتانی مانند تنفس صدادار، خلط و افزایش تعداد تنفس به علائم قبلی اضافه می‌شوند.
ما در مقاله‌های علائم سرماخوردگی نوزاد و علائم مشکلات ریوی در نوزاد به‌طور مفصل به بررسی علائم پرداخته‌ایم که مطالعۀ آنها می‌تواند مفید واقع شود.
سیر بیماری برونشیولیت در کودکان و عوارض همراه
برونشیولیت در کودکان یک بیماری‌خودمحدودشونده بوده که نهایتا تا چهار هفته بهبود می‌یابد اما در موارد شدید ممکن است بیشتر طول بکشد. معمولا در دو تا سه روز اول بیماری، علائم شروع شده و پس از سه تا پنج روز به اوج خود می‌رسند. پس از این مدت، علائم کم‌کم کاهش یافته و بیمار رو به بهبود می‌رود. سرفه‌های کودک بعد از 8 تا 15 روز بهبود یافته و نهایتا پس از یک ماه به‌طور کامل رفع می‌شوند. برونشیولیت در کودکان ممکن است با برخی از عوارض زیر همراه باشد:
- قطع تنفس یا آپنه
- نارسایی تنفسی مزمن
- کم‌آبی بدن، کاهش حجم ادرار و خشکی مخاط بدن مانند خشکی دهان
- عفونت گوش میانی که می‌تواند با علائمی مثل درد گوش، خروج ترشحات چرکی از گوش، مشکلات شنوایی و اختلال در تعادل همراه باشد.
- بازگشت مواد داخل معده به گلو و ورود آنها به ریه‌ها که ممکن است موجب ایجاد عفونت در ریه شود؛ به این حالت پنومونی آسپیریشن می‌گویند.
- عفونت‌های ثانویه باکتریایی
برونشیولیت حاد معمولا طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابد؛ اما در مواردی ممکن است طول بکشد و به برونشیولیت مزمن یا آسم کودکان تبدیل شود. برونشیولیت مزمن معمولا جدی‌تر بوده، حالت عودکننده دارد و ممکن است بین چند ماه تا چند سال طول بکشد.
اگر هر یک از عوارض ذکرشده در کودک دیده شوند مراجعه به پزشک و درمان آنها علاوه بر درمان برونشیت ضروری است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- تب بالای 38 درجه که مداوم باشد و با علائمی مانند سرفه طولانی همراه باشد.
- سرفه‌های طولانی و خلط‌دار به خصوص خلط خونی
- مشکلات زمینه‌ای قلبی یا ریوی
- ابتلای مکرر به برونشیت یا برونشیولیت
- زمانی که علائم طول بکشند یا آزاردهنده باشند.
در صورتی که هرگونه سوال یا نگرانی در این زمینه دارید نیز حتما با پزشک خود مشورت کنید.
روش درمان برونشیولیت در کودکان
اگر کودک‌تان دچار سرماخوردگی یا آنفولانزای طول‌کشیده بود یا علائم ذکرشده را نشان می‌داد، موضوع را با پزشک در میان بگذارید. عموما ً درمان برونشیولیت در نوزادان به صورت زیر انجام می‌شود که تا حدودی شبیه درمان برونشیولیت در بزرگسالان است.
- اگر عفونت ثانویۀ باکتریایی ایجاد شود، درمان آنتی‌بیوتیکی برای او شروع می‌شود. توجه داشته باشید که برونشیولیت اغلب عامل ویروسی دارد و آنتی‌بیوتیک اثر درمانی روی ویروس ندارد. استفادۀ بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک تنها موجب عوارضی مانند مقاومت آنتی‌بیوتیکی و عفونت‌های شدید می‌شود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به مقالۀ عوارض مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در کودکان مراجعه کنید.
- ممکن است پزشک برای درمان کودک شما از داروهای ضدویروسی استفاده کند.
- جهت جبران کمبود مایع و کم‌آبی، به کودک خود مایعات بیشتری بدهید. همچنین دفعات شیردهی به کودک خود را افزایش دهید تا دچار عوارض ناشی از کم‌آبی نشود. در موارد شدیدتر ممکن است سرم‌درمانی برای کودک شما انجام شود.
- درمان حمایتی جهت رفع علائمی مانند سرفه، تب و سایر علائم سرماخوردگی به بهبود حال کودک کمک می‌کند. به‌طور مثال می‌توانید جهت کاهش تب کودک از استامینوفن یا برای سرفه از انواع شربت ضد سرفه کودکان استفاده کنید. توجه داشته باشید که درمان کمکی و استفاده از هرگونه دارو حتما باید تحت نظر پزشک باشد.
- در برخی موارد، پزشک داروهای بازکنندۀ برونش را برای کودک شما تجویز می‌کند تا تنفس برای او راحت‌تر شده و اکسیژن کافی به بدن او برسد.
- گاهی اوقات ممکن است جهت بهبود تنفس کودک از اکسیژن کمکی برای او استفاده شود.
- دستگاه بخور سرد جهت بهبود سرفه کودک کمک‌کننده است.
- درصد کمی از کودکانی که درگیر برونشیولیت شده‌اند نیاز به بستری در بیمارستان دارند تا به صورت دقیق‌تر مورد بررسی و درمان قرار گیرند.
- بهبود برونشیولیت در کودکان ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد. پس نگرانی بیهوده به خود راه ندهید و از داروهای متعدد و بدون دستور پزشک جهت بهبود علائم او استفاده نکنید.
- از مصرف هرگونه مادۀ محرک سرفه مانند سیگار، حشره‌کش، شوینده‌ها و عطر در محیط اطراف کودک خودداری کنید.
- بهتر است کودکان مبتلا به نقص سیستم ایمنی، علیه آنفولانزا واکسینه شوند تا احتمال ایجاد برونشیولیت در آنها کاهش یابد.
- سعی کنید کودک خود را درمحیطی آرام، دارای تهویۀ مناسب و دور از سایرین نگهداری کنید تا بیماری منتقل نشود.
- استراحت و خواب کافی به بهبود سریع‌تر کودک کمک زیادی می‌کند.
- جهت پیشگیری از برونشیولیت در کودکان و عوارض آن حتما بهداشت فردی را رعایت کرده، دست‌های خود را قبل از تماس با کودک شسته و از تماس با افرادی که دچار سرماخوردگی شده‌اند، خودداری کنید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.