شقاق سينه در شيردهی | درمان زخم نوک سینه در دوران شیردهی

یکی از مهم‌ترین دلایل قطع شیردهی، شقاق سينه در شيردهی یا همان زخم شدن نوك سينه و خارش است. مزایای تغدیه با شیرمادر هم برای نوزاد و هم برای مادر بر کسی پوشیده نیست و از جایی که شیرمادر در سراسر دنیا به عنوان بهترین غذای شیرخوار شناخته شده، راه‌حل‌های بسیاری برای درمان شقاق سینه در شیردهی از سوی متخصصین ارائه شده است. افزایش مهارت‌ مادر در رعایت اصول و روش صحیح شیردادن هم به افزایش شیرمادر منجر شده و از زخم شدن سینه تا حد زیادی جلوکیری می‌کند.

علائم شقاق سینه در شیردهی

شقاق سینه چیست؟ شقاق سينه در شيردهی که با درد و سوزش نوک سینه زنان همراه است معمولا به دنبال مکیدن پستان بعد از تولد کودک شروع می‌شود. بعضی اوقات درد و ترک پستان از اواخر بارداری شروع می‌شود و روز چهارم پس از تولد نوزاد به اوج می‌رسد؛ علت ترک پستان یا شقاق سینه در بارداری معمولا حساسیت پوستی است. علائم زخم سینه در شیردهی عبارتند از: ترک نوک پستان‌ها، کبودی، شقاق یا زخم و حتی تاول زدن نوک سینه. گاهی ممکن است مادر‌ تنها از کثیف شدن یا لکه‌دار شدن سینه‌بند خود شاکی باشد. 

علت و عوامل ایجادکننده زخم سینه در شیردهی

• شقاق معمولا به دلیل روش‌های شیردهی نامناسب به خصوص قرارگیری نامناسب نوزاد و سینه گرفتن نادرست رخ می‌دهد. مادرانی که فرزند معلول یا مبتلا به شکاف کام دارند، بیشتر در معرض شقاق سينه در شيردهی هستند. زیرا  مکیدن سینه در این کودکان روش متفاوتی دارد.
• شستشوی شدید و استفاده از شوینده‌ها و پد سینه حساسیت‌زا و یا لباس‌های تنگ و غیرنخی می‌تواند علت سوزش نوك سينه زنان، خارش سینه و در ادامه شقاق سینه باشد.
• سردرگمی کودک در مکیدن پستان و بطری: استفاده از شیشه شیر برای تغذیه نوزاد پیش از مکیدن سینه مادر در ایجاد شقاق موثر است. زیرا طریقه مکیدن از بطری با سینه متفاوت است. کودکی که همزمان از بطری هم استفاده می‌کند، فشار بیشتری به پستان مادر وارد می‌کند.
• استفاده بیش از حد از شیردوش‌ها: به خصوص اگر اندازه سر شیردوش متناسب با سینه نبوده و کوچک باشد، باعث زخم سینه در شیردهی می‌شود. لوازم ضروری شیردهی را به دقت انتخاب کنید.
• کج بودن گردن کودک از بدو تولد یا کج گردن گرفتن (توریتکولی): نوزادی که تورتیکولی دارد، در یک سمت نمی‌تواند به خوبی سینه را به دهان بگیرد. پس همیشه از یک سینه شیر می‌خورد. این باعث آسیب به نوک پستان و به دنبال آن شقاق و زخم سینه یک طرفه خواهد شد.
• در صورت مبتلا بودن نوزاد به برفک دهان، این بیماری زمان شیر خوردن به مادر سرایت می‌کند. عفونت پوستی کاندیدا می‌تواند علت خارش نوک سینه است. (شما میتوانید عکس برفک زبان نوزاد را در این مقاله ببینید)

شقاق سینه در شیردهی در اثر گاز گرفتن کودک

گاز گرفتن در هفته‌های اول پس از تولد معمولا به دلیل رفلکس‌های گاز گرفتن اتفاق می‌افتد. دندان‌های نوزادی هم به طور نادر در زمان تولد وجود دارند و باعث زخم سینه در شیردهی می‌شوند. نرم و لطیف کردن سطح دندان‌های پیشین به وسیله پنبه یا پارچه تمیز و در نهایت خارج کردن دندان‌های نوزادی کمک کننده هستند. گاز گرفتن ممکن است در سن طبیعی دندان درآوردن هم آزاردهنده باشد. شیرخوار معمولا بیشتر در انتهای شیرخوردن گاز می‌گیرد. 

درمان زخم نوك سينه بر اثر گاز گرفتن کودک

می‌توان با نزدیک کردن بیشتر نوزاد به سینه حین شیردهی و تلاش برای باز کردن کامل دهان او، از گاز گرفتن جلوگیری کرد. جدا کردن کودک از سینه زمانی که کودک سیر و آرام شد، می‌تواند مفید باشد. در نهایت اگر راهکارهای بالا کافی نبود، مادر باید در مواجهه با گاز گرفتن کودک، محکم نه بگوید. مکیدن را با وارد کردن دست تمیز به دهان نوزاد قطع کرده و او را روی یک سطح مطمئن و امن بگذارد. مادر باید از ابراز احساس بیش‌ازحد جلوگیری کند تا کودک تشویق به تکرار این اتفاق نشود. بیشتر کوکان خیلی سریع می‌آموزند که سینه را گاز نگیرند. باید به این کودکان وسایلی مثل دندان‌گیر داد تا با آن دندان‌ها را بخارانند و احساس راحتی کنند.

* روشهای جلوگیری از ترک شکم در بارداری + دلایل و روشهای درمان

روش‌های درمان شقاق سینه در شیردهی

برای درمان شقاق سینه در شیردهی باید همزمان به درمان زخم سينه مادر شيرده و جلوگیری از آسیب مجدد توجه کرد:

جلوگیری از آسیب مجدد 

• بهترین راه‌حل اصلاح موقعیت قرارگیری نوزاد در آعوش مادر و استفاده از پوزیشن‌های صحیح شیردهی است. مادر باید شیردهی را از سینه سالم و بدون زخم شروع کند. از میان موقعیت‌های استاندارد شیردهی، حالت‌های متفاوت را امتحان کنید تا بهترین و راحت‌ترین وضعیت وضعیت سینه گرفتن نوزاد در شیردهی از سینه آسیب دیده را پیدا کنید. اگر مادر نمی‌تواند سینه گرفتن نوزاد یا وضعیت قرار گیری او را اصلاح کند باید با ماما یا متخصص اطفال مشورت کند. در این حالت بهتر است تا زمان بهبودی از پمپ و وسیله‌های شیردوشی استفاده کند.
• مادر باید سعی کند از تجمع شیر در سینه جلوگیری کند. زیرا احتباس شیر باعث می‌شود نوزاد نتواند به درستی سینه را بگیرد و زخم سینه در شیردهی ایجاد می‌شود. از طرفی شقاق سینه باعث درد نوک پستان می‌شود و مادر به دلیل درد زیاد نمی‌تواند به طور منظم و کامل به کودک شیر بدهد و باز هم احتباس شیر در سینه رخ می‌دهد. این سلسه اتفاقات یک سیکل معیوب را ایجاد می‌کنند که اکثرا به قطع شیردهی از پستان ختم می‌شود.
• خودداری از مصرف بیش‌ازحد مرطوب‌کننده‌ها و شوینده‌های حساسیت زا برای نوک سینه.
• اختلالات ظاهری نوک سینه مثل نوک سینه فرورفته بهتر است قبل از تولد نوزاد توسط یک پزشک ارزیابی شوند.
• اختلالات دهانی نوزاد مثل اختلالات زبان و شکاف لب و کام باید تا جای ممکن بلافاصله پس از تولد و در بیمارستان تحت ارزیابی و درمان قرار بگیرند.
• از سینه‌بندهای تنگ یا زیاد از حد گشاد دوری کنید. سوتین‌های تنگ به نوک پستان فشار وارد می‌کنند و سوتین‌های گشاد با حرکت مداوم پارچه روی پوست نوک پستان و ایجاد اصطکاک، آسیب‌زا هستند.

مراقبت‌های شقاق سینه در شیردهی

• سطح آسیب دیده با یک پد نرم و غیرچسبناک که به محافظ نوک پستان هم معروف است، پوشانده شده و این پد مرتبا تعویض شود. زیرا وجود همیشگی رطوبت، فرایند ترمیم زخم را کند کرده و فرد را مستعد عفونت پستان می‌کند.
• کمپرس سرد یا گرم؛ برای ایجاد کمپرس سرد می‌توانید از چای کیسه‌ای خیس‌شده و سرد استفاده کنید، اگر تمایل به درمان گیاهی شقاق سينه در شيردهي دارید، بهتر است بدانید چای تا حدی خواص نرم‌کنندگی هم دارد.
• ریختن یک قطره شیر روی نوک پستان و زمان دادن برای خشک شدن آن در معرض هوا مفید است. 
• سوتین‌های مخصوص شیردهی که از پارچه‌های نرم تهیه شده، به پوست نوک پستان آسیب نمی‌زند.
• برای شستشوی سینه تنها از آب ولرم استفاده کنید. از مصرف صابون، پودر بچه یا سایر فراورده‌های خشک‌کننده پوست خودداری کنید.
• اجازه بدهید خود کودک سینه را رها کند و نوک سینه را با فشار از دهان او بیرون نکشید. این کار با ایجاد فشار مکشی منفی یا گاز گرفتن کودک باعث ایجاد زخم سینه در شیردهی می‌شود.
• نوزادانی که اختلالات بلع یا شکاف کام و لب دارند، باید تحت نظر پزشک اطفال درمان شوند.
• توجه داشته باشید که از فراورده‌هایی که بلع آن‌ها برای کودک مضر است استفاده نکنید. برای مثال استفاده از فراورده‌های غلیظ ویتامین E مثل باز کردن کپسول ویتامین E روی نوک پستان مضر است. زیرا این مواد حین شیردهی توسط کودک مکیده می‌شود. ممکن است این غلظت از ویتامین برای کودک سمی باشد. 
• معمولا عسل به عنوان درمان زخم نوک سينه در شيردهی طب سنتی معرفی می‌شود. به طور کلی در برخی مطالعات به تاثیر عسل روی تسریع بهبود زخم اشاره شده اما نکته ای که در درمان شقاق سينه با عسل وجود دارد، ممنوعیت مصرف عسل در کودکان زیر یک سال است. پس دقت کنید که کودک از سینه آغشته به عسل شیر نخورد.

درمان دارویی شقاق سينه در شيردهی

1. کرم شقاق سینه حاوی لانولین و تسریع کننده‌های بهبود زخم است. انواع و برندهای متفاوتی پماد برای درمان شقاق سینه وجود دارد. مثلا کره کاکائو پالمرز (با قیمت 59000 تومان زمان نوشتن این مطلب) و پماد موستلا (با قیمت 52000 تومان زمان نوشتن این مطلب) که به بالم نوک سینه هم معروف هستند از انواع پماد برای زخم نوک سينه در شيردهی هستند که در داروخانه‌های سطح کشور موجود میباشند.
2. اگر زخم یا خراش در نوک پستان وجود دارد، باید با تجویز پزشک از پمادهای آنتی‌بیوتیک مثل باسیتراسین یا موپیروسین استفاده کرد. زیرا او باید تشخیص شقاق سینه را تایید کند. گاهی عفونت‌های قارچی، حساسیت‌های پوستی و حتی بیماری‌های جدی‌تر با زخم سینه اشتباه گرفته می‌شوند.
3. شاید پزشک احتیاج داشته باشد از زخم نوک سینه کشت و آزمایش انجام دهد. بر اساس نتایج اید علاوه بر آنتی‌بیوتیک از داروهای ضد قارچ مثل فلوکونازول هم برای درمان شقاق سینه در شیردهی استفاده کند.
4. در صورت درد زیاد می‌توانید از مسکن‌ها و داروهای مجاز در شیردهی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن و ... استفاده کنید.
5. برای درمان ترك نوك سينه در بارداري ممکن است پزشک برای شما پماد یا فراورده دارویی حاوی کورتون تجویز کند. این دارو معمولا بیش از دو هفته استفاده نمی‌شود. زیرا مصرف طولانی‌مدت کورتون، پوست را بیش از حد نازک کرده که موجب تشدید آسیب می‌شود. 

درمان شقاق سينه در طب سنتی

نوک سینم زخم شده چیکار کنم؟ برای درمان گیاهی و درمان خانگی زخم نوک سينه در شيردهی می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید. اما توصیه می‌شود تا قبل از آن حتما با پزشک خود مشورت کنید.

• ماساژ دادن نوک سینه با روغن نعنا
• ماساژ دادن با ژل آلوئه ورا
• ماساژ دادن با روغن زیتون سه وعده در روز
• جوشاندن سیر در روغن زیتون و ماساژ دادن نوک سینه با آن
• شستن نوک سینه با جوشانده برک بنفشه سه وعده در روز
• استفاده از جوشانده به دانه و ماساژ دادن نواحی آسیب دیده با آن
• شستن نوک سینه با جوشانده بومادران
• شستن محل آسیب دیده با جوشانده رازیانه

علاوه بر آن می‌توانید از عرق کاسنی، عرق شاه‌تره، عرق بومادران، عرق زنبق، عرق اسطوخودوس و عرق خارخسک برای بهبود زخم سینه استفاده کنید.

عوارض زخم سینه در شیردهی

بی‌توجهی به شقاق سينه در شيردهی منجر به ایجاد زخم‌های عمیق و خون‌ریزی خواهد شد. این زخم‌های عمیق بسیار مستعد عفونت هستند؛ در دهان هر انسان باکتری وجود دارد. تماس زخم‌ها با دهان کودک و باکتری‌های موجود در سطح پوست اطراف زخم می‌تواند عفونت‌های بسیار مقاوم به درمان با آنتی‌بیوتیک ایجاد کند. از سوی دیگر وجود زخم‌های خون‌ریزی‌دهنده روی نوک پستان باعث ورود خون به دهان و دستگاه گوارش کودک می‌شود. در این موارد شکایت دیدن خون در مدفوع کودکان بسیار شایع است. درمان شقاق سینه در شیردهی مهم‌ترین اقدام برای سلامت نوزاد و مادر است.

درمان ترك سينه در شيردهي

 ترک خوردن نوک سینه و یا خونریزی در دوران شیردهی طبیعی نیست، اما این اتفاق برای بسیاری از مادران شیرده اتفاق می‌افتاد. یکی از دلایل اصلی ترک خوردن یا خونریزی نوک سینه، قرارگیری نامناسب نوک سینه در دهان نوزاد است که می‌تواند درد شدیدی در نوک سینه ایجاد کند.

گاهی تنها یک تغییر جزئی در روند شیردهی می‌تواند بسیار موثر باشد. بنابراین اصلاح روش شیردهی می‌تواند تاثیر بسیاری در بهبود و التیام ترک‌های سینه داشته باشد. بهترین روش‌ها و وضعیت‌های شیردهی این است که نوک سینه با بینی نوزاد در یک راستا قرار بگیرند. به شکلی که لثه پایین کودک از زیر نوک سینه دور باشد. بهتر است سعی کنید تا مناسب‌ترین وضعیت شیردهی به نوزاد را پیدا کنید.

یکی از دلایل بروز شقاق شیر خوردن نوزاد فقط از یک سینه نوزادان معمولا در طول یک وعده شیردهی، از سینه دوم آرام‌تر و کمتر شیر می‌گیرند، زیرا کمتر احساس گرسنگی می‌کنند و خسته هستند. بنابراین بهتر است تا شیردهی را اول از سینه‌ای شروع کنید که مشکلی ندارد یا آسیب کمتری دیده است.

بهتر است برای بی‌حس کردن ناحیه آسیب دیده از کمپرس سرد برای مدت کوتاهی استفاده کنید. سرما درد را کم می‌کند.

همچنین برای جلوگیری از عفونت و تسکین درد، بعد از هر نوبت شیردهی، سینه خود را به آرامی با آب ولرم بشویید.

کرم شقاق سينه چیست

در صورتی که با درمان خانگی شقاق سینه و درمان طب سنتی نتوانستید شقاق سینه را درمان کنید، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. در این زمان پزشک برای شما کرم‌ها و پمادهای مخصوص درمان شقاق سینه تجویز می‌کند. اگر در دوران شیردهی هستید، اصلا نگران نباشید، این پمادها هیچ خطری برای نوزاد شما ندارد. برای درمان شقاق سینه در دوران شیردهی می‌توانید از کرم اکسید روی به همراه کالندولا و یک کرم ضد قارچ استفاده کنید.

بهترین کرم برای درمان شقاق سينه

از بهترین کرم‌ها برای درمان شقاق سینه عبارتند از:

• کرم ترمیم کننده شقاق سینه ماتیلدا

این کرم از یک برند معتبر فرانسوی بوده که محصولاتی مخصوص مادران و کودکان دارند. این کرم به دلیل داشتن ترکیبات طبیعی و نرم کننده مانند لانولین، می‌تواند ترک‌ها و زخم‌های موجود را التیام بخشد و او سوزش و درد ناشی از آن جلوگیری کند.

• کرم رفع شقاق سینه ژنوبایوتیک

این کرم یکی از بهترین محصول‌ها برای درمان شقاق سینه است. این محصول که ساخت ایران است بصورت تخصصی برای بازسازی ترک‌ها در نوک سینه ساخته شده است و می‌تواند آن را در مقابل عفونت‌های قارچی و باکتریایی محافظت کند.

• کرم شقاق سینه هیدرودرم

این کرم فاقد هرگونه مواد مضر، حساسیت زا و شیمیایی است و می‌توان آن را در دوران بارداری و شیردهی استفاده کرد.