جمع شدن مایع پشت گوش در نوزادان چه علتی دارد؟+درمان آن

جمع شدن مایع پشت گوش در نوزادان و کودکان اتفاقی است که مادران زیادی آن را تجربه کرده‌اند. جمع شدن مایع پشت پرده گوش می‌تواند عملکرد لوله شنوایی یا شیپور استاش (لوله استاش)  را تحت تاثیر قرار دهد یا حتی مختل کند. شیپور استاش گوش میانی را به پشت گلو وصل می‌کند. انتهای این لوله برای تنظیم فشار هوای گوش میانی، تامین مجدد هوای این ناحیه و تخلیه ترشحات طبیعی باز و بسته می‌شود.

چرا و چگونه مایع پشت پرده گوش جمع می‌شود؟

گوش همه ما یک لوله به نام لوله شنوایی دارد؛ لوله شنوایی اجازه می‌دهد مایعات از گوش به پشت گلو تخلیه شود. هر گونه انسداد در لوله شنوایی باعث می‌شود مایع در فضای گوش میانی گیر کند. این مایعات در اصطلاح پزشکی افیوژن نام دارند.

*دلایل و روشهای درمان گوش درد نوزاد 

با اپلیکیشن گهواره، هفته به هفته بارداریت رو دنبال کن.

نصب اپلیکیشن گهواره

انواع عفونت گوش میانی

اوتیت گوش میانی با افیوژن (OME)

این عارضه پس از گذشتن از دوره عفونت گوش میانی ممکن است به وجود بیاید. پس از آن که عفونت گوش دوره خود را گذراند، ممکن است مقداری از مایعات اضافی در گوش میانی باقی بماند که در برخی موارد، علائم این بیماری احساس نمی‌شود،اما در معاینه پزشک، این عارضه مشخص می‌شود.

اوتیت گوش میانی مزمن با افیوژن (COME)

در اوتیت گوش میانی مزمن با افیوژن، مایعات به همراه عفونت یا بدون آن، دائما به گوش میانی باز می‌گردند. این امر سبب کاهش توانایی مبارزه با سایر عفونت‌ها می‌شود و تاثیر منفی نیز بر روی شنوایی فرد دارد.

اوتیت حاد (AOM)

اوتیت حاد، شایع‌ترین و مهمترین حالت عفونت گوش میانی محسوب می‌شود. در طی این عارضه، گوش میانی آلوده و ملتهب می‌شود و مایعات اضافه در پشت پرده صماخ، جمع می‌گردد. در این حالت، امکان تب نیز وجود دارد.

* حتما بخوانید: علائم و درمان عفونت گوش کودکان یا اوتیت مدیا

تجمع مایع در گوش چه قدر شایع است؟

جمع شدن مایع در گوش یا عفونت گوش میانی اتفاقی است که بیشتر در کودکان زیر 5 سال رایج است، اما ممکن است بزرگسالان هم این عارضه را تجربه کنند. عفونت گوش میانی می‌تواند از نوع ویروسی یا باکتریایی باشد؛ در این بیماری، مایعات اضافی شکل گرفته در گوش میانی، بر پرده صماخ یا همان پرده گوش فشار وارد می‌کند و سبب به وجود آمدن درد، التهاب و جمع شدن مایعات در گوش می‌شود.

عفونت گوش با عناوین گوش چسبنده (glue ear)، اوتیت مدیای ترشحی (secretory otitis media)، عفونت گوش میانی یا اوتیت سروز (serous otitis media) نیز شناخته می‌شود. تجمع مایع در گوش در اثر اوتیت میانی ایجاد می‌شود. این تجمع مایع در پشت پرده گوش اتفاق می افتد و در هر شرایطی که شیپور استاش مختل شده باشد می تواند رخ دهد.

شیپور استاش قسمتی از گوش است که اجازه می دهد مایعات از گوش به پشت گلو تخلیه شوند. اگر شیپور استاش مسدود شود، مایع در فضای گوش میانی گیر می کند.

علت تجمع مایع پشت گوش نوزاد چیست؟

عفونت گوش میانی در بیشتر موارد، به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی و آنفولانزا یا آلرژی‌های سخت به وجود می‌آید. در این بیماری‌ها، معمولا مخاط در حفره‌های سینوسی افزایش پیدا می‌کند و مانع از تخلیه سریع مایع توسط شیپور استاش می‌شود؛ در نتیجه، مایع در گوش میانی تجمع پیدا می‌کند.

عفونت تنفسی یا حساسیت می‌تواند شیپور استاش را مسدود کند و باعث ایجاد مایعات در گوش میانی شود. اگر این مایع آلوده شود، ممکن است سبب عفونت در گوش میانی شود.

شیپور استاش کودکان خردسال نسبت به کودکان بزرگ‌تر، افقی‌تر و کوچک‌تر است. این بدان معنی است که مایعات به‌جای تخلیه، بیشتر در لوله‌ها جمع می‌شوند و خطر عفونت گوش را در کودکان کوچک‌تر، افزایش می‌دهد.

لوزه‌ها نیز لایه‌های بافتی حفره دهان هستند که در قسمت پشتی حفره بینی قرار دارند. آنها نسبت به عبور باکتری‌ها و ویروس‌ها واکنش نشان می‌دهند و در فعالیت سیستم ایمنی نیز نقش بسیار مهمی را بر عهده دارند. لوزه‌ها می‌توانند باکتری‌ها را به دام بیندازند. این اتفاق ممکن است منجر به عفونت و التهاب شیپور استاش و گوش میانی شود.

تجمع مایع در گوش ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد؛ اما این مشکل در کودکان بیشتر رخ می‌دهد؛ زیرا شیپور استاش در کودکان کوچکتر و افقی تر نسبت به بزرگسالان است؛ به همین دلیل تجمع مایع گوش در این رده سنی بیشتر اتفاق می افتد و حدود 90 درصد کودکان تا قبل از 5 سالگی درجاتی از تجمع مایع در گوش میانی را تجربه می کنند.

به طول کلی تمام موارد تجمع مایع در گوش میانی به دلیل نوعی اختلال در عملکرد شیپور استاش ایجاد می‌شود که مانع از تخلیه کافی می‌شود.

دلایل عمده ایجاد مایعات در گوش در بزرگسالان و کودکان

• آلرژی
• قرار گرفتن در معرض مواد تحریک کننده شیمیایی، به ویژه دود سیگار
• هر نوع احتقان، مثلا ویروس سرماخوردگی، عفونت مشابه یا حتی بارداری
• ناهنجاری های دهانی که می تواند با سندرم داون یا شکاف کام همراه باشد.
• تهاجم گوش به گوش (تغییرات سریع فشار هوای محیط مانند حین پرواز در هواپیما یا غواصی)
• آسیب به لوله شنوایی در اثر اشعه ناشی از سرطان سر و گردن یا جراحی های قبلی که ممکن است لوله شنوایی را مختل کند (نادر)
• بافت سینوس بزرگ شده، پولیپ بینی، لوزه ها و آدنوئیدها یا سایر رشد هایی که لوله شنوایی را مسدود می کنند و معمولا ناشی از سینوزیت مزمن است.

نشانه‌های تجمع مایع در پشت گوش

• گوش درد
• کاهش شنوایی
• مشکلات رفتاری
• وز وز گوش (زنگ زدن در گوش)
• افزایش درد گوش هنگام تغییر ارتفاع
• عملکرد ضعیف مربوط به کم شنوایی
• احساس پُری یا گرفتگی در گوش‌ها
• از دست دادن تعادل یا سرگیجه (نادر)
• احساس اینکه گوش به هم چسبیده است.

درمان جمع شدن مایع پشت گوش چیست؟

روش تشخیص

بهترین روش برای تشخیص مایعات در گوش، معاینه گوش با استفاده از اتوسکوپ یا اتومیکروسکوپ است؛ بدیهی است که بدون معاینه امکان تشخیص درست و اتخاذ تصمیم صحیح برای شروع درمان موثر امکان‌پذیر نیست؛ از همین جهت توصیه اکید داریم که روش‌های درمان خانگی جمع شدن مایع پشت گوش یا درمان مایع پشت گوش در طب سنتی را فراموش کنید و بدون توصیه پزشک معتمد و متخصص اقدامی در این باره انجام ندهید.

ارزیابی گوش با اتوسکوپ بسیار ساده است؛ این وسیله به پزشک اجازه می دهد تا بتواند لاله گوش (غشای تمپان) را بررسی کند. البته استفاده از این روش همیشه موثر نیست.

بررسی تجمع مایعات در گوش با آزمایش دیگری به نام تمپانومتری قابل تایید است. از تمپانومتری می‌توان برای شناسایی علت‌های کاهش شنوایی مانند مایع در گوش (اوتیت میانی حاد) یا اتوسکلروز استفاده کرد. از دست دادن شنوایی به دلیل مایع در گوش یکی از مشکلات رایج در کودکان است و می‌توان از تمپانومتری برای افزودن یک تجزیه و تحلیل عینی از پرده گوش و گوش میانی استفاده کرد.

روش درمان

به طور طبیعی، تجمع مایعات در گوش نیازی به درمان ندارد؛ مایع معمولا طی چند هفته به خودی خود تخلیه می شود. در غیر این صورت درمان به عوامل مختلفی بستگی دارد.

اگر مایعات به مدت ۶ هفته وجود داشته باشد، درمان ممکن است شامل آزمایش شنوایی سنجی، مصرف آنتی بیوتیک یا مراقبت بیشتر باشد.

اگر مایعات پس از ۱۲ هفته هنوز هم وجود داشته باشد، باید آزمایش شنوایی انجام شود. اگر کاهش شنوایی قابل توجهی همزمان با تجمع مایعات وجود داشته باشد، پزشک ممکن است  مصرف آنتی بیوتیک یا قرار دادن لوله در گوش را در نظر بگیرد.

اگر مایع پس از ۴ تا ۶ ماه همچنان وجود داشته باشد، قرار دادن لوله های گوش در معرض جراحی احتمالا لازم است.

در صورت بزرگ بودن آدنوئیدها و انسداد قابل توجهی در لوله استاش ممکن است نیاز به جراحی برای از بین بردن آن باشد.

تجمع مایعات در گوش می تواند با یا بدون عفونت فعال باشد. در این وضعیت مصرف آنتی بیوتیک‌ها کاملا بی‌فایده است، مگر اینکه در حال حاضر عفونت گوش وجود داشته باشد. علاوه بر آن، آنتی‌هیستامین‌ها برای درمان مایع در گوش توصیه نمی‌شود.

کودکانی که در معرض خطر ابتلا به تجمع مایعات در گوش هستند، از جمله کسانی که از تاخیر رشد رنج می برند، ممکن است به درمان فوری نیاز داشته باشند. برای کودکانی که نیازی به درمان ندارند، مدیریت علائم و انتظار برای رفع مایعات به خودی خود می تواند بهترین کار باشد. حتی در بین کودکانی که نیاز به مداخله جراحی دارند، بهبودی کامل تقریبا همیشه حاصل می شود.

نحوه پیشگیری از جمع شدن مایع پشت گوش

• دور بودن از دود سیگار و سایر دخانیات
• خودداری از مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها
• خودداری از مصرف مواد حساسیت زای شناخته شده
• شست و شوی مدام و مرتب دست‌ها و اسباب بازی‌های کودک
• شیردهی از سینه مادر (نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند کمتر و بسیار دیرتر و در موارد نادر به عفونت گوش مبتلا می شوند)
• در صورت امکان، حتی فقط برای چند هفته، شیردهی را تشویق کنید..
• تزریق واکسن پنوموکوک (Prevnar) و واکسن آنفولانزا در پیشگیری از شایعترین نوع عفونت گوش موثر است. بنابراین در مورد واکسن‌ها به روز باشید.

حتما لازم است همین جا به این نکته اشاره کنیم که برخلاف تصور عمومی، ورود آب به گوش کودک خردسال باعث ایجاد اوتیت مدیای جدی نخواهد شد.

کودکانی که مرتبا شنا می کنند و گوش خود را به اندازه کافی خشک نمی کنند، ممکن است به گوش شناگر مبتلا شوند، اما این وضعیت با تجمع مایعات در پشت پرده گوش کاملا متفاوت است.

گوش شناگر یا عفونت گوش خارجی عارضه‌ای است که در آن باکتری‌ها و ویروس‌ها وارد گوش می‌شوند و مشکلاتی را برای شنوایی ایجاد می‌کنند و باعث درد و التهاب می‌شوند. همچنین باکتری‌ها و ویروس‌های مفید گوش وقتی در معرض آب و رطوبت بالا قرار بگیرند تکثیر می‌شوند.

*تست شنوایی نوزاد در خانه چطور انجام میشود

کلام آخر

به یاد داشته باشید که برای درمان جمع شدن مایع پشت گوش نوزادان هرگز اقدامات خودسرانه از جمله عمل تخلیه مایع پشت گوش در خانه انجام ندهید. شاید لازم باشد بدانید که وجود مایع جنینی در گوش نوزاد با مایع پشت گوش ناشی از عفونت کاملا متفاوت است. همه نوزادان در دوران جنینی در مایع آمنیوتیک زندگی و در واقع شنا می‌کنند. اینکه بخشی از این مایع در گوش نوزاد تازه متولد شده وجود داشته باشد و حتی تا حدی شنوایی او را تحت تاثیر قرار دهد، طبیعی است. اگرچه  این موضوع نیاز به پیگیری و بررسی دقیق تا 3 ماهگی دارد، اما عموما چیز مهمی نیست و تا پایان یک ماهگی رفع می‌شود و تست شنوایی نوزاد نمره قابل قبول را دریافت می‌کند.

آنچه در این بین اهمیت زیادی دارد این است که شیردهی از پستان مادر و تزریق واکسن پنوموکوک (پره‌ونار 13) و حتی تزریق واکسن سرماخوردگی جدی گرفته شود.