دلایل کم شدن و کند شدن حرکات جنین

کم شدن حرکات جنین می‌تواند ناشی از علت‌های مختلفی باشد. بعد از حدود 4 ماهگی که مادر حرکات جنین را در شکم احساس می‌کند، توجه به این حرکات یکی از نشانه‌های سالم بودن و البته زنده بودن جنین است. از همین جهت کاهش حرکات جنین برای مادران نگرانی زیادی ایجاد می‌کند؛ این در حالی است که کم شدن حرکات جنین همیشه و در همه شرایط خطرناک نیست و تنها زمانی زنگ خطر به حساب می‌آید که جنین نسبت به کارهایی که مادر انجام می‌دهند، واکنش و عکس‌العمل نشان ندهد. در ادامه در مورد کم شدن حرکات جنین در تمام طول بارداری صحبت خواهیم کرد. 

کم شدن حرکات جنین در بارداری چه علتی دارد؟

تقریبا از ماه چهارم بارداری یا حدود 20 تا 22 هفتگی مادر می‌تواند حرکات جنین را احساس کند. در ابتدا، حرکت بیشتر شبیه لرزش و گرفتگی ماهیچه است، اما رفته رفته شدت حرکات با افزایش سن حاملگی، زیاد می‌شود. لذا معمولا کم شدن حرکات جنین در هفته 20 خیلی نگران کننده نیست، زیرا در این هفته هنوز مادر قادر نیست تمام حرکات جنین را احساس کند. در واقع همواره این احتمال وجود دارد که جنین حرکت داشته باشد، اما مادر متوجه حرکت او نشود. 

بد نیست بدانید که دارو خوردن مادران معمولا سبب کندی حرکت جنین می‌شود. مثلا اگر مادری آرام‌بخش مصرف کند، حرکت جنین کم می‌شود؛ یا وقتی مادر عصبی می‌شود یا تب دارد، حرکت‌ها تند می‌شود. البته غیر از رفتار مادر، تاکید بیشتر بر میزان حرکت‌های جنین است. حرکت بیشتر نشانه سلامت جنین است. قطع حرکت‌ها می تواند نشانه مرگ جنین در رحم باشد.

اما به طور کلی کم شدن حرکات جنین در هفته ۲۴ بارداری یا کم شدن حرکات جنین در هفته 25 و یا کم شدن حرکات جنین در هفته ۲۳ می‌تواند ناشی از خواب جنین باشد. در حقیقت جنین زمان‌های خاصی را در رحم مادر خود می‌خوابد و بدیهی است که در زمان خواب عکس‌العملی نداشته باشد و حرکتی نکند. البته با پیشرفت بارداری به دلیل رشد جنین و کم شدن فضای رحم برای حرکت جنین، ممکن است حرکات جنین کمتر از قبل باشد، اما هرگز متوقف نمی‌شود. 

* جنین پسر در کدام سمت رحم قرار دارد + پاسخ به سوال 

علت کم شدن حرکات جنین در هفته 37 بارداری چیست؟

اساسا کم شدن حرکات جنین در هفته 38 یا کم شدن حرکات جنین در ماه نهم بارداری ناشی از رشد جنین و کم شدن فضای رحم و شکم مادر برای حرکت اوست. با این حال خوابیدن جنین در هر دوره‌ای از بارداری اولین علت برای کاهش حرکات جنین است. اگر کم شدن حرکات جنین با نشانه یا عارضه خاصی، مثلا کاهش ضربان قلب، همراه نباشد یا کیسه آب مادر پاره نشده باشد، معمولا جایی برای نگرانی وجود ندارد. در این شرایط گفته می‌شود مادر با خوردن یک شکلات یا هر چیز شیرین و خوابیدن به مدت نیم ساعت به پهلوی چپ، می‌تواند مجدد حرکات جنین خود را احساس کند.

عوامل موثر در کاهش حرکات جنین 

به جز مایع آمنیوتیک، ساختمان بدن یا درصد چربی بدن مادر،  کم شدن حرکات جنین می‌تواند علل دیگری هم داشته باشد که در ادامه بیشتر شرح می‌دهیم؛

• الگوی خواب و بیداری جنین؛ معمولا جنین در سه ماه سوم بارداری، برای خود یک الگوی خواب انتخاب می‌کند. این الگوی خواب دقیقا برگرفته از شکل خوابیدن و ساعات خواب مادر در دوران بارداری است و پس از تولد نیز در وجود نوزاد نهادینه می‌شود. این زمان خواب ممکن است از ۴۵ دقیقه تا یک ساعت طول بکشد. هنگامی که جنین خواب است، حرکت نمی‌کند.
• هنگامی که جنین در حال تنفس است یا وقتی دچار سکسکه می‌شود، ممکن است حرکات او خیلی برجسته نباشد. برای تشخیص سکسکه نوزاد می‌توانید به حرکات ریتمیک توجه کنید. سکسکه نوزاد به صورت حرکات برجسته و آرام و مداوم و کوتاه و تقه‌ای است.  
• پیچیدن بند ناف به دور کودک نیز می‌تواند حرکات جنین را تحت تاثیر قرار دهد. اگر این اتفاق رخ داده باشد، در سونوگرافی مشخص می‌شود. 
• محدود شدن و کاهش حرکات جنین در اواخر بارداری اگر با نشانه‌های زایمان زودرس همراه نباشد، طبیعی است. زیرا جنین بزرگ شده است و فضای رحم برای حرکت او کم است. همچنین معمولا با وارد شدن به هفته ۳۸ بارداری، جنین سر خود را در لگن قرار می‌دهد و برای تولد آماده می‌شود. به همین دلیل ممکن است حرکات جنین محدود و کم شود. توجه داشته باشید که کم بودن حرکات جنین با حس نکردن هیچ حرکتی فرق می کند. در واقع کم تکان خوردن جنین با تكان نخوردن جنین کاملا متفاوت است.

آیا کم شدن حرکت جنین نشانه زایمان است؟

کم شدن حرکت جنین می‌تواند نشانه زایمان زودرس و قریب‌الوقوع باشد. به طور کلی با ورود به ماه نهم بارداری، با توجه به اینکه نسبت جنین به رحم بیشتر شده است، طبیعی است که حرکات جنین کم شود. اما اساسا در ماه آخر بارداری تعداد حرکات جنین بسیار مهم است؛ لذا هنگامی که احساس کردید حرکات جنین کم شده است، پس از صرف غذا و بعد از گذشتن 20 دقیقه، به پهلوی چپ بخوابید و دست‌تان را روی شکم قرار دهید و به تعداد حرکات جنین توجه کنید. در یک ساعت جنین باید 5 حرکت داشته باشد. اگر کمتر از این باشد، باید سونوگرافی کرده تا وضعیت جنین از نظر آب آمنیوتیک و نوار قلبی کنترل شود.

وقتی علائم کم تحرکی جنین ظاهر  و اثبات می‌شود، باید سابقه مادر بررسی شود و تحت آزمایش جسمی، اکوی قلب جنین و برخی آزمایش‌های دیگر قرار بگیرد.

مسیر ارزیابی مادر، بسته به وجود هر نوع ریسک فاکتور یا داشتن هر نوع تجربه بد در بارداری (های) قبلی مادر متفاوت خواهد بود.

اما به طور معمول بررسی قلب و عروق (کاردیوگرام/CTG) و سونوگرافی تجویز می‌شود. در این تست وجود تحرک جنینی هم زمان با بررسی ضربان قلب متناسب با حرکات بررسی می‌شود. در صورتی که CTG غیرطبیعی باشد و قبلا سونوگرافی نشده باشد، سونوگرافی انجام می‌شود. سونوگرافی کمک می‌کند رشد جنین، شکل اندام‌های جنین و حجم مایع آمنیوتیک بررسی شود. ( درمورد علت ضعیف بودن ضربان قلب جنین در این مقاله بیشتر بخوانید.)

چنانچه جواب تست قلب و عروق غیرعادی باشد و سونوگرافی طبیعی باشد، پزشک احتمال خونریزی جنین (FMH) را بررسی می کند. خونریزی جنین عامل ۴ درصد از مرگ‌های جنینی است که معمولا تنها علامتش کم شدن تحرک جنین است.

کم تحرکی جنین چه زمانی خطرناک است؟

وقتی دیسترس (پریشانی) حاد جنینی اتفاق بیفتد، معمولا طوفانی از حرکات جنین آغاز می‌شوند که بیشترشان آهسته و ضعیف هستند. البته در مورد دیسترس مزمن جنین دیده شده است که حداقل ۱۲ ساعت قبل از ایست قلبی جنین، او به شدت کم تحرک شده یا حرکتش کلا متوقف می‌شود. به این شرایط «سیگنال هشدار حرکتی» (MAS) می‌گویند و نشان دهنده مرگ قریب الوقوع جنین است. تغییر در ضربان قلب جنین معمولا ظرف یک تا ۴ روز باعث مرگ جنین می شود؛ البته اگر قبل از این مدت مرگ جنین اتفاق نیفتد.

تعداد نرمال حرکات جنین در بارداری

برای توصیف تعداد طبیعی حرکات جنین معمولا از قانون ۱۰ استفاده می شود. این قانون به چهار شکل زیر بیان می شود.

• مادر طی ۱۲ ساعت و با داشتن فعالیت های معمول روزانه اش، حداقل ۱۰ بار حرکت جنین را احساس کند.
• مادر طی ۱ ساعت توجه صرف به حرکت جنین و در شرایط استراحت، حداقل ۴ حرکت را احساس کند.
• مادر در هفته های ۲۲ الی ۳۶ بارداری، طی ۲۵ دقیقه ۱۰ حرکت جنین را احساس کند.
• مادر از هفته ۳۷ به بعد، طی ۳۵ دقیقه ۱۰ حرکت جنین را احساس کند.

علت کم شدن حرکات جنین در یک روز

کم شدن حرکات جنین در یک روز یا کم شدن حرکت جنین در رحم در یک دوره کوتاه می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که معمولا در یک بارداری سالم و تحت نظر، خیلی خطرناک نیست و گذرا است. برای مثال در یک سیکل ۴۰ دقیقه‌ای خواب جنین و در صورت مصرف برخی داروهای مسکن توسط مادر و سیگار کشیدن، تعداد حرکات جنین به صورت گذرا کم می‌شود. حتی ممکن است جنین حرکات خود را به طور طبیعی داشته باشد، اما مادر به علت مشغله متوجه این حرکات نشده باشد و فقط احساس کند که حرکات جنین کم شده است؛ 

به یاد داشته باشید که حرکت هر جنینی باید نسبت به خودش سنجیده شود، برخی جنین‌ها کلا پرتحرک هستند و برخی کم تحرک؛ اما اگر طی یک روز حرکت جنین ناگهان زیاد یا کم شود، ممکن است نشانه خطر مرگ جنین باشد. همچنین تکان خوردن جنین پسر با جنین دختر در هر مادر باردار ممکن است متفاوت باشد؛ بنابراین هیچ یک از این موارد را با هم مقایسه نکنید.

کلام آخر

مهمترین فاکتور در تمام طول بارداری حفظ خونسردی و مثبت‌اندیشی است. توجه داشته باشید که کم شدن حرکات جنین اگر با نشانه‌های زایمان زودرس همراه باشد یا الگوی خاصی داشته باشد، خطرناک است. توصیه می‌کنیم این مطلب را یک بار دیگر با دقت بیشتری بخوانید تا همه نگرانی‌های شما در مورد کاهش حرکات جنین رفع شود. در نهایت اگر احساس می‌کنید که جنین شما به هر دلیل با کاهش حرکت روبه‌رو شده است، فورا پزشک خود را در جریان قرار دهید و سونوگرافی انجام دهید.