واکسن شش ماهگی نوزادان و عوارض آن
واکسن شش ماهگی یکی از مراحل مهم واکسیناسیون نوزاد است. در این مرحله کودک در برابر بیماری فلج اطفال و بیماری سه گانه به همراه هپاتیت ب و هموفیلوس آنفولانزا و روتاویروس مصون می‌شود. تزریق این واکسن روی ران پا بوده و می‌تواند عوارضی مانند تب و بیاشتهایی داشته باشد. در ادامه بیشتر در مورد زمان و عوارض واکسن ۶ ماهگی و مراقبت‌های قبل و بعد از آن توضیح خواهیم داد.
پادکست خلاصه مقاله واکسن شش ماهگی:
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.
واکسن شش ماهگی نوزاد شامل چه واکسن‌هایی است؟
واکسن شش ماهگی نوزاد در جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان شامل واکسن فلج‌اطفال، واکسن پنج‌گانه و روتاویروس است. واکسن پنج‌گانه، خود شامل واکسن سه‌گانه، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوآنزا است. محل تزریق واکسن پنج‌گانه، ناحیه جلوی ران است. واکسن پنج‌گانه که مدتی است در برنامه ایمن سازی نوزادان شش ماهه قرار گرفته، از ابتلا به پنج بیماری خطرناک جلوگیری می‌کند. همچنین با ترکیب پنج واکسن متفاوت، باعث کاهش دفعات تزریق می‌شود.
* مقاله واکسن بدو تولد را مطالعه کنید.
1. واکسن سه‌گانه یا ثلاث: دیفتری ، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)
واکسیناسیون دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه در نوزادان و کودکان از شش هفتگی تا شش سالگی انجام می‌شود. ریشه کن شدن بیماری دیفتری و کاهش ابتلا به کزاز و سیاه سرفه در جوامع، نشان‌دهنده اثربخشی آن است.
آیا واکسن سه‌گانه برای نوزاد شش ماهه بی‌خطر است؟
ایمن‌سازی روتین در مقابل دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه در دوران کودکی، باعث محافظت در برابر این بیماری‌ها در بزرگسالی می‌شود و تاثیر زیادی در کاهش مرگ‌ومیر در نوزادان دارد. احتمال ایجاد عوارض خطرناک در این واکسن، بسیار پایین است. البته عوارض معمول بعد از واکسیناسیون (تب خفیف، درد و قرمزی در محل تزریق، بی‌قراری و بیاشتهایی) را ممکن است مشاهده کنیم اما این عوارض به زودی و خود‌به‌خود از بین می‌روند. در صورت حساسیت نوزاد به فسفات آلومینیوم، یکی از ترکیبات واکسن سه‌گانه، ممکن است شاهد سفتی محل تزریق واکسن باشیم.
* مقاله درمان سفت شدن جای واکسن 6 ماهگی را مطالعه کنید.
موارد منع مصرف واکسن سه‌گانه
واکسن ثلاث برای همه مناسب نیست. برخی از کودکان نباید واکسن DTaP دریافت کنند یا این‌که برای دریافت این واکسن منتظر بمانند. تزریق این واکسن فقط برای کودکان زیر شش یا هفت سال است. بعد از این سن، واکسن دوگانه‌ی بزرگسالان DT که شامل واکسن کزاز و دیفتری است، هر ده سال یک‌بار تزریق می‌شود.
کودکانی که دچار مشکلات عصبی پیشرونده، صرع یا تشنج کنترل نشده باشند؛ باید به جای دریافت واکسن ثلاث، واکسن دوگانه اطفال (DT) را دریافت کنند. برخی از موارد منع مصرف واکسن سه‌گانه عبارت‌اند از:
- سابقه واکنش‌های آلرژیک شدید قبلی به فرم‌های دیگر واکسن دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه.
- اگر نوزادان هنگام واکسیناسیون دچار بیماری شدید باشند، توصیه می‌شود واکسن را بعد از بهبودی دریافت کنند.
2. واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع Hib) B)
هموفیلوس آنفلوانزا یک بیماری باکتریایی شایع در کودکان زیر پنج سال است. این باکتری‌ها می‌توانند منجر به عفونت‌های گوش‌میانی، سینوزیت و بیماری‌های شدیدتری همچون مننژیت (التهاب پرده‌های مغزی)، اپیگلوتیت (التهاب زبان‌کوچک) و پنومونی (عفونت حاد و شدید ریه) شوند. رشد سریع این باکتری‌ها در بدن کودک می‌تواند به آسیب‌های جدی و حتی مرگ منتهی شود. واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب (Hib) معمولاً در دو یا سه دوز (بسته به نوع فرمول واکسن) به نوزادان تزریق می‌شود. این واکسن که حاوی قسمتی از باکتری است، سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند و به صورت عضلانی تزریق می‌شود.
*مقاله واکسن مننژیت برای نوزادان را مطالعه کنید.
عوارض جانبی واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع B
عوارض جانبی واکسن شش ماهگی نوزاد بسیار خفیف است. درد، قرمزی، تب خفیف، بی‌قراری و خستگی؛ از عوارض معمول این واکسن است. ممکن است در محل تزریق، برجستگی کوچکی ایجاد شود که بعد از مدتی، بدون درمان از بین می‌رود. همچنین واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) ممکن است با دریافت واکسن Hib به صورت نادر اتفاق بیفتند. واکنش‌های معمول، معمولاً یک تا دو روز بعد از دریافت واکسن، پدیدار می‌شود.
3. واکسن هپاتیت HBV)B)
واکسیناسیون علیه ویروس هپاتیت B در نوزادان، کودکان و نوجوانان، پیش از قرار گرفتن در معرض HBV، موثرترین روش برای پیشگیری از انتقال این ویروس است. ویروس هپاتیت B می‌تواند در هنگام زایمان، از طریق مقاربت جنسی یا تماس با خون آلوده و مایعات بدن از مادر به نوزاد منتقل شود. تقریباً 25 درصد از نوزادانی که به عفونت مزمن HBV مبتلا می‌شوند، به دلیل نارسایی کبدی یا سرطان کبد، جان خود را از دست می‌دهند.
اهمیت این واکسن در واکسن شش ماهگی نوزاد بسیار بالاست. زیرا تزریق نهایی واکسن هپاتیت ب در شش ماهگی(24 هفتگی) نوزاد، باید صورت گیرد. واکسیناسیون هپاتیت در نوزادان ۴ نوبت دارد: نوبت صفر، بدو تولد و سه نوبت اصلی در ۲، ۴و ۶ ماهگی.
موارد منع مصرف واکسن هپاتیت‌ب
- سندروم گیلن باره و بیماری‌های خودایمنی مانعی برای واکسیناسیون هپاتیت ب در نوزادان نیستند.
عوارض واکسن هپاتیت‌ب
- عوارض جانبی این واکسن که موقتی و خفیف هستند، عبارتند از: درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق، تب خفیف (که با استفاده از دوز مناسب استامینوفن قبل و بعد از واکسن قابل کنترل است)، تحریک-پذیری، بیاشتهایی و خواب‌آلودگی.
*مقاله سرخک در کودکان را مطالعه کنید.
4. واکسن فلج اطفال
واکسن فلج اطفال، دو نوع خوراکی و تزریقی دارد که بدو تولد، دوماهگی، چهارماهگی، شش ماهگی و هجده ماهگی، قطره آن دریافت می‌شود و در ۴ ماهگی و ۶ ماهگی، نوع تزریقی آن هم همراه با قطره ی فلج اطفال، داده می‌شود.
طی دریافت واکسن شش ماهگی، نوزاد واکسن فلج اطفال را هم به صورت تزریقی و هم خوراکی، به مقدار دو قطره، دریافت می‌کند.
موارد منع مصرف واکسن فلج اطفال
موارد زیر را با پزشک مربوطه درمیان بگذارید:
- سابقه واکنش، حساسیت شدید و تهدید کننده نسبت به این واکسن.
- اگر کودک هنگام واکسیناسیون دچار بیماری شدید باشد، توصیه می‌شود واکسن را بعد از بهبودی دریافت کند.
- کودکان مبتلا به بیماری‌های نقص ایمنی و ویروس HIV، به جای نوع خوراکی این واکسن که حاوی ویروس زنده‌ی ضعیف شده است، نوع تزریقی آن که حاوی ویروس‌های کشته شده است، تزریق می‌شود.
عوارض جانبی واکسن فلج اطفال
عوارض جانبی واکسن فلج اطفال در فرم خوراکی کمتر از عوارض آن در فرم تزریقی است و معمولاً مشکلی مانند درد و تورم در محل تزریق، بثورات پوستی یا گریه و ناآرامی ایجاد نمی‌کند. با این حال، مانند سایر واکسن‌ها، در موارد نادر، در حدود یک نفر از هر یک میلیون نفر، احتمال بروز واکنش حساسیتی شدید و آنافیلاکسی وجود دارد.
واکنش آلرژیک معمولاً سریع ایجاد می‌شود. اگر بعد از تزریق واکسن علائمی چون کهیر، تورم صورت و گلو، مشکل در تنفس، ضربان قلب تند و دیگر علائم نامعمول را مشاهده کردید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
*مقاله واکسن آبله مرغان در چند ماهگی تزریق می‌شود را مطالعه کنید.
واکسن پنوموکوک
فرم ۱۰ ظرفیتی این واکسن با نام واکسن پنوموسیل تزریق می‌شود و باعث ایمنی‌زایی علیه ۱۰ فرم خطرناک از انواع باکتری پنوموکوک می‌شود که عامل بیماری‌هایی مانند مننژیت، سینوزیت، عفونت گوش یا آبسه و عفونت‌های شدید ریوی در کودکان زیر دوسال هستند. حداقل سن برای دریافت این واکسن، ۶ هفتگی است و حداکثر سن مجاز برای تزریق واکسن پنوموسیل، ۲۴ ماهگی است.
واکسن روتاویروس
واکسن روتاویروس فرم خوراکی است. باتوجه به این‌که روتاویروس، شایع‌ترین عامل اسهال وخیم در کودکان زیر ۵ سال است، این واکسن وارد واکسیناسیون کشوری شد که حاوی ویروس زنده و ضعیف شده است و برخلاف واکسن خوراکی فلج اطفال، اگر حین یا بعد از خوردن واکسن، کودک دچار استفراغ شود، نیاز به تکرار ندارد. این واکسن نباید با دارو یا دیگر واکسن‌های خوراکی مخلوط شود. در صورت تاخیر درانجام واکسیناسیون، حداکثر سن مجاز برای دریافت نوبت اول واکسن روتاویروس، ۱۵ هفتگی است و پس از این سن، دیگر واکسیناسیون روتاویروس انجام نمی‌شود. همچنین لازم است نوبت دوم و سوم هم زیر ۸ ماهگی دریافت شود. اگر بعد از این سن مراجعه شود، دوزهای بعدی حذف خواهند شد.
مراقبت پس از واکسن شش ماهگی نوزاد
واکنش‌های بعد از واکسن شش ماهگی نوزاد، همانند واکسن چهار و شش ماهگی؛ تب خفیف، بثورات پوستی و تورم، قرمزی و درد در محل تزریق، طبیعی هستند و خیلی زود از بین می‌روند. با این حال بهتر است پس از واکسیناسیون نوزاد شش ماهه، مراقبت‌ها و دقت‌هایی را لحاظ کنید:
- کمپرس بعد از واکسن شش ماهگی: با سرد کردن محل تزریق با دستمال مرطوب یا کیسه پر از یخ، در کاهش درد، تورم و التهاب محل تزریق کمک کننده است.
- بعد از واکسیناسیون، میزان دریافت شیر مادر و مایعات کودک را بیشتر کنید. ممکن است برخی نوزادان تا 24 ساعت پس از دریافت واکسن، کمتر از همیشه شیر بخورند که طبیعی است.
- به خاطر تب بعد از واکسن، بهتر است لباس زیادی به نوزاد نپوشانید.
- برای کاهش تب بعد از تزیق واکسن پنج‌گانه، با مشورت پزشک به نوزاد استامینوفن دهید.
- اگر درد محل تزریق باعث رنج و بی‌قراری بیش از حد نوزاد شده است، با مشورت پزشک به نوزاد استامینوفن دهید. نیاز به هیچ‌گونه باندپیچی یا بستن جای واکسن نیست.
- شستشوی محل واکسن و استحمام بعد از تزریق واکسن هیچ اشکالی ندارد ( به مقاله استحمام نوزاد بعد از واکسن مراجعه کنید).
- بعد از واکسیناسیون نوزاد شش‌ماهه تا چند روز به نوزاد توجه بیشتری داشته باشید تا در صورت واکنشی غیرمعمول یا عوارض نگران‌کننده با پزشک خود تماس بگیرید.
نکاتی درباره واکسن شش ماهگی نوزاد
- اگر به دلایلی که قبلاً ذکر شد، واکسن سیاه سرفه برای کودک ممنوع باشد، سایر اجزای واکسن پنج‌گانه یعنی هپاتیت ب و هموفیلوس آنفولانزا به همراه واکسن دوگانه‌ی اطفال تزریق می‌شود که باتوجه به بالا بودن تعداد تزریقات در این واکسیناسیون، واکسن‌های شش ماهگی در دو نوبت، با یک هفته فاصله، انجام می‌شود.
- خیلی از والدین درباره «واکسن شش ماهگی و سرماخوردگی خفیف» یا «واکسن شش ماهگی و اسهال» سوال می‌کنند. باید گفت که سرماخوردگی خفیف یا اسهالی که دلیل زمینه‌ای خاصی ندارد، مانع تزریق واکسن شش ماهگی نوزاد نمی‌شوند. مقاله واکسن زدن به نوزاد سرماخورده را مطالعه کنید.
- اگر نوزادی حین دریافت واکسن شش ماهگی فلج‌اطفال خوراکی، به اسهال شدید مبتلا شد، جهت اطمینان، یک ماه بعد باید یک نوبت اضافی از این واکسن را دریافت کند.
- تزریق زیرجلدی یا داخل جلدی واکسن پنج‌گانه، موجب تحریک موضعی و ایجاد سفتی و قرمزی محل تزریق، بیشتر از حد معمول می‌شود.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.