واکسن شش ماهگی نوزادان و عوارض آن
واکسن شش ماهگی یکی از مراحل مهم واکسیناسیون نوزاد است. در این مرحله واکسیناسیون کودک در برابر بیماری فلج اطفال و بیماری سه گانه به همراه هپاتیت ب و هموفیلوس آنفولانزا و روتاویروس مصون میشود. تزریق این واکسن روی ران پا بوده و می‌تواند عوارضی مانند تب و بیاشتهایی داشته باشد. در ادامه بیشتر در مورد زمان و عوارض واکسن ۶ ماهگی و مراقبت‌های قبل و بعد از آن توضیح خواهیم داد.
پادکست خلاصه مقاله واکسن شش ماهگی:
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.
واکسن شش ماهگی نوزاد شامل چه واکسن‌هایی است؟
واکسن شش ماهگی نوزاد در جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان شامل واکسن فلج‌اطفال و واکسن پنجگانه و روتاویروس است. واکسن پنجگانه، خود شامل واکسن سه‌گانه، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوآنزا است. محل تزریق واکسن پنجگانه، ناحیه جلوی ران است. واکسن پنجگانه که مدتی است در برنامه ایمن سازی نوزادان شش ماهه قرار گرفته، از ابتلا به پنج بیماری خطرناک جلوگیری کرده است. همچنین با ترکیب پنج واکسن متفاوت باعث کاهش دفعات تزریق میشود.
* مقاله واکسن بدو تولد را مطالعه کنید.
1. واکسن سه‌گانه یا ثلاث: دیفتری ، کزاز و سیاه سرفه (DTaP)
واکسیناسیون دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه در نوزادان و کودکان از شش هفتگی تا شش سالگی انجام می‌گیرد. ریشه کن شدن بیماری دیفتری و کاهش ابتلا به کزاز و سیاه سرفه در جوامع، از اثربخشی این ایمن‌سازی سخن می‌گوید.
آیا واکسن سه‌گانه برای نوزاد شش ماهه بی‌خطر است؟
ایمن‌سازی روتین در مقابل دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه در دوران کودکی، باعث محافظت در برابر این بیماری‌ها در بزرگسالی میشود و تاثیر زیادی در کاهش مرگ‌ومیر در نوزادان داشته است. احتمال ایجاد عوارض خطرناک در این واکسن بسیار پایین است. البته عوارض معمول بعد از واکسیناسیون (تب خفیف، درد و قرمزی در محل تزریق، بی‌قراری و بیاشتهایی) را ممکن است مشاهده کنیم اما این عوارض به زودی و خود‌به‌خود از بین می‌روند. در صورت حساسیت نوزاد به فسفات آلومینیوم_یکی از ترکیبات واکسن سه‌گانه_ممکن است شاهد سفتی محل تزریق واکسن باشیم.
* مقاله درمان سفت شدن جای واکسن 6 ماهگی را مطالعه کنید.
موارد منع مصرف واکسن سه‌گانه
واکسن ثلاث برای همه مناسب نیست. برخی از کودکان نباید واکسن DTaP دریافت کنند و یا اینکه برای دریافت این واکسن منتظر بمانند. تزریق این واکسن فقط برای کودکان زیر شش یا هفت سال است. بعد از این سن واکسن دوگانه‌ی بزرگسالان dT که شامل واکسن کزاز و دیفتری میباشد، هر ده سال یکبار تزریق میشود
کودکانی که دچار مشکلات عصبی پیشرونده یا صرع یا تشنج کنترل نشده باشند ،باید به جای دریافت واکسن ثلاث ، واکسن دوگانه ی اطفال DT, را دریافت کنند. برخی از موارد منع مصرف واکسن سه‌گانه عبارت‌اند از:
- سابقه واکنش‌های آلرژیک شدید قبلی به فرم‌های دیگر واکسن دیفتری، کزاز و سیاه‌سرفه.
- اگر نوزادان هنگام واکسیناسیون دچار بیماری شدید باشند، توصیه میشود واکسن را بعد از بهبودی دریافت کنند.
2. واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع Hib) B)
هموفیلوس آنفلوانزا بیماری‌ای باکتریایی شایع در کودکان زیر پنج سال است. این باکتری‌ها می توانند باعث عفونت گوش‌میانی، سینوزیت و عفونت‌های جدی‌تر از جمله مننژیت(التهاب پرده‌های مغزی)، اپیگلوتیت(التهاب زبان‌کوچک) و پنومونی(عفونت حاد و شدید ریه) شوند. رشد این باکتری‌ها در این بیماری بسیار سریع است و می‌تواند در کودک منجر به آسیب جدی و حتی مرگ شود. واکسن هموفیلوس آنفلوآنزا نوع ب به طور معمول در دو یا سه دوز (بسته به فرمول واکسن) به نوزادان تزریق میشود. واکسن Hib، حاوی قسمتی از باکتری است که باعث واکنش سیستم ایمنی میشود و به صورت عضلانی تزریق میشود.
*مقاله واکسن مننژیت برای نوزادان را مطالعه کنید.
عوارض جانبی واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع B
عوارض جانبی واکسن شش ماهگی نوزاد بسیار خفیف است. درد، قرمزی تب خفیف، بی‌قراری و خستگی از عوارض معمول این واکسن است. ممکن است در محل تزریق برجستگی کوچکی ایجاد شود که بعد از مدتی بدون درمان از بین می‌رود. همچنین واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) ممکن است با دریافت واکسن Hib به صورت نادر اتفاق بیافتند. واکنش‌های معمول، معمولا یک تا دو روز بعد از دریافت واکسن پدیدار میشود.
3. واکسن هپاتیت HBV)B)
واکسیناسیون ویروس هپاتیت B در نوزادان، کودکان و نوجوانان، قبل از قرار‌گرفتن در معرض HBV، موثرترین روش برای جلوگیری از انتقال HBV است. ویروس هپاتیت‌ب می تواند در حین زایمان، از طریق مقاربت جنسی و یا قرار گرفتن در معرض خون آلوده یا انتقال مایعات بدن از مادر به نوزاد منتقل میشود. تقریباً 25 درصد از افراد آلوده به عفونت مزمن HBV در دوران نوزادی، به‌طور زودرس از نارسایی یا سرطان کبد می میرند.
اهمیت این واکسن در واکسن شش ماهگی نوزاد بسیار بالاست. زیرا تزریق نهایی واکسن هپاتیت‌ب در شش ماهگی(24 هفتگی) نوزاد، باید صورت گیرد. واکسیناسیون هپاتیت در نوزادان ۴ نوبت دارد، نوبت صفر، بدو تولد و سه نوبت اصلی در ۲و ۴و ۶ ماهگی است.
موارد منع مصرف واکسن هپاتیت‌ب
- نکته: سندرم گیلن باره و بیماریهای خودایمنی مانعی برای واکسیناسیون هپاتیت‌ب در نوزادان نیستند.
عوارض واکسن هپاتیت‌ب
- عوارض جانبی این واکسن که موقتی و خفیف هستند، شامل‌اند از: درد ، قرمزی یا تورم در محل تزریق، تب خفیف (که با استفاده از دوز مناسب استامینوفن قبل و بعد از واکسن قابل کنترل است)، تحریک-پذیری، بیاشتهایی و خواب‌آلودگی.
*مقاله سرخک در کودکان را مطالعه کنید.
4. واکسن فلج اطفال
واکسن فلج اطفال دو فرم خوراکی و تزریقی دارد که بدو تولد، دوماهگی ، چهارماهگی ، شش ماهگی و هجده ماهگی، قطره ی فلج اطفال دریافت میشود و در ۴ ماهگی و ۶ ماهگی فرم تزریقی آن هم همراه با قطره ی فلج اطفال، داده میشود.
طی دریافت واکسن شش ماهگی، نوزاد واکسن فلج اطفال را هم به صورت تزریقی و هم خوراکی ، به مقدار دو قطره ، دریافت می‌کند.
موارد منع مصرف واکسن فلج اطفال
موارد زیر را با پزشک مربوطه درمیان بگذارید:
- سابقه واکنش و حساسیت شدید و تحدیدکننده حیات نسبت به این واکسن.
- اگر هنگام واکسیناسیون دچار بیماری شدید باشند، توصیه میشود واکسن را بعد از بهبودی دریافت کنند.
- کودکان مبتلا به بیماریهای نقص ایمنی و ویروس HIV و به جای فرم خوراکی این واکسن که حاوی ویروس زنده ی ضعیف شده است، فرم تزریقی آن که حاوی ویروس های کشته شده است، تزریق میشود.
عوارض جانبی واکسن فلج اطفال
عوارض جانبی فرم خوراکی واکسن فلج‌اطفال کم‌تر از عوارض این واکسن در فرم تزریقی است و عوارضی مثل درد و تورم در ناحیه تزریق، بثورات پوستی و گریه و ناآرامی را در پی ندارد. اما مانند واکسن های دیگر، به صورت نادر ، یک دریک میلیون نفر، احتمال واکنش حساسیتی شدید و آنافیلاکسی وجود دارد.
واکنش آلرژیک معمولا سریع ایجاد میشود. اگر بعد از تزریق واکسن علائمی چون کهیر، تورم صورت و گلو، مشکل در تنفس، ضربان قلب تند و دیگر علائم نامعمول را مشاهده کردید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.
*مقاله واکسن آبله مرغان در چند ماهگی تزریق میشود را مطالعه کنید.
واکسن پنوموکوک
که در واکسیناسیون کشوری فرم ۱۰ ظرفیتی آن با نام واکسن پنوموسیل تزریق میشود . این واکسن باعث ایمنی زایی علیه ۱۰ فرم خطرناک از انواع باکتری پنوموکوک میشود که عامل بیماریهایی مانند مننژیت ، سینوزیت ، عفونت گوش یا آبسه و عفونت های شدید ریوی در کودکان زیر دوسال هستند. حداقل سن برای دریافت این واکسن ۶ هفتگی است و حداکثر سن مجاز برای تزریق واکسن پنوموسیل ۲۴ ماهگی است.
واکسن روتاویروس
واکسن روتاویروس فرم خوراکی است. با توجه به اینکه روتاویروس شایعترین عامل اسهال وخیم در کودکان زیر ۵ سال است، این واکسن وارد واکسیناسیون کشوری شد که حاوی ویروس زنده ی ضعیف شده است، و برخلاف واکسن خوراکی فلج اطفال، اگرحین یا بعد از خوردن واکسن ،کودک دچار استفراغ شود، نیاز به تکرار ندارد. این واکسن نباید با دارو یا دیگر واکسن های خوراکی مخلوط شود. در صورت تاخیر درانجام واکسیناسیون، حداکثر سن مجاز برای دریافت نوبت اول واکسن روتاویروس ۱۵ هفتگی است و پس از این سن دیگر واکسیناسیون روتاویروس انجام نمیشود. همچنین لازم است نوبت دوم و سوم هم در سن زیر ۸ ماهگی دریافت شود ، اگر بعد از این سن مراجعه شود دوزهای بعدی حذف خواهند شد.
مراقبت پس از واکسن شش ماهگی نوزاد
واکنش‌های بعد از واکسن شش ماهگی نوزاد همانند واکسن چهار و شش ماهگی؛ تب خفیف، بثورات پوستی و تورم، قرمزی و درد در محل تزریق، طبیعی هستند و خیلی زود از بین می‌روند. با این حال بهتر از پس از واکسیناسیون نوزاد شش ماهه مراقبت‌ها و دقت‌هایی را لحاظ کنیم.
- کمپرس بعد از واکسن شش ماهگی با سردکردن محل تزریق با دستمال مرطوب یا کیسه پر از یخ، بسیار در کاهش درد، تورم و التهاب محل تزریق کمک‌کننده است.
- بعد از واکسیناسیون میزان دریافت شیرمادر و مایعات کودک را بیشتر کنید. ممکن است برخی نوزادان تا 24 ساعت پس از دریافت واکسن، کم‌تر از همیشه شیر بخورند، که این طبیعی است.
- به خاطر تب بعد از واکسن، بهتر است لباس زیادی به نوزاد نپوشانید.
- برای کاهش تب بعد از تزیق واکسن پنجگانه با مشورت پزشک، به نوزاد استامینوفن دهید.
- اگر درد محل تزریق باعث رنج و بی‌قراری بیش از حد نوزاد شده‌است، با مشورت پزشک به نوزاد استامینوفن دهید. نیاز به هیچ‌گونه باندپیچی یا بستن جای واکسن نیست.
- شستشوی محل واکسن و استحمام بعد از تزریق واکسن هیچ اشکالی ندارد ( به مقاله استحمام نوزاد بعد از واکسن مراجعه کنید).
- بعد از واکسیناسیون نوزاد شش‌ماهه تا چند روز به نوزاد توجه بیشتری داشته باشید تا در صورت واکنشی غیرمعمول یا عوارض نگران‌کننده با پزشک خود تماس بگیرید.
نکاتی درباره واکسن شش ماهگی نوزاد
- اگر به دلایلی که قبلا ذکر شد، واکسن سیاه سرفه برای کودک ممنوع باشد ، سایر اجزای واکسن پنجگانه یعنی هپاتیت ب و هموفیلوس آنفولانزا به همراه واکسن دوگانه ی اطفال تزریق میشود که باتوجه به بالا بودن تعداد تزریقات دراین واکسیناسیون، واکسن های شش ماهگی در دو نوبت ، با فاصله ی یک هفته، انجام میشود.
- خیلی از والدین درباره "واکسن شش ماهگی و سرماخوردگی خفیف" یا "واکسن شش ماهگی و اسهال" سوال می‌کنند. باید گفت که سرماخوردگی خفیف یا اسهالی که دلیل زمینه‌ای خاصی ندارد، مانع تزریق واکسن شش ماهگی نوزاد نمی‌شوند. مقاله واکسن زدن به نوزاد سرماخورده را مطالعه کنید.
- اگر نوزادی حین دریافت واکسن شش ماهگی فلج‌اطفال خوراکی، به اسهال شدید مبتلا شد، جهت اطمینان یک ماه بعد، باید یک نوبت اضافی از این واکسن را دریافت کند.
- تزریق زیرجلدی یا داخل جلدی واکسن پنجگانه موجب تحریک موضعی و ایجاد سفتی و قرمزی محل تزریق بیشتر از حد معمول ، میشود.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.