واکسن ب ث ژ در بدو تولد و علت ماندن جای واکسن
واکسن ب ث ژ یا BCG واکسنی که در برابر بیماری سل از ما محافظت می‌کند. سل یک بیماری عفونی جدی است که بر روی ریه‌ها و بعضی‌اوقات سایر قسمت‌های بدن مانند استخوان‌ها، مفاصل و کلیه‌ها تأثیر می‌گذارد. همچنین می‌تواند باعث عارضه مننژیت شود. نزدن واکسن ب ث ژ که به واکسن سل نیز شناخته میشود باعث بیمار شدن فرد میشود، هنگامی که در معرض باکتری سل است. واکسن ب ث ژ در ایران در برنامه واکسیناسیون وجود دارد. عوارضی مانند سفت شدن جای واکسن ممکن است داشته باشد. چون این واکسن معمولا در بدو در بیمارستان تزریق میشود نیاز به مصرف قطره استامینوفن قبل و بعد از واکسن نیست.
واکسن ب ث ژ چیست؟
واکسن ب ث ژ مخفف چیست؟ واکسن بیلیهٔ کالمِت و گِرَن است که به اختصار ب ث ژ نامیده میشود. در حال حاضر بیش از 20 میلیون نفر در دنیا به بیماری سل مبتلا هستند که اگر واکسن ب ث ژ تزریق نشود سالیانه بر تعداد آن افزوده خواهد شد. واکسن ب ث ژ حاوی باکتری ضعیف شده مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است. این باکتری ضعیف شده باعث ایجاد بیماری سل در افراد نمی‌شود، اما می‌تواند سیستم ایمنی آن‌ها را بر ضد این بیماری فعال کند. واکسن BCG می‌تواند در حدود 70 تا 80٪ در برابر شدیدترین انواع سل مانند مننژیت سلی از کودکان محافظت کند. این واکسن در برابر بیماری‌های تنفسی که شایع‌ترین نوع سل در بزرگسالان است، اثربخشی زیادی ندارد. واکسن ب ث ژ در ایران از چه سالی تزریق شد؟ این واکسن در سال 1326 به ایران آمد و از آن سال تا کنون تزریق میشود.
*زمان و برنامه تزریق واکسن مننژیت برای نوزادان + عوارض و مراقبتهای ثانویه
بیماری سل چیست؟
سل نام یک بیماری واگیردار و مزمن است که توسط یک باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس ایجاد میشود. این بیماری می‌تواند بر بخشهای مختلفی از بدن تأثیر بگذارد اما سل ریوی شایع‌ترین شکل این بیماری است. تشخیص و درمان سل، مستلزم لوازم تشخیصى دقیق و درمان طولانی است و گاهی نیز منجر به مرگ یا معلولیت خواهد شد. میکروب ایجادکننده سل ریوی می‌تواند از طریق عطسه، سرفه و آواز خواندن در هوا پخش شود و از طریق استنشاق گردوغبار آلوده به میکروب به دیگر افراد سرایت کند. اغلب کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند علامت خاصی ندارند اما برخی از مبتلایان بعد از چندین سال به بیماری سل مبتلا می‌شوند. سل در مکان‌های شلوغ و پرجمعىت شایع‌تر است. میلیون‌ها نفر در جهان هم‌اکنون به این بیمارى مبتلا هستند که اکثر آن‌ها در کشورهاى درحال‌توسعه می‌باشند. بهبود وضعیت بهداشتى خانه، تغذیه خوب، بىماریابى در مراحل اولیه و کاهش مشکلات بهداشتى همگى در کنترل بیمارى سل مؤثر هستند. در حال حاضر واکسن ب ث ژ مؤثرترین راه برای پیشگیری از آن می‌باشد.
زمان تزریق واکسن ب ث ژ در صورت نزدن واکسن ب ث ژ در بدو تولد
واکسن ب ث ژ در چه سنی زده میشود؟ بر طبق جدول زمانیندی واکسیناسیون کودکان تأثیر واکسن ب ث ژ در کودکی بسیار بهتر و بیشتر از بزرگسالی است به همین دلیل در بدو تولد در همان بیمارستان به کودک تزریق میشود. در صورت نزدن واکسن ب ث ژ در بدو تولد، تا قبل از واکسن یک سالگی تزریق خواهد شد و نزدن واکسن ب ث ژ بعد از آن بهتر از زدن آن است، مگر در مواقع خاص.
به دلیل بعضی شرایط خاص تزریق واکسن ب ث ژ نوزاد به زمان دیگری موکول میشود. این نوزادان شامل موارد زیر می‌شوند:
- نوزادان کم‌وزن یا نوزادانی که کمتر از 5.2 کیلوگرم وزن دارند.
- نوزادانی که مادرشان به بیماری ایدز مبتلا است و نتیجه تست HIV در نوزاد هنوز مشخص نیست.
- نوزادانی که تب دارند یا به بیماری خطرناکی مبتلا هستند.
- نوزادانی که دچار نقایص ایمنی مادرزادی هستند یا خواهر و برادری مبتلا به این گروه از بیماری‌ها دارند.
- نوزادانی که خواهر یا برادری دارند که بعد از تزریق واکسن ب ث ژ دچار عفونت منتشر شده‌اند.
- تزریق واکسن ب ث ژ در نوزادان نارس همانند نوزادان طبیعی می‌باشد.
آیا تزریق ب ث ژ در سنین بالاتر نیز ممکن است؟
به‌طورکلی تزریق واکسن ب ث ژ در ایران مربوط به کودکان زیر 1 سال است و همان‌طور که در بخش قبل گفتیم، بهترین اثربخشی آن زمانی است که به عنوان واکسن بدو تولد تزریق شود و نزدن واکسن ب ث ژ بعد از این سن بهتر است. بااین‌وجود گاهی ممکن است برای افرادی که در تماس نزدیک با بیماران هستند یا افرادی که در مناطق پرخطر زندگی می‌کنند در بزرگسالی نیز در نظر گرفته شود.
با این وجود واکسن ب ث ژ را به افراد زیر نمی‌توان تزریق کرد:
- افرادی که باردار هستند یا احتمال بارداری در آن‌ها وجود دارد.
- افرادی که قبلاً به بیماری سل مبتلا شده‌اند.
- افرادی که تحت درمان برای بیماری سل قرار دارند.
- افرادی که برای سرطان یا دیگر بیماری‌های خطرناک تحت درمان قرار دارند و سیستم ایمنی بدنشان تضعیف شده است.
- افرادی که به ایدز مبتلا هستند.
- افرادی که تست پوستی توبرکولین (نوعی تست برای سنجش ایمنی نسبت به بیماری سل) در آن‌ها مثبت باشد.
*همچنین در این مقاله بخوانید واکسن آبله مرغان در چند ماهگی تزریق میشود
واکسن ب ث ژ در کدام دست تزریق میشود؟
واکسن ب ث ژ در ایران تنها یک بار تزریق میشود و تزریق واکسن ب ث ژ در بازوی چپ انجام میشود. هنگام واکسیناسیون حدود 5 صدم سی‌سی از این واکسن به‌صورت زیر پوستی در بازوی کودک تزریق میشود. جای واکسن روی بازو چیست؟ ابتدا یک واکنش پوستی مثل زخم شدن جای واکسن در محل تزریق واکسن ب ث ژ رخ می‌دهد و معمولاً جای واکسن به‌صورت یک جای زخم تا بزرگسالی هم در بازوی فرد باقی می‌ماند. بسیاری این واکسن را به واکسنی که جاش میمونه میشناسند. البته بسیاری میگویند که جای واکسن روی بازو ندارم اما این هم جای نگرانی نیست و لزوماً واکسنی که جاش روی بازو میمونه نشانه اثربخشی و خلاف آن نشانه اثربخش نبودن واکسن نیست. تزریق این واکسن بسیار ساده است و شما میتوانید فیلم تزریق واکسن ب ث ژ را در اینترنت ببینید.
عوارض نزدن واکسن ب ث ژ در بدو تولد
عوارض واکسن ب ث ژ در بدو تولد نادر و معمولاً خفیف است چون همان‌طور که گفتیم از باکتری ضعیف شده در آن استفاده شده است.
شایع‌ترین عوارض واکسن ب ث ژ در بدو تولد شامل تب، سردرد و تورم لوزه‌ها و در موارد بسیار نادر اسهال پس از واکسن است. عوارض جدی‌تر مانند آبسه یا التهاب استخوان بسیار نادر است. بیشتر کودکان در محل تزریق واکسن ب ث ژ درد دارند.
تقریباً همه نوزادان بعد از زدن واکسن ب ث ژ یک چیزی شبیه تاول در محل تزریق خواهند داشت که خیلی زود ناپدید میشود. حدود 2 تا 6 هفته پس از تزریق، ممکن است یک لک کوچک در محل تزریق ظاهر شود. گاهی اوقات این محل پوسته ریزی هم دارد. بهتر است ناحیه را در معرض هوا قرار دهید که زودتر بهبود پیدا کند.
دلیل ماندن جای واکسن ب ث ژ
معمولاً محل تزریق یک جای زخم یا اسکار باقی می‌گذارد که تا بزرگسالی هم روی بازوی کودک شما خواهد بود. همان‌طور که در بخشهای قبل هم گفتیم اگر جای واکسن ب ث ژ نماند نشانه این نیست که واکسن در کودک شما مؤثر نبوده است. تنها علت نماندن جای واکسن ب ث ژ بر روی بازوی کودک شما این است که نوع واکنش پوستی او متفاوت بوده است.
گاهی اوقات واکنش پوستی در برخی نوزادان شدیدتر است و زمان بیشتری برای بهبودی آن لازم است؛ اما اگر واکنش‌ها و تغییراتی که در این ناحیه می‌افتد طولانی شد یا شما را نگران کرد، کودکتان را نزد پزشک اطفال ببرید.
یکی از عوارض واکسن ب ث ژ در بدو تولد یک واکنش آلرژیک جدی (واکنش آنافیلاکسی) نسبت به واکسن است که البته بسیار نادر است. کلیه کارکنان بخش واکسیناسیون برای درمان و کنترل واکنش‌های آلرژیک آموزش می‌بینند. هرکسی که نسبت به واکسن ب ث ژ واکنش آلرژیک داشته باشد، اگر به‌موقع تحت درمان قرار گیرد، به‌طور کامل بهبود می‌یابد و هیچ اثر ماندگاری ندارد.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.