واکسن یک سالگی؛ تاخیر در زدن واکسن یک سالگی، عوارض و مراقبت های لازم

واکسن یک سالگی هم بی‌شک یکی از دغدغه‌های مادران درباره واکسن‌های نوزاد است. ما در این مقاله به بررسی واکسن های دوازده ماهگی نوزاد می‌پردازیم. بر اساس جدول زمانبندی واکسیناسیون کودکان، MMR واکسن دوازده ماهگی نوزاد است. در این مقاله به مراقبت‌‌های واکسن دوازده ماهگی، عوارض واکسن ام ام آر، عواقب تاخیر در واکسن یک سالگی و همچنین برخی دیگر از دانستنی‌های واکسن یک سالگی می‌پردازیم.

واکسن‌ یک سالگی نوزاد چیست؟

واکسن یک سالگی، واکسن MMR است که کودک شما را در برابر سه بیماری سرخک (measles)، سرخجه (rubella) و اوریون (mumps) مصون می‌کند. واکسن MMR از ویروس‌های زنده ضعیف‌شده این سه بیماری ساخته شده است. به‌طور معمول اولین دوز این واکسن در یک سالگی و دوز بعدی در 18 ماهگی کودک دریافت می‌شود.

در چه شرایطی دریافت واکسن ام ام آر برای کودک ممنوع می‌شود؟

• درصورتی‌که بعد از تزریق دوز اول، علائم حساسیت به واکسن یک سالگی در کودکتان ظاهر شد، دریافت دوز دوم واکسن MMR برای او ممنوع می‌شود.
• اگر اطرافیان کودک شما سابقه مشکلات سیستم ایمنی داشته باشند.
• اگر کودک شما مشکلات انعقادی داشته باشد.
• اگر کودک شما اخیرا سابقه دریافت خون یا فرآورده‌های خونی را دارد. 

مواجهه با بیماری عفونی، بیماری با تب خفیف مثل سرماخوردگی، اسهال خفیف و عفونت گوش، بودن در دوره نقاهت بیماری‌ها، دریافت آنتی‌بیوتیک‌ و داروهای ضدویروس، تماس خانگی با خانم باردار، حساسیت خفیف و غیراختصاصی به واکسن در دریافت دوز قبلی، سوتغذیه، جراحی اخیر یا جراحی در آینده، بیماری های مزمن قلبی، کلیوی، ریوی، کبدی و دیابت، فلج مغزی و سندرم داون ممنوعیتی برای دریافت واکسن سه‌گانه ایجاد نمی‌کنند.   

واکسن یک سالگی کجا تزریق می شود؟

نحوه تزریق واکسن‌های مختلف بسته ‌به نوع واکسن و سن کودک متفاوت است. واکسن یک سالگی به صورت زیرجلدی تزریق می‌شود. تزریق زیرجلدی بدین‌معنی است که واکسن به بافت چربی بین پوست و عضله تزریق می‌شود. محل تزریق واکسن یک سالگی معمولا عضله دلتوئید بازوی راست کودک است. کودک در هر نوبت، نیم میلی‌لیتر واکسن MMR دریافت می‌کند.

واکسن یک سالگی و کودکان دارای نقص ایمنی

• در کودکانی که مبتلا به بدخیمی هستند، دریافت‌کنندگان پیوند و در بیماری‌های خودایمنی دریافت واکسن‌های ویروسی زنده ازجمله واکسن MMR ممنوع است.
• در کودکان مبتلا به لوسمی و لنفوم، درصورتی‌که کودک در دوره بهبودی بیماری باشد و حداقل سه ماه از آخرین نوبت شیمی‌درمانی گذشته باشد، تزریق MMR بلامانع است. 
• بهتر است افراد در تماس با این کودکان واکسن آنفولانزا فصلی دریافت کنند.

عوارض و علائم واکسن دوازده ماهگی نوزاد

تب واکسن یک سالگی یکی از عوارض این واکسن است. همچنین در چهار تا پنج درصد کودکان تورم و قرمزی محل تزریق دیده می‌شود. یکی از رایجترین علایم واکسن یک سالگی بعد از یک هفته، ظهور دانه‌های قرمز است که بسیاری از مادران را نگران می‌کند. این عارضه تا دو هفته بعد از تزریق واکسن احتمال بروز دارد. شیوع این عارضه یک مورد در هر 30هزار تا 100هزار واکسیناسیون است و خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند.

مننژیت آسپتیک نیز ممکن است از عوارض واکسن ام‌ام‌آر باشد. این بیماری با علائم تب، لرز، بدن درد و کاهش اشتها همراه است اما این موارد بعداً بهبود می‌یابد. استفراغ بعد از واکسن یک سالگی نیز شایع است که خیلی زود رفع می‌شود. تشنج نیز به طور ناشایع تا دو هفته بعد از تزریق واکسن احتمال وقوع دارد.در بعضی از موارد ممکن است کودک بعد از تزریق واکسن یک سالگی دچار اسهال شود اما این اتفاق از علایم تزریق نیست و واکسن یک سالگی و اسهال ارتباطی با هم ندارند و به احتمال زیاد دلایل دیگری در میان است.

عوارض تاخیر در واکسن یک سالگی

واکسیناسیون کودک در موعد مقرر از اهمیت بالایی برخوردار است و دیر زدن واکسن یک سالگی می‌تواند عواقبی برای کودک داشته باشد. عقب افتادن واکسن یک سالگی به مدت دو تا سه روز ایرادی ندارد اما بیشتر از آن می‌تواند از اثرات درمانی آن بکاهد و روی زمان تزریق دوزهای بعد واکسن تاثیر منفی بگذارد. برای بیشترین تاثیرگذاری حتماً باید مهلت واکسن یک سالگی که از سه روز قبل تا سه روز بعد از تولد یک سالگی است را جدی بگیرید. مسلماً اگر واکسن یک سالگی کودک تزریق نشود، سیستم ایمنی بدن او تقویت نخواهد شد و در صورت بروز این بیما‌ری‌های سه گانه واکنش‌های شدید و خطرناکی در بدنش رخ خواهد داد. اما چنانچه به‌دلایلی واکسیناسیون کودک در موعد مقرر امکان‌پذیر نبود، طبق موارد زیر باید عمل شود:

• حداقل سن کودک در هنگام تزریق واکسن یک سالگی دوازده ماه است. واکسن MMR در هر مراجعه‌ای که پس از دوازده ماهگی نوزاد انجام شود، تزریق می‌شود.
• اگر سن کودک در هنگام تزریق اولین دوز واکسن MMR کمتر از 18 ماه باشد، نوبت دوم در واکسن 18 ماهگی تزریق می‌شود. (البته به شرطی که فاصله یک ماه بین واکسن‌ها رعایت شود.)
• اگر سن کودک در هنگام تزریق اولین دوز واکسن MMR بیشتر از 18 ماه باشد، نوبت دوم با رعایت یک ماه فاصله تزریق می‌گردد.
• اگر سن کودک در هنگام تزریق اولین دوز واکسن MMR بین چهار تا شش سال باشد، دوز بعدی شش ماه تا یک سال بعد از دوز اول تزریق می‌شود.

بیمار و تب دار بودن کودک در زمان دریافت واکسن یک سالگی

در صورت ابتلای کودک به بیماری‌های خفیف و بدون تب مانند عفونت‌های خفیف تنفسی مانند علائم سرماخوردگی کودکان، عفونت گوش میانی و اسهال خفیف نیازی به تزریق واکسن یک سالگی با تاخیر نیست. همچنین تب کمتر از 38/5 درجه عاملی برای تاخیر در واکسن یک سالگی نیست.

اما اگر بیماری کودکتان متوسط تا شدید باشد، با یا بدون تب، نیاز است که واکسن یک سالگی با تاخیر و پس از بهبود حال عمومی کودک دریافت شود. 

مراقبت‌های قبل از تزریق واکسن دوازده ماهگی

برای آنکه کمترین عوارض در کودکتان ایجاد شود، نباید اقدامات قبل از واکسن یک سالگی را دست کم بگیرید و حتماً آنها را انجام دهید. این اقدامات به شرح زیر است:

• کارت واکسیناسیون کودک را حتما به‌همراه داشته باشید. قبل از مراجعه توضیحات کارت را به دقت مطالعه کنید و از دانستنی‌های واکسن یک سالگی آگاه باشید. 
• هیچ‌گاه سعی نکنید کودک خود را با استفاده از خشونت مجبور به دریافت واکسن کنید. به جای آن بیاموزید به کودک خود آرامش دهید.
• همیشه به خاطر داشته باشید که برای تهدید کودکتان از واژه آمپول استفاده نکنید.
• تماس بدنی کودک با مادر نقش به‌سزایی در ایجاد آرامش در کودک دارد. بهتر است واکسن کودک در آغوش یکی از والدین تزریق شود.
• کودک را در زمان تزریق واکسن و بعد از آن نوازش کنید. به‌نرمی با او صحبت کنید.
• در هنگام تزریق واکسن حواس کودکتان را با استفاده از اسباب‌بازی و یا موسیقی مورد علاقه‌اش پرت کنید.
• به کودک خود لبخند بزنید. صورت و چشم‌های کودکتان را درصورت امکان به سمت خود برگردانید.
• درصورتی‌که کودکتان خون و یا فرآورده‌های خونی مانند IVIg دریافت کرده باشد، حتما واکسیناتور را در جریان این مساله قرار دهید.
•  اگر کودکتان مبتلا به بیماری سل فعال باشد، ابتدا باید درمان شود و سپس واکسن یک سالگی را دریافت نماید. همچنین پس از تزریق واکسن ام ام آر تست بیماری سل تا چهار هفته ممکن است مختل شود.

مراقبت‌های پس از تزریق واکسن یک سالگی

• پس از تزریق واکسن کودک را در آغوش بگیرید. او را نوازش کنید و یا به او شیر بدهید.
• در صورت درد در محل تزریق واکسن می‌توانید به کودکتان استامینوفن بدهید. دقت کنید که از مصرف آسپرین اجتناب شود.
• در تقویم خانه تاریخ واکسن بعدی کودک را یادداشت کنید.
• تا چند روز پس از تزریق واکسن وضعیت سلامتی کودکتان را کنترل کنید.
• برای کاهش تب ناشی از واکسن به‌طور مرتب کودکتان را با آب ولرم پاشویه نمایید. همچنین از دوز مناسب قطره استامینوفن قبل و بعد از واکسن آگاه باشید و در صورت لازم استفاده کنید.
• توصیه می‌شود کودک پس از واکسیناسیون مقدار زیادی مایعات مصرف کند. ممکن است کودک شما تا 24 ساعت کم غذا بخورد. نگران نباشید؛ این واکنش طبیعی است.
• تب کودک، تورم و درد در محل تزریق علائم نگران‌کننده‌ای نیستند. برای کاهش درد، قرمزی و تورم محل تزریق واکسن، یک پارچه سرد و مرطوب تمیز را بر روی آن قرار دهید.
• شستن محل تزریق و یا حمام‌کردن کودک پس از واکسیناسیون اشکالی ندارد.
• پس از تزریق واکسن یک سالگی لباس تنگ به کودکتان نپوشانید.