واکسن مننژیت برای کودکان و انواع آن در کشور

اسفند ۱۴۰۲ | زمان مطالعه : ۹ دقیقه
واکسن مننژیت برای کودکان

مننژیت در کودکان از بیماری‌های شایع اما قابل پیشگیری و درمان است. در این مطلب سعی می‌کنیم در مورد واکسن مننژیت برای کودکان و نحوه تزریق واکسن مننژیت اطلاعاتی برای والدین فراهم کنیم تا با جلوگیری از ابتلای کودک از عوارض عفونت مغزی کودکان هم پیشگیری شود.

مننژیت کودکان چه بیماری است؟

مغز و نخاع از ساختار‌های بسیار حساس بدن هستند که اطراف آن‌ها را مایع مغزی-نخاعی فراگرفته است. پرده‌هایی به صورت لایه‌لایه دور مغز و نخاع و مایع مغزی-نخاعی را می‌پوشانند تا از آن‌ها محافظت کنند. در بیماری مننژیت این پرده‌ها ملتهب می‌شوند. 

عوامل زیادی مثل باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها می‌توانند باعث مننژیت میکروبی در کودکان شوند. باکتری‌های پنوموکوک، مننگوکوک، هموفیلوس آنفلوانزا ب و در برخی جوامع گنوکوک شایع‌ترین عوامل مننژیت هستند. اما در هر سنی بعضی از عوامل شایع‌تر هستند. برای مثال در نوزادان عوامل شایع مننژیت باکتریایی شامل استرپتوکوک، استافیلوکوک اورئوس و لیستریا مونوسیتوژن هستند. اما کودکان بزرگ‌تر، بیشتر به پنوموکوک، مننگوکوک و هموفیلوس آنفلوانزا ب مبتلا می‌شوند.

*واکسن ب ث ژ مخفف چیست و چه زمانی تزریق میشود

انواع واکسن مننژیت در کودکان 

برای پیشگیری از ابتلا به مننژیت می‌توان به تزریق واکسن مننژیت برای نوزادان پرداخت. برخی‌ از عوامل شایع مننژیت در کودکان و نوزادان دارای واکسن هستند که به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. البته به صورت روتین همه کودکان نیاز به دریافت همه انواع واکسن‌ها ندارند.

انواع واکسن مننژیت در کودکان

واکسن مننژیت در کودکان ناشی از هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب

خوشبختانه این نوع از مننژیت در کشور ما نادر شده است. زیرا در ایران، طبق جدول واکسن کودکان، با تزریق چندین نوبت از واکسن پنج گانه، علیه باکتری هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب ایمنی ایجاد می‌شود. پس نوزادان کمتر به بیماری‌های ناشی از این باکتری مثل مننژیت و اپیگلوتیت دچار می‌شوند. در واکسن دو ماهگی، واکسن چهار ماهگی و واکسن شش ماهگی تزریق می‌شود. دوز آخر آن نیز پیش از 18-12 ماهگی زده می‌شود.

واکسن مننژیت در کودکان ناشی از پنوموکوک

اگرچه واکسن پنوموکوک برای کودکان در بسیاری از کشورها به صورت روتین تزریق می‌شود. اما در ایران فعلا واکسن پنوموکوک در جدول واکسیناسیون کودکان 1402 کشوری قرار ندارد و تنها به کودکان مستعد بیماری که جلوتر نام برده می‌شوند تزریق می‌گردد. احتمالا در آینده نزدیک این واکسن به همه کودکان ایرانی تزریق شود. چراکه باکتری استرپتوکوک پنومونیه یا پنوموکوک عامل بیماری‌های شایعی مثل عفونت ریه (پنومونی)، اوتیت میانی (عفونت گوش میانی) و مننژیت است که بار مالی زیادی برای دولت دارند. حدود 8 درصدکودکان مبتلا به مننژیت پنوموکوکی جان خود را از دست می‌دهند! عوارض ناگوار مننژیت پنوموکوکی مثل ناشنوایی و مشکلات مغزی هم بین کودکان نجات‌یافته کم دیده نمی‌شود. این موضوع اهمیت پیشگیری از این بیماری در کودکان بویزه افراد مستعد را نشان می‌دهد.

انواع واکسن مننژیت پنوموکوکی

انواع واکسن مننژیت هر چند سال تزریق میشود:

  1. واکسن کنژوگه پنوموکوک به نام (PCV13) نسبت به 13 گونه از باکتری پنوموکوک ایمنی ایجاد می‌کند. معمولا در 3-4 نوبت به کودکان زیر 2 سال و به صورت عضلانی در ران یا بازو تزریق می‌شود تا ایمنی کافی را ایجاد کند. نام تجاری این واکسن پرونار 13 است.
  2. واکسن پلی ساکاریدی پنوموکوک به نام (PPSV 23) نسبت به 23 گونه از باکتری پنوموکوک ایمنی ایجاد می‌کند. در کودکان بالای 2 سال یک تا دو نوبت واکسن به صورت عضلانی یا داخل جلدی تزریق می‌شود. نام تجاری این واکسن پنوموواکس است. قیمت این واکسن پنوموکوک در بازار ایران فعلا 80000 تومان است. البته بهتر است بدانید در کودکان بالای دو سال معمولا هر دو نوع واکسن تزریق می‌شوند.

چه کودکانی باید واکسن مننژیت پنوموکوکی را دریافت کنند؟

در برخی از کشورهای دنیا این واکسن به صورت روتین برای نوزادان و کودکان تزریق می‌شود. اما در ایران در جدول واکسیناسیون کشور وجود ندارد و در موارد خاص تجویز می‌شود. 

  • کودکانی که طحال ندارند (به هر دلیلی مثل وارد شدن ضربه به شکم و پاره شدن طحال، خارج کردن طحال با جراحی به علت بیماری اسفروسیتوز، کم‌خونی داسی شکل* یا لنفوم هوچکین) یا اینکه طحال کارایی لازم را از دست داده است. 

*اطلاع از انواع کم خونی از طریق عدد mcv در آزمایش خون

  • دچار انواعی از نقص ایمنی ارثی و یا اکتسابی مانند عفونت با HIV هستند.
  • بیماری‌های ریوی مزمن مانند آسم تحت درمان با دوزهای بالای کورتون خوراکی
  • بیماری‌های قلبی، کبدی و کلیوی مزمن
  • کسانی که کاشت حلزون گوش انجام داده‌اند.
  • مبتلایان به دیابت

توصیه می‌شود کودکانی که دچار نقص ایمنی یا فقدان طحال هستند، یک دوز اضافه از واکسن پنوموکوک پس از 5 سالگی هم دریافت کنند.

عوارض جانبی شایع واکسن پنوموکوک

  • خواب‌آلودگی و بی‌اشتهایی موقت
  • قرمزی، تورم و حساسیت در محل تزریق
  • تب خفیف

واکسن مننژیت در نوزادان ناشی از مننگوکوک

با وجود پیشرفت زیادی که در درمان بیماری‌های عفونی صورت گرفته هنوز مننژیت مننگوکوکی شایع است. حتی عوارضی جدی مثل مرگ و نقص عصبی پایدار در کودکان و نوزادان به جا می‌گذارد. این بیماری توسط باکتری نایسریا مننژیتیدیس ایجاد می‌شود. در بعضی کشورها واکسیناسیون علیه این باکتری به طور روتین انجام می‌شود. اما در ایران این واکسن فقط برای افرادی استفاده می‌شود که در معرض خطر بیشتری هستند. هر چند کودکان از بدو تولد امکان ابتلا به این بیماری را دارند، افراد در سنین 3 سالگی تا نوجوانی و سن بالای پنجاه سال بیشتر در خطر این بیماری هستند.

انواع واکسن مننژیت در ایران 

در ایران برای جلوگیری از مننژیت مننگوکوکی دو نوع واکسن داریم؛ هر دو مورد علیه چهار زیردسته از باکتری ایمنی نسبی ایجاد می‌کنند.

  • واکسن مننژیت مننگوکوکی پلی‌ساکاریدی چهارظرفیتی (MPSV-4)  که بیشتر در بزرگسالان مانند سربازان و حجاج استفاده می‌شود. این واکسن در فواصل زمانی 3-5 سال تزریق می‌شود.
  • واکسن مننگوکوک کنژوگه چهارظرفیتی که به عنوان واکسن مننژیت برای کودکان کاربرد دارد. واکسن کونژوگه مننگوکوکی با نام دیگر(MCV-4)  ایمنی‌زایی حدودا 5 ساله دارد و در کودکان بالای دو ماهه موثر است. این واکسن با نام تجاری MENVEO و MENACTRA در بازار موجود است. در کودکان واکسن کنژوگه بیشتر استفاده می‌شود. زیرا کودکان کم سن احتمالا به دلیل این که سیستم ایمنی نارسی دارند به واکسن‌های پلی ساکاریدی پاسخ دائمی نمی‌دهند و تکرار این نوع واکسن هم معمولا باعث افزایش ایمنی‌زایی نمی‌شود.

چه کودکانی به واکسن مننژیت علیه باکتری مننگوکوک نیاز دارند؟

کودکان زیر 10 سال در صورت داشتن این عوامل خطر لازم است واکسن مننگوکوک را دریافت کنند:

  • کسانی که قصد سفر به مناطقی که بیماری با باکتری مننگوکوک بیش از حد شایع است را داشته یا در این مناطق زندگی می‌کنند.
  • بیمارانی که طحالشان را برداشته‌اند یا طحال آن‌ها عملکرد ندارد.
  • بیمارانی که نقص سیستم کمپلمان دارند.( نوعی نقص سیستم ایمنی)
  • بیمارانی که بعضی داروهای سرکوب کنده ایمنی را مصرف می‌کنند.

در این حالات متخصص اطفال یا فوق تخصص نقص ایمنی و آلرژی، واکسن مننگوکوک را تجویز می‌کند. نحوه تزریق واکسن مننژیت در کودکان به شرایط آن‌ها مثل سن و بیماری زمینه‌ای بستگی دارد و می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد و تصمیم گیری بر عهده پزشک معالج است.

عوارض جانبی شایع واکسن مننگوکوک

این واکسن مانند هر واکسن دیگری مانند واکسن ۱۸ ماهگی یا واکسن یک سالگی عوارضی دارد:

درصد کمی از افراد به سمت واکنش‌های آلرژیک شدید پیش می‌روند.