عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU

عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU می‌تواند از یک زردی که به نور‌درمانی نیاز دارد تا عفونت‌های خطرناکی مانند مننژیت متفاوت باشد. بخش NICU یا neonatal intensive care unit، قسمتی از بیمارستان است که با امکانات درمانی و کادر پزشکی ویژه‌ای، به مراقبت از نوزادان دارای شرایط خاص می‌پردازد. نیاز‌های درمانی آن‌ها و آزمایشات خاص مورد نیاز نوزادان بستری در NICU انجام می‌شود. بستری‌شدن نوزاد تازه به‌دنیا آمده در بخش NICU می‌تواند بار روانی زیادی را برای والدین داشته باشد. بستری در بخش NICU همچنین ناراحتی و فشار جسمی فراوانی برای مادری دارد که به تازگی از دوره بارداری رهایی یافته است. آگاهی از علل بستری نوزاد در NICUشاید بتواند کمی از این بار روانی و جسمانی بکاهد؛ از این رو در ادامه به هر یک از عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU به صورت جداگانه خواهیم پرداخت.

عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU

بیش‌تر نوزادان به علت وزن‌کم هنگام تولد، نارس بودن (تولد زودتر از هفته 37 بارداری)، تولد چند قلویی و زردی در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری می‌شوند. به‌طور کلی عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICUبه سه دسته تقسیم می‌شود:

عارضه‌های مرتبط با مادر

مواردی هستند که بستری نوزاد در بخش NICU به علت وجود مشکلی زمینه‌ای در مادر است. این موارد شامل:

• سن کم‌تر ‌از 16 سال یا بیش‌تر از 40 سال
• ابتلا مادر به دیابت که با خطر کم‌بودن قند خون نوزاد همراه است.
• ابتلا مادر به فشار خون بالا
• مصرف الکل و مواد مخدر
• حاملگی چند‌قلویی
• بیماری‌های منتقله از راه جنسی، مانند سفلیس، ایدز، هرپس و...
• پارگی زودهنگام کیسه آب مادر یا همان کیسه آمنیوتیک
• مایع آمنیوتیک خیلی کم یا زیاد

عارضه‌های مرتبط با نوزاد

مواردی هستند که بستری نوزاد در بخش NICU به علت وجود مشکلی زمینه‌ای در خود نوزاد است. این موارد شامل:

• وزن کم هنگام تولد (وزن کم‌تر از 2500 گرم) با توجه به جدول وزن‌گیری نوزاد نارس
• وزن زیاد هنگام تولد (وزن بیش‌تر از 4000 گرم)
• کوچک بودن نوزاد نسبت به هفته بارداری
• زردی
• تشنج
• اختلالات تنفسی؛ مانند سندرم زجر تنفسی، آپنه، فشار خون بالای شریان ریوی، عفونت ریه (پنومونی یا ذات‌الریه)، تاکی‌پنه گذرای نوزادی و دیسپلازی برونکوپولمونری
• بیماری‌های مادرزادی قلبی؛ بیش‌تر این بیماری‌ها اختلالات ساختمانی بوده و شامل ناهنجاری دریچه‌ها، مسیر‌های ارتباطی درون قلب، اختلال در رگ‌های منتهی به قلب و دیواره‌های آن.
• بیماری‌های مادرزادی مرتبط با دستگاه گوارش؛ شامل اختلالاتی در مسیر‌های گوارشی همانند آترزی مری (طول مری یکپارچه نبوده و دو سر مری به هم متصل نیستند که با جراحی قابل درمان است.) وجود بیرون‌زدگی‌ها و ضایعاتی در معده و روده (دیورتیکول‌ها) و...
• عفونت و سپسیس نوزادی
• مننژیت
• قند خون پایین (هیپوگلایسمی)
• نوزاد نیازمند درمان‌هایی خاص مانند تعویض خون

عارضه‌های ناشی از زایمان

مواردی هستند که بستری نوزاد در بخش NICU به علت وجود مشکلی در فرآیند زایمان است. این موارد شامل:

• زایمان بریچ (سر نوزاد در حین زایمان به سمت بالای رحم است.) 
• حوادث احتمالی حین زایمان سزارین یا طبیعی
• کمبود اکسیژن حین تولد (آسیفکسی)
• پیچیده‌شدن بند ناف دور گردن نوزاد

از آنجا که موارد فوق هر یک دارای جزئیات بیش‌تری هستند که توضیح درباره‌ی همه‌ی آن‌ها از حوصله متن خارج است، در ادامه تنها مهم‌ترین آن‌ها را به تفضیل بررسی می‌کنیم. از سوی دیگر، لازم است بدانید ایمنی نوزاد در NICU علاوه بر بیماری کودک، به عوامل متعدد دیگری بستگی دارد.

بستری نوزاد در بخش NICU برای زردی

بستری شدن نوزاد بخاطر زردی بسیار شایع است. زردی نوزادی که با اسامی دیگری مانند ایکتر و یرقان نوزادی نیز شناخته می‌شود؛ یکی از عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU است. زردی نوزادی در واقع زرد‌بودن رنگ پوست و سفیدی چشم (اسکلرا) است و رخدادی طبیعی محصوب می‌شود (زردی فیزیوبوژیک)؛ چراکه کبد نوزادی که تازه متولد می‌شود، نیازمند زمانی است تا تکامل یابد و توانایی دفع بیلی‌‌روبین را کسب کند. علت زردی، ناتوانی کبد نوزاد در دفع بیلی‌روبین حاصل ازتجزیه گلبول‌های قرمز پیر و فرسوده است. زردی فیزیولوژیک معمولاً از روز دوم به بعد شروع شده و تا روز سوم تا پنجم به اوج خود می‌رسد؛ بعد از آن معمولاً رو به کاهش می‌گذارد.

شاید زردی به خودی خود خطرناک نباشد، اما زرد‌شدن نوزاد نشان‌دهنده‌ی تجمع بیلی‌روبین در او است. تجمع بیلی-روبین در خون وقتی از حد خاصی بگذرد در مغز تجمع بافته (کرن‌ایکتروس) که باعث عقب‌ماندگی ذهنی شده و پیامد‌های ناشی از آن جبران ناپذیر است. بنابراین اگر نوزاد زرد شد، حتما به پزشک مراجعه کنید. معمولاً زردی نوزادی با زرد‌شدن سفیدی چشم‌ها و صورت شروع شده و کم‌کم پیش‌روی می‌کند.

با انجام آزمایش خون در آزمایشات نوزادان بستری در NICU، سطح بیلی‌روبین نوزاد اندازه‌گیری شده و نوع درمان مورد نیاز با نظر پزشک تشخیص داده می-شود. درمان زردی می‌تواند از تغذیه مدارم و پیوسته با شیر مادر، نوردرمانی با نور آبی (فتوتراپی) و تعویض خون متفاوت باشد. البته گاهی زردی نوزادی ناشی از تغییرات ترکیبات شیر مادر در هفته‌های اول تولد نوزاد است که در این موارد اگر پزشک صلاح بداند، شیر مادر را چند روزی قطع می‌کند.

اگر‌چه زردی نوزاد در بیش‌تر موارد طبیعی و فیزیولوژیک است؛ امّا!...

موارد زردی نوزادیِ نیازمند به بررسی بیش‌تر و گاهی بستری در بخش NICU (زردی پاتولوژیک)

• زردی در 24 ساعت اول پس از تولد
• شدن بیلی‌روبین بیش‌تر از 13 mg/dl در نوزادانی با تولد به موقع (نوزاد ترم) و بیش‌تر از 15 mg/dl در نوزادان نارس نکته: میزان زردی نوزاد برای بستری‌شدن با توجه به شرایط نوزاد از نظر وزن و بیماری‌های زمینه‌ای او و همچنین عدد بیلی‌روبین تعیین می‌شود. این تصمیم را خصوصاً با توجه و شیوع بیماری کرونا، بر عهده پزشک متخصص بگذارید.
• زردی بعد از هفته دوم در نوزادان ترم و بعد از هفته سوم در میان عوارض نارس بودن نوزاد
• سرعت بالای افزایش میزان بیلی‌روبین (بیش‌تر از 5 mg/dl در 24 ساعت)
• نوزاد همراه زردی، کم‌خونی و یا بزرگی کبد و طحال داشته باشد.
• نوزادی که برای زردی بستری می‌شود، تا زمانی که عدد بیلی‌روبین خون او پایین نیاید و حد خاصی نرسد (که این عدد با توجه به شرایط نوزاد متفاوت است)، مرخص نمی‌شود. در نتیجه مدت زمان بستری نوزاد برای زردی محدوده-ی بسیار متفاوتی را در بر می‌گیرد.

اختلالات تنفسی که منجر به بستری نوزاد در بخش NICU می‌شوند

عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU بیش‌تر در نوزادان نارس دیده می‌شود؛ چرا که ریه آن‌ها هنوز آمادگی لازم برای زندگی در محیطی احاطه شده با هوا را ندارد. شایع‌ترین اختلالات تنفس منجر به بستری نوزادان در بخش NICU شامل موارد زیر است:

سندرم زجر تنفسی در نوزادان نارس

سندرم زجر تنفسی یکی از شایع‌ترین اختلالات تنفسی در نوزادان نارس (نوزادانی که زودتر از هفته 37 بارداری به دنیا می‌آیند.) است. این سندرم به علت کمبود ساخت سورفکتانت در ریه نوزادان نارس خصوصاً آن‌هایی که قبل از هفته 34 به دنیا می‌آیند، رخ می‌دهد. سورفکتانت سطوح تنفسی را لغزنده کرده و مانند آبی درون بادکنک از به هم چسبیدن این سطوح جلوگیری می‌کند. کمبود سورفکتانت در ریه از عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU به حساب می‌آید. 

آپنه نوزادی

تنفس طبیعی در نوزادان خصوصاً نوزادان نارس با شیرخواران و بزرگسالان متفاوت است. به این صورت که دوره‌های از وقفه‌ی 5 تا 10 ثانیه‌ای ما بین تنفس عادی‌ آن‌ها رخ می‌دهد (تنفس پریودیک یا دوره‌ای). این وقفه‌ی تنفسی در دوره‌ی نوزادی طبیعی است. امّا هنگامی که زمان وقفه از 10 تا 20 ثانیه بیش‌تر شود، آپنه نامیده می‌شود. آپنه نوزادی خطرناک بوده،  نیاز به مداخله درمانی و در صورت نیاز به بستری در بخش NICU دارد. گاهی آپنه نوزادی با کاهش ضربان قلب نوزاد (برادی‌کاردی) همراهی دارد.

عفونت ریه در نوزادان

پنومونی یا ذات‌الریه، عفونت در بافت ریه تعریف می‌شود که یکی از عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU است. یکی از مواردی که در نوزادانی با اختلالات تنفسی، تغییرات ضربان قلب و آپنه نوزادی بررسی می‌شود، پنومونی است. علاوه بر گوش‌دادن به صدای تنفس نوزاد، درخواست تصویربرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس (Chest X-Ray) از روش‌های تشخیص عفونت ریه است. برای درمان ذات‌الریه از آنتی بیوتیک‌ها و اگر نیاز باشد از حمایت تنفسی استفاده می‌شود.

کم‌خونی یا آنمی در نوزادان و بستری در بخش NICU

کم‌خونی یا آنمی، به معنی کاهش گلبول‌های قرمز خون است. کم‌خونی یک مشکل شایع و در حین حال طبیعی در بسیاری از نوزادان خصوصاً نوزادان نارس است. 

علت کم‌خونی در نوزادان شامل موارد زیر است

سرعت رشد نوزاد در روز‌های اول و پس ‌از آن در ماه‌های اول بالا بوده و مدتی طول می‌کشد که سرعت ساخت گلبول‌های قرمز به حدی برسد که نیاز بدن را به طور‌ کامل پاسخ دهد. در نتیجه کم‌خونی در ماه‌های اول پس از تولد طبیعی است (آنمی فیزیولوژیک). برای مطالعه نکات مصرف قطره آهن برای کودک به این مقاله مراجعه کنید.

• از دست‌دادن خون: نوزاد بستری‌شده در بیمارستان به‌خودی‌خود با خون‌گیری‌های متعدد همراه است. گرفتن آزمایش خون‌ موجب از دست‌دادن گلبول‌های قرمز و کم‌خونی می‌شود. همچنین ناسازگاری‌ گروه‌خونی مادر و نوزاد چه از نظرRh(مثبت و منفی) و چه از نظر سیستم ABO (A, B, AB, O) نیز باعث تجزیه گلبول‌های قرمز و کم-خونی می‌شود. توجه داشته باشید که ناسازگاری خونی مادر و نوزاد، احتمال زردی نوزادی را نیز افزایش می‌دهد.
• تولد زود‌هنگام و نارسی: گلبول‌های قرمز نوزادان نارس نسیت به نوزادان ترم (رسیده) دارای عمر کوتاه‌تر و همچنین تعداد کم‌تر هستند. بنابراین احتمال کم‌خونی در نوزادان نارس بیش‌تر است.
• برخی بیماری‌های نادر ژنتیکی مثل تالاسمی ماژور

علائم کم‌خونی در نوزادان

• کم‌رنگی پوست نوزاد (پوست طبیعی باید متمایل به صورتی باشد)
• اختلال و خستگی حین شیر خوردن
• کاهش انرژی
• ضربان قلب سریع و تنفس سریع حین استراحت

سپسیس نوزادی و بستری در بخش NICU

سپسیس یا عفونت، یکی دیگر از عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU بوده که با خطر بسیاری همراه است. اگر نوزادی با هر یک از علائم زیر به پزشک مراجعه کند، یکی از تشخیص‌های محتمل سپسیس نوزادی یا عفونت خون نوزاد است. نوزاد باید در بخشNICU بستری شده و به طور کامل تحت آزمایشات پزشکی قرار گیرد. سپسیس از عواملی است که باعث بستری‌شدن نوزاد تازه به دنیا آمده می‌شود.

علائم سپسیس نوزادی یا عفونت خون نوزدان

• تغییرات دمای بدن؛ کاهش یا افزایش (تب)
• مشکلات تنفسی
• اسهال
• قند خون پایین
• حرکات کاهش یافته 
• کاهش توانایی مکیدن و اختلال در شیر‌خوردن
• تشنج
• ضربان قلب آهسته
• شکم متورم
• استفراغ نوزاد
• زردی

اگر‌چه عارضه‌های نوزادان بستری در بخش NICU بسیار گسترده است؛ امّا در مقاله فوق سعی بر توضیح شایع‌ترین اختلالات با بیش‌ترین میزان فایده بوده است. همچنین اگر کودک شما بخاطر هر یک از دلایل فوق در بیمارستان بستری شد و حال مرخص شده‌است؛ برای اطلاعات بیش‌تر درباره مراقبت‌های لازم بعد از ترخیص به این مقاله مراجعه کنید.