هیدروپس جنینی یا خیز جنینی چیست؟ علائم و درمان آن
در حالی که بسیاری از بارداری‌ها بی‌خطر بوده و با ناراحتی‌هایی رایج و بی‌خطری مانند تهوع و خستگی و ... همراه هستند؛ برخی زنان باردار، مشکلات جدی‌تری را تجربه می‌کنند. یکی از این مشکلات بیماری‌های مربوط به جنین است. هیدروپس جنینی (Hydrops fetalis) یک بیماری خطرناک جنینی است که در بعضی بارداری‌ها رخ داده و می‌تواند جان جنین را به خطر بیاندازد. در این مقاله گهواره قصد داریم در مورد ماهیت این بیماری بیشتر توضیح داده و بگوییم علت بروز و علائم آن چیست و چطور می‌توان درمانش کرد. پس در ادامه همراه ماه باشید.
آیا هیدروپس جنینی خطرناک است؟
هیدروپس فتالیس جنین چیست ؟ هیدروپس جنینی یا خیز جنینی عبارت است از تجمع غیرطبیعی مایع در دو یا چند بخش جنین از جمله آسیت، پلورال افیوژن، افیوژن پریکارد و اِدم پوستی که می‌تواند بسیار خطرناک باشد. در بعضی از بیماران، این بیماری ممکن است با پلی هیدرآمنیوس و اِدم جفتی نیز همراه باشد.
تجمع مایع می‌تواند در هر قسمت از جنین انجام شود اما اغلب شکم، اطراف قلب، ریه‌ها یا زیر پوست را هدف قرار می‌دهد. در این بیماری مایع آمنیوتیک (پلی هیدرآمنیوس) بیش از حد طبیعی تجمع می‌یابد و منجر به ضخیم شدن جفت می‌شود. به طور کلی هیدروپس فتالیس جنینی را یک بیماری مستقل در نظر نمی‌گیرند اما نشان از یک مشکل در وضعیت بارداری است که باید سریعاً به آن رسیدگی شود در غیر این صورت می‌تواند بر قلب و سایر اندام‌های حیاتی کودک اثر گذاشته و آنها را تحت فشار قرار دهد.
هیدروپس در بارداری چقدر شایع است؟ خوشبختانه این بیماری چندان شایع نیست و بین 1 در 1700 تا 1 در 3000 حاملگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
انواع هیدروپس در جنین کدام است؟
براساس علت هیدروپس جنین این عارضه را می‌توان در دو نوع دسته بندی کرد:
هیدروپس غیر ایمنی
هیدروپس غیر ایمنی چیست؟ این نوع از عارضه هیدروپس تقریباً در 80 تا 90 درصد از تمام موارد ابتلا رخ می‌دهد. علت آن یک بیماری زمینه‌ای، اختلال ژنتیکی یا نقص مادرزادی در توانایی بدن کودک برای مدیریت مایعات است.
چه عفونت هایی باعث هیدروپس جنین می‌شوند؟ انواعی از عوامل عفونی با هیدروپس جنینی غیر ایمنی مرتبط هستند که مهمترین آنها پاروویروس B19، سیتومگالوویروس، ویروس هرپس سیمپلکس، توکسوپلاسما گوندی و ترپونما پالیدوم است. این عوامل از طریق تأثیر بر مغز استخوان جنین، میوکارد یا اندوتلیوم عروقی هیدروپس تولید می‌کنند.
هیدروپس ایمنی
نوعی دیگر از هیدروپس است که در موارد کمتری رخ می‌دهد و از عوارض ناسازگاری گروه خونی مادر و نوزاد است. بیشتر مواردی که شاهد این هیدروپس جنینی هستیم زمانی ست که زن باردار خون Rh منفی و جنین خون Rh مثبت دارد که به ناسازگاری Rh معروف است. در این شرایط سیستم ایمنی مادر با گلبول‌های قرمز Rh مثبت جنین به عنوان یک عامل خارجی رفتار کرده و علیه‌اش آنتی بادی تولید می‌کنند که گلبول‌های قرمز خون جنین را نابود می‌کند و در نتیجه کم خونی در جنین رخ می‌دهد. کم خونی شدید منجر به نارسایی قلبی و تجمع غیرطبیعی مایعات و در نتیجه در موارد شدید منجر به هیدروپس می‌شود.
علائم هیدروپس جنینی چیست؟
علائم هیدروپس جنینی می‌تواند در دوران بارداری یا پس از تولد رخ دهد. در دوران بارداری، علائم هیدروپس جنینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مقدار زیادی مایع آمنیوتیک
- جفت ضخیم شده
- بزرگ شدن کبد، طحال یا قلب در نوزاد
- تجمع مایع در شکم نوزاد
پس از تولد، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- رنگ پریدگی
- تورم شدید به طور کلی، به خصوص در شکم نوزاد
- کبد و طحال بزرگ شده
- مشکل در تنفس
برای مشاهده بهتر علائم، عکس جنین هیدروپس در ادامه آمده است.
تشخیص هیدروپس در جنین
هیدروپس جنینی اغلب در طول یک سونوگرافی معمولی در سه ماهه اول یا دوم بارداری تشخیص داده می‌شود. یعنی شما می‌توانید در یکی از سونوگرافی‌های روتین خود متوجه آن شوید. با این حال در مواردی که حرکات جنین به شکل قابل توجهی کاهش یافته است، یا زمانی که اندازه رحم نسبت به سن حاملگی نوزاد بزرگ‌تر باشد یا زمانی که مادر دچار پره اکلامپسی زودرس (فشار خون بالا در دوران بارداری) است، دکتر یک سونوگرافی ویژه برای بررسی این موضوع تجویز می‌کند. اگر در تصاویر سونوگرافی مقادیر غیرطبیعی مایع در دو یا چند نقطه از بدن کودک دیده شود، هیدروپس جنینی تشخیص داده می‌شود.
برخی دیگر از علائم هیدروپس جنینی مانند مقدار زیادی مایع آمنیوتیک، جفت ضخیم شده و بزرگ شدن قلب، کبد یا طحال نیز می‌تواند در سونوگرافی دیده شود. برای تشخیص نوع هیدروپس یعنی انواع غیر ایمنی از ایمنی، آنتی بادی‌های مرتبط با ناسازگاری گلبول‌های قرمز در خون مادر آزمایش می‌شود. عکس جنین هیدروپس برای بررسی بیشتر به پزشک داده می‌شود.
آیا هیدروپس جنین درمان دارد؟
حالا که متوجه شدید هیدروپس فتالیس جنین چیست، نوبت به سوال مهم‌تری می‌رسد: درمان هیدروپس جنینی چیست؟ درمان مشکل هیدروپس جنین در دو بخش قبل و بعد از تولد انجام می‌شود که به شرح زیر است:
درمان هیدروپس جنین قبل از تولد
درمان قبل از تولد هیدروپس جنینی یعنی چه ؟ در این دوره فرایند درمانی با کسب اطلاعات بیشتر در مورد شدت و علت بیماری شروع می‌شود. طی انجام غربالگری‌های مربوطه، اطلاعات کاملی در مورد سلامت مادر از نظر عفونت‌ها یا سایر عوامل احتمالی مرتبط با کم خونی جنین و هیدروپس فتالیس به دست می‌آید. اطلاعات لازم به وسیله‌ی انجام فرایندهایی از جمله سونوگرافی جنین با وضوح بالا، اکوکاردیوگرافی جنین و آمنیوسنتز بدست خواهد آمد.
سونوگرافی جنین با وضوح بالا چیست
سونوگرافی جنین با وضوح بالا یک آزمایش غیر تهاجمی است. از این سونوگرافی برای شناسایی نقایص مادرزادی احتمالی مربوط به هیدروپس جنین و پیگیری رشد اندام‌های داخلی و رشد کلی جنین در طول بارداری استفاده می‌شود. در این آزمایش میزان میزان مایع آمنیوتیک اطراف جنین و همچنین میزان جریان خونی که در بند ناف و سایر رگ‌های خونی جنین جریان دارد نیز اندازه‌گیری می‌شود. اندازه‌گیری جریان خون در شریان مغزی میانی (MCA) در مغز به ما کمک می‌کند تا ببینیم آیا شواهدی از کم خونی جنین وجود دارد یا خیر.
اکوکاردیوگرافی جنین چیست
اکوکاردیوگرافی قلب جنین توسط متخصصین قلب جنین انجام می‌شود که نوعی سونوگرافی غیرتهاجمی و با وضوح بالاست که در آن به طور خاص چگونگی ساختار قلب کودک و عملکرد آن در رحم بررسی می‌شود.
آمنیوسنتز
آزمایش تشخیص آمنیوسنتز که برای تشخیص هیدروپس جنینی انجام می‌شود شامل نمونه برداری از مایع آمنیوتیک اطراف جنین است. در این مایع برخی از سلول‌های جنین وجود دارد که مجموعه کاملی از وضعیت کروموزوم‌های او را برای تجیزه و تحلیل بیشتر در اختیار پزشک قرار می‌دهد. در این آزمایش می‌توان بررسی کرد که آیا علت هیدروپس جنینی یک هیدروپس ژنتیک است یا خیر. مایع آمنیوتیک همچنین می‌تواند از نظر عفونت یا بیماری کبدی/متابولیک ارزیابی شود.
روند درمانی قبل از تولد
پس از جمع‌آوری تمام اطلاعات تشریحی و تشخیصی از آزمایش‌های بالا، بسته به علت تشخیص داده شده ممکن است آزمایش‌های تخصصی بیشتری در همان زمینه انجام شود. برای مثال در هیدروپس جنینی ناشی از کم خونی یا تالاسمی ماژور، تزریق خون داخل رحمی انجام می‌شود. این خون اهدایی از فردی به شما داده می‌شود که خون او با خون بند ناف سازگاری داشته باشد.
در مورد بارداری‌های دوقلوهای مونوکوریونیک مشکل‌دار، جراحی قبل از تولد مورد بحث قرار می‌گیرد. در صورت وجود آریتمی، ممکن است داروهای تنظیم ضربان قلب به شما داده شود که از طریق جفت به نوزاد می‌رسد. در بعضی موارد مایع آمنیونیک را توسط سوزن خارج می‌کنند. در مورد هیدروپس ریه جنینی، یک لوله‌ی پیچ خورده کوچک را در قفسه سینه قرار می‌دهند تا مایع را به داخل حفره آمنیوتیک تخلیه کند.
به طور کلی اغلب هیدروپس جنینی در دوران بارداری قابل درمان نیست. در چنین مواردی، پزشک مادر و جنین را به دقت در طول بارداری تحت نظر قرار خواهد داد و در صورت بروز هرگونه مشکل خطرساز، ممکن است به زایمان زودرس نیاز شود.
احتمال زنده ماندن جنین هیدروپس
متاسفانه هيدروپس فتاليس و سقط جنین ارتباط نزدیکی با هم دارند. این بیماری یک بیماری نادر با خطر بالای مرگ جنین داخل رحمی و تولد نارس است. میزان مرگ و میر برای این بیماری در دوران بارداری بسته به شدن اِدم از 60٪ تا 90٪ متغیر است. میزان بقای یک سال پس از تولد تقریباً 30-20٪ است
درمان هیدروپس جنینی بعد از تولد
درمان بعد از تولد هیدروپس یعنی چه؟ در طول بارداری هدف این است تا جایی که امکان دارد از زایمان زودرس جلوگیری شود. اما در مواقعی که زندگی کودک در خطر است، این زایمان انجام می‌شود. نوزاد نارس بسته به سن بارداری به مراقبت‌های خاص خود نیاز دارد و ممکن است زمان زیادی در بیمارستان تحت نظر باشد تا اندام‌هایش تکامل پیدا کنند. متاسفانه در بیشتر موارد زایمان زودرس رخ می‌دهد که با سزارین همراه است.
در این شرایط نوزاد پس از تولد به مراقبت‌های پزشکی تخصصی نیاز دارد و بنابراین به NICU ما منتقل می‌شود. ممکن است از یک دستگاه تنفس مکانیکی (تهویه) برای کمک به تنفس کودک استفاده شود و ممکن است به کمک سوزن مایعات اضافی را از فضاهای اطراف قلب، ریه‌ها و شکم خارج کنند. در این زمان از تغذیه داخل وریدی برای نوزاد استفاده می‌شود. در صورت وجود هیدروپس ایمنی، ممکن است تعویض گلبول‌های قرمز انجام شود.
پیشگیری از هیدروپس جنینی
امروزه تعداد نوزادانی که به هیدروپس فتالیس ایمنی مبتلا می‌شوند به دلیل وجود دارویی به نام روگام (RhoGAM) کاهش یافته است. این دارو به صورت تزریقی برای مادران باردار در معرض خطر ناسازگاری Rh تجویز می‌شود. این دارو از ساخت آنتی بادی علیه گلبول‌های قرمز نوزادان و بروز تالاسمی ماژور جلوگیری می‌کند.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.