تست حساسیت غذایی نوزاد و علائم آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار

به پاسخ بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن نسبت به مواد مختلف آلرژی یا حساسیت گفته می‌شود. این مواد می‌تواند شامل موادغذایی، گردغبار، گرده‌ گیاهان، نیش ‌حشرات و ... باشد. هنگاهی که آلرژی در‌پی مصرف ماده‌غذایی رخ دهد، آلرژی غذایی خوانده می‌‌شود که شیوع آن در بین کودکان زیر پنج سال 5 % است. به‌طورمعمول، آلرژی غذایی هنگامی‌ خود را نشان می‌دهد که غذای‌کمکی برای کودک شروع شود. آلرژی ‌غذایی در کودکانی که والدین یا یکی دیگر از فرزندان خانواده سابقه آلرژی داشته‌اند، شایع‌تر است. از آنجا که آگاهی زودهنگام از علائم آلرژی‌ غذایی در نوزادان می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند و برای کودک در سنین مدرسه مشکل‌زا نباشد، در ادامه به بررسی بیشتر آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار و درمان حساسیت می‌پردازیم.

با نصب اپلیکیشن گهواره به ابزارهای بسیار کاربردی فرزند پروری از جمله تغذیه نوزادی و مراقبت‌های مربوط به او دسترسی پیدا کرده و با دیگر مادران تبادل نظر می‌کنید. همچنین ابزارهای دیگر، مقالات و ویدئوهای آموزشی زیادی وجود دارد که می‌توانید از آنها بهره‌مند شوید.

چه مواد‌غذایی باعث آلرژی در کودکان می‌شوند؟

علائم حساسیت غذایی در نوزادان در اثر مصرف چه موادی ظاهر می‌شوند؟ در ارتباط با آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار لازم است بدانید مواد‌غذایی مختلفی می‌توانند باعث بروز آلرژی شوند. اما اکثر آلرژی‌ها به به این مواد‌غذایی تا قبل از 5 سالگی از بین می‌روند. تنها ممکن است حساسیت به بادام‌زمینی و غذا‌های دریایی تا بزرگسالی باقی بماند.  هیچ‌گاه در اولین برخورد کودک با یک ماده‌غذایی، واکنش آلرژیک برانگیخته نمی‌شود، مگر اینکه کودک قبلا ماده‌غذایی را خورده باشد یا از راه شیر مادر آن ماده را دریافت ‌کرده‌ باشد. لیست مواد غذایی آلرژی زا که در ادامه آمده از شایع‌ترین موارد هستند:

• تقریباً 90 % از کل آلرژی‌های غذایی ناشی از هفت ماده غذایی زیر است:
• شیر خشک و شیر گاو
• تخم مرغ
• گندم
• سویا
• آجیل و بادام‌زمینی
• ماهی: انواع ماهی و در روش‌های مختلف آماده‌سازی می‌توانند حساسیت ایجاد کنند (مانند تن‌ماهی).
• صدف

آلرژی غذایی کودک به شیر

حساسیت کودک به پروتئین گاویو شیر گاو از شایع‌ترین ‌مواد‌غذایی آلرژی‌زا در کودکان شیرخوار زیر یک سال است. حدود 2 تا 3% کودکان زیر سه سال به پروتئین شیر گاو حساس هستند. کودکان زیر شش ماه که فقط از شیر تغذیه می‌کنند، ممکن است نسبت به شیر مادر یا موادغذایی مصرفی او که در شیرش ترشح شده‌اند، آلرژی داشته ‌باشند. از آنجا‌ که پروتئین شیر و گوشت گاو در شیر مادر نیز ترشح‌ می‌شود، تغذیه انحصاری با شیر مادر نیز می‌تواند حساسیت غذایی نوزاد را در‌پی داشته‌ باشد. لازم به ذکر است که محصولات تهیه‌شده از شیر مانند بستنی، کره، خامه، پنیر و حتی گوشت گاو هم می‌توانند تاحدودی اثر مشابه ایجاد کنند. در صورت مصرف شیر‌ خشک نیز، ممکن است کودک به ترکیب آن نیز حساسیت نشان دهد.

این نوع آلرژی غذایی همانند سایرین با افزایش سن رفع ‌می‌شود. از علائم آن می‌توانیم به کهیر و اگزما، خارش، حالت تهوع، استفراغ، اسهال و شایع‌ترین آن‌ها وجود رگه‌های خونی در مدفوع اشاره‌ کنیم. معمولا آلرژی به شیر گاو موجب وزن‌گیری غیرطبیعی و شدید نوزاد نمی‌شود.

درمان آلرژی کودک به شیر گاو 

بهترین درمان آلرژی در نوزادان شیرخوار، رعایت رژیم‌غذایی بدون شیر گاو و پروتئین آن است. آلرژی نوزاد تا کی ادامه دارد؟ معمولا پس از گذشت سه تا هفت روز از شروع درمان، دیگر خونی در مدفوع مشاهده نمی‌شود. توجه به این نکته ضروری است که این رژیم حتما باید زیر نظر متخصص گوارش کودکان و با جایگزین کردن شیرگاو با ماده‌غذایی یا مکمل مناسب صورت گیرد. اگر با رعایت این رژیم علائم برطرف نشود، مادر باید شیر و گوشت گاو را از رژیم‌غذایی خود حذف کند. برای کودکان مبتلا به حساسیت به شیرخشک، از شیرخشک‌های هایپوآلرژن استفاده می‌شود.

نکته: حساسیت به شیرگاو (خصوصا پروتئین آن)، نباید با عدم تحمل لاکتوز اشتباه شود. لاکتوز، قند موجود در شیر است. اگر‌چه ممکن است این دو بیماری علائم مشابهی ایجاد کنند. شما با امتحان کردن شیر‌های بدون لاکتوز که به آسانی در دسترس است، متوجه خواهیدشد که کودک شما از کدام یک رنج می‌برد. البته عدم تحمل لاکتوز، بیشتر در بزرگسالی بروز می‌کند. مگر کودک دچار اسهالی شدید شده باشد و مخاط روده‌اش آسیب دیده باشد.

بیماری سلیاک و حساسیت به گندم؟ آیا این دو بیماری یکی هستند؟ خیر! 

آلرژی به گندم نوعی آلرژی گوارشی در کودکان محسوب می‌شود. در این بیماری سیستم ایمنی بدن نسبت به گندم بیش‌ازحد واکنش نشان می‌دهد. درحالی‌که بیماری سلیاک نوعی بیماری گوارشی است و آلرژی محسوب نمی‌شود. در سلیاک سیستم ایمنی نسبت به یکی از پروتئین‌های گندم به نام گلوتن، واکنش غیرطبیعی می‌دهد و بافت روده را تخریب می‌کند. تشخیص سلیاک با بهبودی حال کودک با حذف گندم از رژیم غذایی، آزمایش خون و آندوسکوپی خواهد بود. تست آلرژی پوستی در تشخیص سلیاک هیچ کمکی نمی‌کند.

با اپلیکیشن گهواره، هر هفته در جریان تغییرات و نیازهای کودکت قرار بگیر.هر روز یک پیام مشاور متناسب با سن کودکت دریافت کن. قد و وزن کودکت رو هر ماه وارد کن تا بهت بگیم رشد کودکت مناسب هست یا نه.

نصب اپلیکیشن گهواره

لیست مواد غذایی حساسیت زا برای نوزادان

هر کودکی ممکن است به غذای خاصی آلرژی داشته باشد. حتی غذاهایی که به عنوان مواد آلرژی زا شناخته نمیشوند. با این حال مواد غذایی زیر، بیشترین احتمال ایجاد حساسیت را دارند:

• تخم مرغ
• شیر گاو
• بادام زمینی
• کیوی
• آجیل درختی (بادام، آجیل برزیلی، بادام هندی، فندق، آجیل ماکادمیا، گردو، دانه کاج، پسته و گردو)
• کنجد
• سویا
• میگو
• ماهی 
• گوجه فرنگی 
• و...

علائم حساسیت نوزاد به مواد غذایی

نشانه های حساسیت نوزاد به غذا چیست؟ از کجا بفهمیم نوزاد حساسیت غذایی دارد؟ علائم آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار بسیار متنوع است. آن‌ها می‌توانند از چند دقیقه تا چند ساعت بعد از مصرف ماده غذایی آلرژی‌زا خود‌ را نشان دهند. در ادامه شایع‌ترین علائم حساسیت به غذا در نوزادان آمده‌ است:

1. حالت تهوع 
2. استفراغ
3. اسهال و مدفوع زیاد کودکان
4. رگه‌های خونی در مدفوع
5. دل‌پیچه و دل‌درد
6. گرفتگی عضلات
7. 7. حساسیت پوستی مانند کهیر و اگزما خفیف برای اطلاع از درمان کهیر ناشی از حساسیت غذایی به مقاله مشکلات پوستی رایج در نوزادان  مراجعه کنید.
8. ورم
9. خارش یا تورم لب، زبان یا دهان خفیف
10. خارش یا گرفتگی در گلو
11. عطسه، سرفه و حساسیت غذایی، آبریزش بینی نوزاد و خارش چشم
12. تنگی نفس خفیف
13. خس خس سینه

توجه داشته باشید که همه این علائم حساسیت غذایی نوزاد قرار نیست در کودک رخ دهد تا مطمئن شوید آلرژی دارد.

نکته: باید تست حساسیت غذایی نوزاد انجام دهید. برای تشخیص آلرژی کودک به یک ماده غذایی جدید، باید پس از شروع کردن مصرف آن حداقل 3روز صبر کرد. مثلا شما به کودک خود پرتقال می‌دهید، دو روز بعد هم این‌کار را تکرار می‌کنید. در این سه روز کودک را از نظر علائم حساسیت نوزاد به غذای کمکی تحت نظر می‌گیرید. در صورت نبود مشکل ماده‌غذایی بعدی را شروع می‌کنید.

نکته: رفلاکس و آلرژی غذایی کودک، آیا ارتباطی بین این دو بیماری وجود دارد؟ بله! گاهی علت بیماری رفلاکس در کودکان، ابتلا به آلرژی غذایی است. آلرژی غذایی خصوصا حساسیت به پروتئین شیر گاو می‌تواند زمینه‌ساز ریفلاکس باشد؛ در نتیجه با درمان آلرژی غذایی، رفلاکس نوزادان نیز درمان می‌شود.

عوارض آلرژی غذایی برای کودک

آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار با ایجاد تهوع، استفراغ و سایر علائم همراه باعث می‌شود کودک بخشی از مواد‌غذایی خورده شده را از-دست بدهد. تمایل کودک را برای خوردن غذا را کم کرده و نهایتا ممکن است باعث کاهش وزن و اختلال در روند طبیعی رشد او شود. در نتیجه بسیار اهمیت دارد که به واکنش‌های کودک بعد از خوردن غذا‌ها دقت کنیم. در صورت بروز چند‌باره‌ی علائم آلرژی بعد از مصرف ماده‌غذایی خاص، حتما به پزشک متخصص آسم و آلرژی یا متخصص گوارش کودکان مراجعه کنیم.

شوک آنافیلاکسی، اگزما، خارش و سایر علائم آلرژی غذایی می‌توانند برای کودک آزاردهنده و بعضا خطرناک باشد.

اورژانس واکنش‌های آلرژیک کودکان را بشناسیم

علاوه‌بر علائم مذکور؛ ممکن است کودک چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف ماده‌غذایی، دچار مجموعه علائمی به نام شوک آنافیلاکسی شود. در این شرایط باید با اورژانس تماس گرفته و فرزند خود را به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانید. علائم شوک آنافیلاکسی عبارت‌اند از:

• افت هوشیاری کودک
• کبود یا کمرنگ شدن پوست کودک
• تنگی نفس شدید
• کهیر یا اگزمای شدید و گسترده
• تورم شدید لب یا زبان به‌طوری‌که راه تنفسی نوزاد را مسدود کند
• درد قفسه سینه یا شکم

توجه کنید که کودکان به دنبال این واکنش حساسیت شدید، واکنش‌های مختلفی نشان‌ می‌دهند. ممکن است تنها دست‌شان را در دهان بگذارند. 

آیا مراجعه به پزشک ضرروری است؟

توجه: برای آلرژی غذایی فرزندتان، خودتان به تنهایی تصمیم نگیرید! درمان خانگی حساسیت غذایی کودکان آن هم به صورت خودسرانه می‌تواند عوارض بدتری برای کودک داشته باشد.

دید نادرست نسبت به حساسیت‌های غذایی کودکان، منجر به محدودیت‌های غذایی نابجا می‌شود. در نهایت تغذیه ناکافی ممکن است اثرات بدتری نسبت به یک آلرژی غذایی ساده داشته‌باشد. ‌متخصص گوارش کودکان یا متخصص آسم و آلرژی با گرفتن یک تاریخچه‌کامل و انجام معاینات و آزمایش‌های تشخیصی، می‌تواند آلرژی غذایی کودک را تشخیص داده و درباره‌ی آن به درستی تصمیم بگیرد. در مواردی که علائم بیشتر به صورت دل‌پیچه، دل‌درد، رگه-های خون در مدفوع و اسهال چند ساعت بعد مصرف ماده‌غذایی بروز می‌کند، ممکن است پزشک از مادر بخواهد که این ماده برای دو هفته از رژیم غذایی کودک حذف شود و کودک زیر نظر قرار بگیرد.

* غذاهای ممنوع برای کودکان زیر یک سال کدامها هستند؟ +  معرفی لیست کامل

تست حساسیت غذایی نوزاد

تست پوستی پریک (Skin prick test) روشی برای تعیین حساسیت کودک به غذا است. در مواردی که کودک بیشتر با علائم پوستی درگیر است، ممکن است پزشک برای تایید یا رد آلرژی آزمایشی به نام تست پوستی پریک انجام‌دهد. تست پوستی پریک در کودکان معمولا در بخش فوقانی کمر انجام می‌شود. این تست واکنش فوری بدن کودک را نسبت به مواد حساسیت‌زای مختلف می‌سنجد. ابتدا سوزن‌ کمی وارد پوست شده و سپس ماده حساسیت‌زا به پوست تزریق می‌شود. بعد از گذشت زمان معینی میزان واکنش بدن به مواد مختلف سنجیده می‌شود. این تست به ندرت دردناک بوده و زیر‌نظر متخصص آسم و آلرژی انجام می‌شود.

پیشگیری از ابتلای کودک به آلرژی غذایی

یکی از بهترین راه‌های پیشگیری از بروز آلرژی در کودکان خصوصا در شیر‌خواران، تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6 ماهگی است. این نکته در کودکانی با سابقه آلرژی در والدین یا دیگر فرزندان خانواده اهمیت بیشتری پیدا‌ می‌کند.

درمان‌های آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار

علائم آلرژی را میتوان با داروهای آنتی هیستامین مانند لوراتادین کنترل کرد اما اینها داروی درمان آلرژی نیستند (در مورد شربت لوراتادین برای کودکان در این مقاله بیشتر بخوانید) بهترین راه درمانی برای آلرژی غذایی پرهیز از مصرف مواد‌غذایی آلرژی‌زا است. امروزه مواد‌غذایی بسته‌بندی شده هم دارای برچسب‌هایی هستند که محتویات آنها را نشان می‌دهد. توجه به این برچسب‌ها و پرهیز از تماس با مواد‌غذایی حساسیت‌زا بهترین راه است. چراکه بیشتر آلرژی‌ها موقتی بوده و تا پنج سالگی از بین می‌روند؛ تقریبا 80 تا 90 % آلرژی به تخم‌مرغ، شیر و سویا بعد از 5 سالگی دیگر خود را نشان نمی‌دهند. در نتیجه باید با مشورت پزشک، رژیم-غذایی درستی برای کودک تهیه کنید. این رژیم باید علاوه ‌بر پوشش دادن مواد‌غذایی مورد نیاز بدن و ، غذاهای مفید برای آلرژی کودکان، از تماس با ماده حساسیت‌زا پرهیز کند.

همانطور که ذکر شد، برای کودکانی که به شیر گاو حساسیت دارند، محصولاتی وجود دارد که می‌تواند بسیار کمک-کننده باشد. از جمله: شیر‌های هایپوآلرژن و شیر سویا.

اپی‌نفرین برای نوزادان و کودکان مبتلا به آلرژی غذایی

در صورتی که حساسیت شدید کودک شما به نوعی ماده غذایی خاص ثابت شود و سابقه آنافیلاکسی در او تایید شده باشد، پزشک برای او آمپول اپی‌نفرین تجویز می‌کند. این دارو باید همیشه همراه کودک و والدین او باشد. در صورتی که علائم آنافیلاکسی در او دیده شود، توسط خانواده به صورت عضلانی و در قسمت خارجی و بالای ران تزریق شود. برای آموزش بیشتر درباره اپی‌نفرین برای آلرژی کودک با پزشک خود مشورت کنید.

تزریق واکسن در کودکان دارای حساسیت به تخم مرغ

واکسن تب زرد، واکسن سرخک-سرخجه-اوریون (MMR) و برخی از واکسن‌های آنفولانزا در ترکیبات خود دارای مقدار کمی از پروتئین‌های تخم‌ مرغ هستند. حتما برای تزریق این واکسن‌ها از متخصص آسم و آلرژی کودک خود مشورت بگیرید. 

در ارتباط با آلرژی غذایی در کودکان شیرخوار لازم است بدانید اگر کودکی بتواند بدون واکنش شدید حساسیت، تخم مرغ و و غذاهای حاوی آن را بخورد، دریافت واکسن MMR و تب زرد مشکلی ندارد. اگرچه تحقیقات نشان داده است که احتمال رخ دادن آنافیلاکسی به دنبال این واکسن‌ها بسیار پایین است اما باید با نظر پزشک انجام شود. طبق مطالعات جدید تزریق سالانه واکسن آنفولانزا در افراد مبتلا به آلرژی تخم مرغ (حتی با سابقه آنافیلاکسی) ممنوعیتی ندارد. باید بدانید که برخی از واکسن‌های آنفولانزا بدون محتویات تخم مرغ هستند.