حساسیت کودک به پروتئین گاوی | علت، علائم و درمان آن در نوزادان

به پاسخ بیش ‌از‌ حد سیستم ایمنی بدن به موادی که معمولا واکنشی به آنها نشان نمی‌د‌هد، آلرژی یا حساسیت گفته می‌شود. هنگاهی که آلرژی در‌پی مصرف ماده‌غذایی رخ دهد، آلرژی غذایی خوانده می‌‌شود که شیوع آن در بین کودکان زیر پنج سال 5 % است. حساسیت به پروتئین گاوی در نوزادان که بیشتر تحت عنوان حساسیت به پروتئین شیر گاو یا (Cow’s milk protein allergy (CMPA شناخته‌ می‌شود، رایج‌ترین آلرژی غذایی در بین شیر‌خواران است. با توجه به شیوع نسبتا زیاد این آلرژی در کودکان و نگرانی‌های والدین، در ادامه به رایج‌ترین سوالات درباره حساسیت کودک به پروتئین گاوی پاسخ خواهیم داد.

علت حساسیت کودک به پروتئین گاوی

حساسیت کودک به پروتئین گاوی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به طور غیرطبیعی نسبت به پروتئین موجود در شیر گاو و برخی حیوانات دیگر واکنش دهد. به این‌معنی که بدن، پروتئین موجود در شیر گاو را به عنوان یک ماده مضر و بیگانه تلقی کرده و به آن حمله می‌کند. این واکنش ایمنی می‌تواند به معده و روده کودک آسیب برساند. این بیماری معمولاً در شیر‌خواران زیر یک سال مشاهده می‌شود.

عوامل ایجاد کننده حساسیت به پروتئین شیر گاو در کودک

برخی از عوامل ممکن است خطر ابتلا به حساسیت کودک به پروتئین گاوی را افزایش دهد:

• سایر آلرژی‌ها: بسیاری از کودکانی که به شیر حساسیت دارند، آلرژی دیگری نیز دارند. آلرژی به شیر ممکن است قبل از سایر آلرژی‌ها خود را نشان دهد.
• درماتیت آتوپیک: کودکانی که به درماتیت آتوپیک مبتلا هستند - یک التهاب مزمن و پوستی در پوست است - به احتمال زیاد دچار آلرژی غذایی می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: اگر والدین آلرژی غذایی یا نوع دیگری از آلرژی یا بیماری آلرژیک - مانند تب یونجه، آسم، کهیر یا اگزما – داشته باشند، خطر ابتلا به آلرژی غذایی در فرزندشان افزایش می‌یابد.
• سن: حساسیت به شیر در کودکان شایع‌تر است. با افزایش سن، سیستم گوارش آن‌ها بالغ می‌شود و بدن آن‌ها نسبت به پروتئین شیر گاو واکنش کمتری نشان می‌دهد. آلرژی به پروتئین گاوی کی خوب میشه؟ بیشتر کودکان تا یک سالگی به صورت خود به خود درمان می‌شوند و در شرایط شدیدتر بیماری تا نهایت 3 سالگی به پایان می‌رسد. حساسیت به پروتئین گاوی در بزرگسالان به ندرت دیده می‌شود.

علائم حساسیت کودک به پروتئین گاوی

علائم حساسیت کودک به پروتئین گاوی، از فرد به فرد متفاوت است و می‌تواند از چند دقیقه تا چند ساعت بعد از آن‌که مادر یا فرزند شیر می‌نوشد یا محصولات لبنی را مصرف‌ می‌کنید، بروز کند. به طور کلی می‌توان علائم حساسیت به پروتئین گاوی در نوزادان را به دو دسته فوری و تاخیری تقسیم کرد:

علائم حساسیت نوزاد به پروتئین گاوی که فوراً ظاهر می‌شوند عبارتند از:

• کهیر و حساسیت پوستی
• خس خس سینه
• احساس خارش یا سوزش در اطراف لب یا دهان
• تورم لب، زبان یا گلو
• سرفه یا تنگی نفس
• استفراغ

علائم حساسیت به شیر گاو در کودکان و نشانه‌هایی که ممکن است زمان بیشتری بعد از مصرف بروز پیدا کنند؛ عبارتند از:

• حساسیت به پروتئین گاوی نوزاد اسهال آور است از انواع شکل مدفوع نوزادان، که ممکن است حاوی رگه‌های خون باشد.
• گرفتگی شکم و دل‌درد
• آبریزش بینی نوزاد
• چشمان اشک‌آلود

نکته:

معمولاً شایع‌ترین علامت برای حساسیت کودک به پروتئین گاوی، وجود رگه‌های خونی در موفوع است.

یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در تشخیص انواع آلرژی غذایی از جمله حساسیت کودک به پروتئین گاوی، حرف‌های شما به عنوان مادر و مراقب اصلی در مورد علائم حساسیت به پروتئین گاو در نوزاد است. گزارش شما از مواد‌غذایی مصرفی کودک، علائمی که بعد از خوردن آن‌ها نشان می‌دهد و زمان و شدت این علائم به تشخیص آلرژی غذایی کودک شما و نوع آن بسیار کمک می‌کند.

علاوه‌بر علائم مذکور؛ ممکن است کودک چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف ماده‌غذایی، دچار مجموعه علائمی موسوم به شوک آنافیلاکسی شود. در این شرایط باید با اورژانس تماس گرفته و فرزند خود را به نزدیک‌ترین بیمارستان برسانید. علائم شوک آنافیلاکسی عبارت‌اند از:

• افت هوشیاری کودک
• کبود یا کمرنگ شدن پوست کودک
• تنگی نفس شدید
• کهیر یا اگزمای شدید و گسترده
• تورم شدید لب یا زبان به‌طوری‌که راه تنفسی نوزاد را مسدود کند
• درد قفسه سینه

نکته: توجه کنید که کودکان در پاسخ به حساسیت پیش آمده در شرایط اورژانسی واکنش‌های مختلفی نشان‌ می‌دهند و ممکن است صرفا دستشان را در دهانشان بگذارند. 

حساسیت به پروتئین گاوی و اوتیسم

کودکان اوتیسمی با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی از این مشکلات مشکلات گوارشی و دیگر عوارض مشابه است. متاسفانه مشخص شده است در حالی که احتمال ابتلای کودکان اوتیسمی به بیماری‌های گوارشی در حدود 12 درصد است، این مقدار در کودکان غیراوتیسمی تنها 4 درصد است. از این رو باعث می‌شود که کودکان اوتیسمی به مراقبت‌های حتی بیشتری نیاز داشته باشند.

فرق رفلاکس با آلرژی به پروتئین گاوی

رفلاکس یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی ست که در بعضی موارد علائم این مشکل را می‌توان با حساسيت به پروتئين گاوي در نوزادان اشتباه گرفت. از این رو بهتر است تفاوت این دو مشکل را بدانید زیرا نوع درمان‌ها می‌تواند متفاوت باشد. 

علائم حساسیت نوزاد به پروتئین گاوی مجموعه‌ای از علائم مختلفی ست که رفلاکس یکی از آنهاست. همچنین شما می‌توانید یک بررسی خانگی انجام دهید. اگر کودک شیر شما را می‌خورد چند روز لبنیات و گوشت قرمز را از رژیمتان حذف کنید و تغییرات را مشاهده کنید. اگر موضوع حساسیت نوزادان به پروتئین گاوی یا حساسيت غذايي باشد، علائم باید برطرف شود اما اگر رفلاکس همچنان ادامه داشت، مشکل کودک رفلاکس است. در مورد نوزادانی که شیر حشک می‌خورند نیز می‌توانید از برندهای ضدحساسیت که در ادامه آمده استفاده کنید و علائم را بررسی کنید

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر کودک شما غذا نمی‌خورد، مکررا خسته یا بی‌حال است، تب دارد، دچار استفراغ شدید یا اسهال شده است، کاهش وزن داشته و همچنین به صورت مرتب در مدفوعش خون دیده می‌شود، به متخصص کودکان مراجعه کنید و ایشان در صورت نیاز شما را به پزشک فوق‌تخصص گوارش کودکان یا آسم و آلرژی ارجاع می‌دهد.

آیا حساسیت به پروتئین گاوی خطرناکه

مجموع نشانه حساسیت نوزاد به پروتئین گاوی در کوکان مختلف می‌تواند متفاوت باشد. این علائم از خفیف تا شدید متغیر است و می‌تواند شامل خس خس سینه، استفراغ، کهیر و مشکلات گوارشی باشد. آلرژی به شیر همچنین می‌تواند باعث آنافیلاکسی شود - یک واکنش شدید و تهدید کننده زندگی. بنابراین باید فوراً این حساسیت را درمان کنید.

روش‌های تشخیص حساسیت به پروتئین شیر گاو

در تشخیص حساسیت کودک به پروتئین گاوی، شما به عنوان والدین شیر‌خوار نقش اصلی را ایفا می‌کنید. درباره موارد زیر دقت کنید و حتما به پزشک متخصص اطفال خود درباره آن بگویید:

• وجود رگه‌های خونی در مدفوع کودک 
• مدفوع ممکن است حالت اسهالی یا شل داشته باشد.
• سابقه خانوادگی ابتلا به نوعی از آلرژی
• روی پوستش جوش‌های قرمز رنگ یا دانه‌های عجیبی زده باشد.
• شیر از دهان کودکتان برمی‌گردد یا نشانه‌های رفلاکس یا نشانه‌های رفلاکس پنهان نوزاد وجود دارد.

بعد از مشاهده این علائم ظاهری باید نسبت به دادن آزمایش تشخیص حساسیت به پروتئین گاوی اقدام کرد. تفسیر آزمایش حساسیت به پروتئین گاوی باید توسط پزشک انجام شود. هزینه آزمایش حساسیت به پروتئین گاوی بسته به تعرفه‌های سال می‌تواند متفاوت باشد.

فرزندتان بیشتر از حد انتظار بی‌قرار است و دل پیچه‌های مکرر دارد؟

اگر پزشک با اطلاعات دریافتی از شما و معاینات خود، به این شک کند که کودک شما دچار حساسیت به پروتئین شیر گاو است؛ از شما می‌خواهد تا شیر، حتی شیر مادر را از تغذیه نوزاد حذف کنید. یا شیرخشک فعلی را عوض کنید تا ببیند که آیا علائم برطرف می‌شود یا خیر. پس از1 تا 2 هفته رژیم غذایی بدون شیر گاو، متخصص اطفال مجدداً شیر گاو را به رژیم غذایی بر‌می‌گرداند و با مشاهده علائم کودک، درباره نحوه تغذیه کودک شما تصمیم می‌گیرد.

اما چرا 1 تا 2 هفته؟ پروتئین‌های غذایی که مادر مصرف می‌کند، در طی 3 تا 6 ساعت بعد از مصرف در شیر مادر ظاهر می‌شود و می‌تواند تا 2 هفته باقی بماند. به همین علت برای اینکه آزمایشی که با حذف شیر از رژیم غذایی انجام می‌دهیم مطمئن باشد، باید این حذف 1 تا 2 هفته ادامه داشته باشد.

سایر آزمایشات درخواستی پزشک متخصص اطفال برای کودک شما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش خون برای فاکتور‌های خونی و ایمونولوژی
• آزمایش موفوع
• تست پوستی پریک

ارتباط رفلاکس با حساسیت به پروتئین شیر گاو

رفلاکس و حساسیت کودک به پروتئین گاوی، هر دو از بیماری‌های شایع در شیر‌خواران هستند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این دو بیماری با هم ارتباط داشته و رفلاکس به عنوان عارضه‌ای از حساسیت به پروتئین شیر گاو خود را نشان می‌دهد. معمولاً با پایان‌یافتن حساسیت به پروتئین شیر گاو، رفلاکس نیز بهبود می‌یاید. اگر رفلاکس برای کودکتان بسیار آزاردهنده است، به پزشک اطلاع دهید و او در صورت نیاز برای کودکتان دارو تجویز می‌کند.

حساسیت به شیر یا عدم تحمل لاکتوز؟

حساسیت به شیرگاو و خصوصا حساسیت کودک به پروتئین گاوی، نباید با عدم تحمل لاکتوز اشتباه شود. لاکتور قند موجود در شیر است. بدن کودک به صورت ارثی یا اکتسابی ممکن است فاقد آنزیم تجزیه‌کننده لاکتوز، یعنی لاکتاز باشد. در نتیجه این قند هضم نشده و علائمی مشابه با حساسیت به پروتئین شیر گاو ایجاد می‌کند. با این‌وجود روند درمان و برنامه غذایی کاملا متفاوتی خواهند داشت. شما با امتحان کردن شیر‌های بدون لاکتوز که به آسانی در دسترس است متوجه خواهیدشد که کودک شما از کدام یک رنج می‌برد. البته بروز عدم تحمل لاکتوز بیشتر در بزرگسالی است و در کودکان حساسیت به پروتئین شیر رایج‌تر است

نگران نباشید! هنگام مراجعه به پزشک متخصص اطفال، او با پرسیدن سوالات و انجام آزمایشاتی، این دو بیماری را از هم افتراق خواهد داد.

درمان کودکان مبتلا به حساسیت پروتئین گاوی 

چیزی تحت عنوان دارو یا پماد حساسیت به پروتئین گاوی وجود ندارد. بهترین راه درمانی برای آلرژی غذایی پرهیز از مصرف مواد‌غذایی آلرژی‌زا است. در بیشتر موارد حساسیت به پروتئین شیر‌ گاو تا یک سالگی و نهایتا تا سه سالگی از بین می‌رود. 

رژیم غذایی مادرانی که نوزادشان به پروتئین گاوی حساسیت دارد چگونه است؟

به عنوان بخشی از درمان حساسیت به شیر گاو در نوزادان مادرانی که به نوزادشان شیر می‌دهند نیز باید رژیم غذایی خاصی داشته باشند. از آن‌جا که بهترین تغذیه برای کودک شیر مادر است؛ برای درمان، پزشک متخصص اطفال به مادر توصیه می‌کند تا لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کند، البته مادر باید از پزشک سوال کند که چگونه پس از حذف لبنیات می‌تواند کلسیم و مواد مغذی کافی را دریافت کند و گاهی ممکن است نیاز به مکمل‌های حاوی کلسیم باشد.

این منع مصرف علاوه بر شیر پاستوریزه، محصولات لبنی تولید شده از شیر مانند ماست، دوغ، پنیر، خامه، کره، بستنی و نیز سایر محصولات غذایی که در آنها از شیرخشک و یا پودر آب پنیر استفاده شده را نیز شامل می‌شود. در برخی موارد این بیماری، حساسیت به پروتئین موجود در گوشت گاو و یا گوساله را نیز شامل می‌شود که به مراتب رژیم غذایی سخت‌تری را میطلبد. ایا ماست پروبیوتیک برای مادر شیرده که نوزادش به پروتئین گاوی حساسیت دارد مضر است؟ پروبیوتیک‌ها، پری بیوتیک‌ها و سین بیوتیک‌ها اغلب برای درمان CMPA استفاده می‌شوند و از این رو مصرفشان بدون خطر است.

غذای کمکی نوزاد حساسیت به پروتئین گاوی چگونه است؟ پس از شروع غذای کمکی نیز، رژیم غذایی کودک باید فاقد انواع محصولات لبنی با شیر گاو باشد. پزشک متخصص کودک شما حتما انواع جایگزین و رژیم غذایی برای حساسیت کودک به پروتئن گاوی را به شما معرفی خواهد کرد و جای هیچ نگرانی نمی‌باشد.

شیرخشک‌های مناسب برای حساسیت به پروتئین گاوی

اگر نوزاد شیرخوار از شیر خشک تغذیه می‌کند، متخصص اطفال تعویض شیر خشک را توصیه می‌کند. از آنجایی که بسیاری از نوزادان دچار آلرژی به شیر، به سویا و شیر بز نیز حساسیت دارند، متخصص اطفال شیر خشک هیدرولیز شده یا شیرخشک مخصوص حساسیت به پروتئین گاوی را پیشنهاد می‌دهد که پروتئین‌های شیر موجود در آن شکسته شده است و کمتر باعث واکنش آلرژیک می‌شود. به طور کلی در پاسخ به این سوال که " چه شیر خشکی استفاده شود، بهتر است؟" و در مورد راهنمای خرید شیر خشک می‌توان شیر خشک‌های زیر را معرفی کرد:

• شیر خشک بر پایه پروتئین سویا: این نوع از شیر خشک از پروتئین سویا ساخته می شود. متاسفانه طبق گفته بنیاد آسم و آلرژی آمریکا، بین 8 تا 14 % از نوزادان مبتلا به حساسیت به شیر گاو، به سویا نیز واکنش نشان می‌دهند.
• شیرخشک هیدرولیز شده کامل: شیر خشک هیدرولیز شده معمولاً نخستین انتخاب برای درمان این حساسیت است؛ با این حال برخی کودکان به این محصول نیز واکنش نشان می‌دهند. در این نوع از شیر خشک، پروتئین شیر گاو را به ذرات بسیار ریز خرد می‌کنند تا حساسیت کمتر شود.
• شیر خشک بر پایه آمینواسید: کودکانی که قادر به تحمل فرمول هیدرولیز نیستند ممکن است با مصرف شیر خشک بر پایه اسیدآمینه عملکرد خوبی داشته باشند. این نوع شیر خشک از آمینواسید یا پروتئین در ساده‌ترین شکل ساخته شده-است. تقریباً در تمام موارد حساسیت کودک به پروتئین گاوی و سویا، کودک می‌تواند شیر خشک بر پایه آمینواسید را تحمل کند.

از مهمترین برندهای ضد حساسیت می‌توان به شیر خشک ببلاک، گلدن گات، هوناپ، هیپ و ... اشاره کرد.