وزن کم هنگام تولد | علت، عوارض و درمان آن
شرایط مختلف در طول بارداری بر وزن نوزاد تاثیر می‌گذارد. در حالی که ممکن است بعضی شرایط خاص مادر منجر به افزایش وزن نوزاد شوند، در بعضی موارد نوزاد دچار کاهش وزن می‌شود. در شرایطی که نوزاد بیش از اندازه کوچک باشد، در اصطلاح پزشکی به آن وزن کم هنگام تولد یا LBW می‌گویند که می‌تواند عوارضی برای کودک به همراه داشته باشد. در این مقاله قصد داریم توضیح دهیم وزن کم هنگام تولد چیست، چطور میتوان از بروزش جلوگیری کرد و در صورتی که رخ داد چطور میتوان آن را درمان کرد.
تعریف وزن کم هنگام تولد
وزن طبیعی نوزاد هنگام تولد چقدر است؟ وزن نوزاد سالم بعد از زایمان که به صورت کامل به دنیا بیاید باید بین 2.5 تا 4 کیلوگرم باشد. بیشتر یا کمتر از این وزن با مشکلاتی همراه است. براساس تعریف وزن کم هنگام تولد که به اختصار گفته می‌شود وزن زیر 2.5 کیلوگرم است که خود به دو محدوده‌ی دیگر تقسیم می‌شود. انواع وزن کم هنگام تولد عبارتند از:
- وزن بسیار کم هنگام تولد یا VLBW: وزن زیر 1.5 کیلوگرم
- وزن به شدت کم هنگام تولد یا ELBW: وزن زیر 1 کیلوگرم
بر اساس این تعریف مثلاً نوزاد با وزن ۱۷۰۰ یک نوزاد کم وزن محسوب می‌شود. بیشتر نوزادانی که به صورت نارس به دنیا می‌آیند با این مشکل رو به رو هستند با این حال پیش می‌آید که نوزاد کامل نیز تحت شرایط خاصی دچار کاهش وزن شود.
علت كم وزن بودن نوزاد هنگام تولد
علت تولد نوزاد کم وزن هنگام تولد چیست؟ علل مختلفی پشت وزن کم هنگام تولد وجود دارد. اما دو دلیل در این بین پررنگ‌تر است:
زایمان زودرس
اولین علت وزن کم هنگام تولد زایمان زودرس (متولدین کمتر از هفته 37 بارداری، و اغلب کمتر از 30 هفته) است. وقتی نوزاد زودتر از موعد به دنیا می‌آید رشد کافی را پیدا نکرده است. آخرین هفته‌های بارداری تمرکز رشدی روی وزن گیری جنین است. بنابراین آن دسته جنین‌هایی که به هفته‌های آخر نمی‌رسند، کم وزن یا بسیار لاغر به دنیا می‌آیند. آیا چند قلوزایی می‌تواند باعث وزن کم هنگام تولد شود؟ زایمان‌های دو قلو و چند قلو با خطر بالای زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد همراه است.
نتایج ما نشان داد که این موضوع در بزرگسالی به شکلی کاملاً برعکس آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نوزادان نارس در سنین 6 تا 16 سالگی نسبت به نوزادان متولد شده در ترم احتمال بیشتری برای چاقی دوران کودکی داشتند. علاوه بر این، افزایش وزن سریع در نوزادان نارس به طور قابل توجهی احتمال چاقی کودکان را در سنین 8 تا 11 سالگی افزایش داد.
محدودیت رشد جنین
محدودیت رشد داخل رحمی یا IUGR زمانی است که نوزاد در رحم (جنین) آنطور که انتظار می‌رود رشد نمی‌کند. جنین به اندازه‌ای که برای مرحله بارداری مادر انتظار می‌رود بزرگ نمی‌شود. این زمان به عنوان سن حاملگی نوزاد متولد نشده شناخته می‌شود. چه چیزی باعث محدودیت رشد جنین می‌شود؟ محدودیت رشد داخل رحمی زمانی ایجاد می‌شود که یک مشکل یا ناهنجاری از رشد سلول‌ها و بافت‌ها جلوگیری می‌کند یا باعث کاهش اندازه سلول‌ها می‌شود. این ممکن است زمانی رخ دهد که جنین مواد مغذی و اکسیژن لازم برای رشد و نمو اندام‌ها و بافت‌ها را دریافت نکند یا به دلیل عفونت باشد.
برای بررسی این موضوع پزشک شکم شما را اندازه گیری می‌کند و با کمک سونوگرافی رشد کودک در دوران بارداری را ردیابی می‌کند. اگر پزشک فکر می‌کند رشد کودک محدود شده است، ممکن است هر 2 تا 4 هفته برای ردیابی رشد کودک سونوگرافی تجویز کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند پایش ضربان قلب و آزمایش‌هایی برای بررسی عفونت یا نقایص مادرزادی نیز انجام دهد. نوزادانی که دارای نقایص مادرزادی هستند، به احتمال زیاد دچار زایمان زودرس می‌شوند. در این مقاله با جزئیات بیشتری بخوانید که Iugr چیست و چه مشکلاتی دارد.
عوارض وزن کم هنگام تولد
متاسفانه وزن کم هنگام تولد با عوارضی برای نوزاد همراه است که به مراقبت‌های بیشتری نیاز خواهید داشت:
- سطح اکسیژن پایین در بدو تولد
- مشکل گرم شدن و گرم ماندن
- مشکلات تغذیه و افزایش وزن
- عفونت
- مشکلات تنفسی به دلیل ریه‌های نابالغ (سندرم دیسترس تنفسی)
- مشکلات سیستم عصبی، خونریزی مغزی یا آسیب به ماده سفید مغز
- مشکلات مربوط به گوارش مانند التهاب روده (انتروکولیت نکروزان)
- SIDA (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد)
- زردی پوست یا چشم (یرقان)
- مجرای شریانی پایدار (PDA). این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که یک رگ خونی باز که برای گردش خون در دوران جنینی لازم است بعد از تولد به درستی بسته نشود. این اتفاق باعث می‌شود که خون اضافی از طریق ریه‌ها جریان پیدا کند.
- رتینوپاتی نارس (ROP). یک بیماری چشم که در آن شبکیه به درستی رشد نمی‌کند.
مشکلات بعدی وزن کم هنگام تولد
نوزادانی که با وزن بسیار کم به دنیا می‌آیند ممکن است بیشتر از سایرین در آینده در زندگی دچار برخی از بیماری‌ها شوند، از جمله:
- دیابت
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- ناتوانی‌های ذهنی و رشدی
- سندرم متابولیک
- چاقی
اگر نوزادی داشته‌اید که وزنش کمتر از حد طبیعی بوده است، با پزشک او در مورد کارهایی که می‌توانید برای کمک به سلامت نوزادتان انجام دهید صحبت کنید. همانطور که کودک شما رشد می‌کند، مطمئن شوید که او غذای سالم می‌خورد، فعال می‌ماند و به تمام معاینات مراقبت‌های بهداشتی خود مراجعه می‌کند. معاینات منظم می‌تواند به پزشک کودکتان کمک کند تا شرایط سلامتی را که ممکن است با بزرگتر شدن کودک شما باعث ایجاد مشکلاتی شود، شناسایی کند. این معاینات همچنین کمک می‌کند مطمئن شوید که بچه تمام واکسن‌های مورد نیاز خود را دریافت می‌کند تا از برخی بیماری‌های مضر محافظت شود.
علائم کم وزنی هنگام تولد چیست؟
آیا وزن کم هنگام تولد قبل از به دنیا آمدن قابل تشخیص است؟ نوزادان با وزن کم هنگام تولد بسیار کوچکتر از نوزادان با وزن طبیعی هنگام تولد به نظر می‌رسند. سر یک نوزاد کم وزن ممکن است بزرگتر از بقیه بدن او به نظر برسد. او اغلب لاغر و با اندکی چربی بدن به نظر می‌رسد.
یکی از دلایل اصلی انجام معاینات منظم قبل از تولد این است که مطمئن شوید کودک شما به خوبی رشد می‌کند. در دوران بارداری، اندازه کودک شما به روشهای مختلفی تخمین زده می‌شود. افزایش وزن ثابت شما یکی از راه‌های بررسی رشد کودک است. راه دیگر ارتفاع پایه است:
برای بررسی ارتفاع فندال، پزشک شما از بالای استخوان شرمگاهی تا بالای رحم (فندوس) را اندازه می‌گیرد. ارتفاع پایه بر حسب سانتی متر (سانتی متر) اندازه گیری می‌شود. تقریباً به اندازه هفته‌های بارداری بعد از هفته بیستم است. به عنوان مثال، در هفته 24 بارداری، قد پایه شما باید نزدیک به 24 سانتی متر باشد. اگر ارتفاع فندال کمتر از حد انتظار باشد، ممکن است به این معنی باشد که کودک به خوبی رشد نمی‌کند ( همیشه اینطور نیست).
همچنین پزشک ممکن است از سونوگرافی جنین برای بررسی رشد و تکامل جنین استفاده کند. سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از کودک شما استفاده می‌کند. این دقیق‌تر از بررسی ارتفاع پایه است. میتوان سر، شکم (شکم) و استخوان بالای ساق (فمور) کودک را اندازه‌گیری کرد. این اندازه گیری‌ها برای تخمین وزن او استفاده می‌شود.
اما متاسفانه سونوگرافی به عنوان ابزار غربالگری اولیه چندان دقیق عمل نمی‌کند و خطاهایی دارد. سونوگرافی برای تخمین وزن جنین در کوتاه مدت چندان قابل اعتماد نیست. برای یک نوزاد 4 کیلوگرمی که نوزاد بزرگی ست، دقت پیش‌بینی سونوگرافی معمولاً تا 70 درصد درست است. به هر نسبت که نوزاد وزن کمتری داشته باشد دقت تشخیص حتی کمتر می‌شود با این حال این روش موثرترین روش فعلی برای تشخیص نوزادان کم وزن هنگام تولد است. بهتر است فاکتورهای خطر را با حساسیت بیشتری دنبال کنید.
فاکتورهای خطر برای داشتن نوزاد کم وزن
مهمترین فاکتورهایی که احتمال کاهش وزن نوزاد را در بارداری افزایش می‌دهند به شرح زیر است:
بیماری‌های مادر
ابتلای مادر به بعضی از بیماری‌های مزمن می‌تواند منجر به وزن کم هنگام تولد در نوزاد شود. بیماری مزمن به بیماری گفته می‌شود که برای مدتی طولانی ادامه پیدا کرده یا در یک بازه زمانی طولانی تکرار می‌شود. از جمله این بیماری‌ها میتوان به فشار خون بالا، دیابت بارداری و بیماری قلبی در بارداری، مشکلات ریوی و کلیوی اشاره کرد.
عفونت
برخی عفونت‌ها، به‌ویژه عفونت‌های اندام‌های جنسی در دوران بارداری، می‌توانند منجر به کاهش رشد کودک در رحم شود. از جمله مهمترین عفونت‌های تاثیر گذار در این زمینه میتوان به سیتومگالوویروس، سرخجه، آبله مرغان، توکسوپلاسموز و برخی از عفونت‌های مقاربتی دیگر اشاره کرد.
* دلایل و روشهای درمان سیتومگالوویروس در بارداری
داروها
در دوران بارداری باید بیش از گذشته به مصرف داروها توجه داشته باشید. بعضی داروها روی وزن جنین تاثیر می‌گذارند. مثلاً داروهایی مانند فشار خون بالا، صرع و لخته شدن خون می‌تواند شانس تولد نوزاد با وزن کم را افزایش دهد. در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید. ممکن است لازم باشد مصرف دارو را قطع کنید یا سراغ داروی ایمن‌تری در دوران بارداری بروید.
مشکلات جفت
جفت وظیفه رساندن غذا و اکسیژن به جنین را به عهده دارد. اگر این بخض وظیفه خود را به خوبی انجام ندهد نیازهای تغذیه‌ای جنین تامین نمی‌شود و در نتیجه دچار کاهش وزن می‌شود.
عدم افزایش وزن کافی در دوران بارداری
وزن گیری باید در دوران بارداری کنترل شود. نه تنها نباید بیش از اندازه اضافه وزن پیدا کنید بلکه وزن نگرفتن نیز مشکلاتی به همراه دارد و احتمال تولد نوزاد با وزن کم افزایش می‌یابد. اگر اشتهای کمی دارید یا بارداری باعث شده کمتر غذا بخورید برای درمان این اختلالات به پزشک مراجعه کنید.
رفتارهای پرخطر
سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی، مصرف داروهای مجهول و خطرناک و حتی سوء مصرف داروهای تجویز شده احتمال تولد نوزاد با وزن کم را تا 3 برابر بیشتر می‌کند. این مواد رشد جنین در رحم را کند میکنند و شانس بروز نقایص مادرزادی را نیاز زیاد میکنند.
مشکلات روحی
آزارهای جنسی و عاطفی زن در طول بارداری شانس تولد نوزاد با وزن کم را افزایش می‌دهد.
باردار بودن چند قلو (دوقلو، سه قلو یا بیشتر)
تولد نوزاد کم وزن در بارداری چند قلویی طبیعی ست زیرا فضای داخل رحمی محدود است.
سن
باردار شدن در سن بسیار پایین (مخصوصاً کمتر از 15 سال) یا بیشتر از 35 سال مشکلات دوران بارداری را افزایش داده که یکی از مهمترینشان تولد نوزاد با وزن کم است.
قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا یا سرب
درمان وزن کم هنگام تولد
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک شما بستگی دارد. همچنین به شدت این وضعیت نیز بستگی دارد. درمان برای وزن کم هنگام تولد اغلب شامل موارد زیر است:
- مراقبت در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU)
- تخت با دمای کنترل شده
- تغذیه‌های ویژه گاهی اوقات اگر نوزاد نتواند بمکد اینها از طریق لوله به معده داده می‌شود. یا از طریق خط IV (داخل وریدی) تجویز می‌شوند.
عملکرد یک نوزاد با وزن کم تا حد زیادی به وزن نوزاد هنگام تولد بستگی دارد. نوزادانی که وزن آنها در حدود 500 گرم است، بیشترین مشکلات را دارند و احتمال زنده ماندن آنها بسیار کمتر است. نوزادان کم وزن معمولاً در صورتی که هیچ عارضه دیگری نداشته باشند، در شرایطی کنترل شده وزن می‌گیرند و به زندگی عادی برمی‌گردند.
اگر کودک من تاخیر در رشد داشته باشد، آیا به خدمات مداخله زودهنگام نیاز دارد؟
بله. اگر کودک شما دارای تاخیر در رشد است، دریافت خدمات مداخله زودهنگام در اسرع وقت بسیار مهم است. تأخیر در رشد زمانی است که فرزند شما در زمانی که انتظار می‌رود به نقاط عطف رشد نمی‌رسد. خدمات مداخله زودهنگام می‌تواند به بهبود رشد کودک شما کمک کند. آنها می‌توانند به کودکان از بدو تولد تا 3 سالگی در یادگیری مهارت‌های مهم کمک کنند. خدمات شامل درمان برای کمک به صحبت کردن، راه رفتن، یادگیری مهارت‌های خودیاری و تعامل با دیگران است.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.