میزان نرمال هموگلوبین در بارداری چقدر است؟

انتشار: شهریور ۱۳۹۹ | بروزرسانی: بهمن ۱۴۰۳
میزان نرمال هموگلوبین در بارداری

هموگلوبین نوعی پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز است که اکسیژن را به سلول‌های دیگر بدن شما منتقل می‌کند. تعیین میزان هموگلوبین و هماتوکریت در دوران بارداری مهم است. میزان نرمال هموگلوبین در دوران بارداری، 12 تا 16 گرم در‌ دسی‌لیتر است. میزان نرمال هموگلوبین در بارداری، در سه‌ماهه اول و سوم بارداری، 11 گرم در هر دسی لیتر و در سه ماهه دوم 10.5 گرم در هر دسی لیتر است. مقادیر طبیعی هماتوکریت، از 36 تا 48 درصد برای زنان در سن باروری تعیین شده است. علت کاهش آن در بزرگسالان و در دوران بارداری، کم‌خونی است. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که میزان نرمال هموگلوبین در بارداری چقدر است.

پادکست خلاصه مقاله میزان نرمال هموگلوبین در بارداری چقدر است:

با نصب اپلیکیشن گهواره در جریان تغییرات هفته به هفته بارداریتون قرار میگیرید . این برنامه اطلاعات تخصصی درباره رشد جنین، سلامت مادر و تغذیه ارائه میدهد و تمامی آزمایشات و معاینات بارداری را یاداوری می‌کند و هر روز یک پیام مشاوره‌ای متناسب با سن بارداریتون دریافت خواهید کرد.

اهمیت هموگلوبین در دوران بارداری

زن باردار به اکسیژن بیشتری نسبت به حالت عادی نیاز دارد، زیرا جنین نیز برای رشد به اکسیژن وابسته است. ظرفیت حمل اکسیژن خون، به‌طورمستقیم به غلظت هموگلوبین در گردش بستگی دارد. یكی از مشكلات اساسی كه زنان باردار با آن روبه‌رو هستند، فقر آهن و كم‌خونی است كه یك عامل خطر برای زایمان زودرس، نارسی نوزاد، سن حاملگی پایین و‌ وزن کم، هنگام تولد نوزاد است. 

*مقاله چه مقدار خونریزی در بارداری طبیعی است را مطالعه کنید.

تغییرات دوران بارداری و افزایش حجم خون مادر

بدن مادر هنگام بارداری، تغییرات قابل توجهی می‌کند. حجم خون در بدن مادر، حدود 20 تا 30 درصد افزایش می‌یابد، افزایش حجم پلاسما نسبت به گلبول‌های قرمز نیز بیشتر است. بارداری، دوره حساسی در زندگی زنان است و آنان باید از هرگونه خطری که می‌تواند بر سلامتیشان و همچنین بر رشد و نمو کودک تأثیر بگذارد، جلوگیری کنند. باید بدانید تا هفته هشتم بارداری، سطح پلاسمای خون بالاتراز گلبول‌های قرمز است. با توجه به کاهش غلظت گلبول‌های قرمز خون، سطح هموگلوبین به اندازه حداقل 5/10 گرم در دسی‌لیتر کاهش می‌یابد.

میزان نرمال هموگلوبین در بارداری

هموگلوبین برحسب گرم در دسی‌لیتر اندازه‌گیری می‌شود. میزان هموگلوبین نرمال در بارداری و در بزرگسالان به شرح زیر است:

  • هنگامی که باردار نیستید: 12 تا 15.8 گرم در دسی لیتر یا 120 تا 158 گرم در لیتر
  • سه ماهه اول بارداری: 6/11 تا 13.9 گرم در دسی لیتر یا 116 تا 139 گرم در لیتر
  • سه ماهه دوم بارداری: 9/9 تا 14.8 گرم در دسی لیتر یا 97 تا 148 گرم در لیتر
  • سه ماهه سوم بارداری: 9.5 تا 15 گرم در دسی لیتر یا 95 تا 150 گرم در لیتر

همان‌طور که در اعداد بالا می‌بینید، بسته به وضعیت شما و حتی سن بارداری، میزان هموگلوبین نرمال متفاوت است. بنابراین نمی‌توان گفت که میزان هموگلوبین ۱۱ در بارداری یا هموگلوبین ۱۰ در بارداری کم یا زیاد است و باید با توجه به شرایط فرد بررسی شود.

رژیم غذایی برای افزایش میزان هموگلوبین در دوران بارداری

رژیم غذایی مادر منبع اصلی تغذیه نوزاد است. یک رژیم غذایی متنوع و سالم در دوران بارداری به جذب بیشتر ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم در دوره بارداری از جمله آهن و اسیدفولیک کمک می‌کند.  بهتر است ویتامین‌ها و مواد معدنی را از مواد غذایی دریافت کنید، اما زنان باردار به مکمل‌هایی مثل آهن و اسیدفولیک نیاز دارند که برای بدن و نوزادانشان ضرروی هستند.

 آهن یک ماده‌ معدنی مهم در دوره بارداری برای مادر و نوزاد است. غلظت هموگلوبین، هماتوکریت و گلبول‌های قرمز در دوران بارداری کاهش می‌یابد، زیرا افزایش حجم پلاسمای خون بیشتر از توده گلبول‌های قرمز است. میزان هموگلوبین با تعداد گلبول‌های قرمز( میزان نرمال rbc در بارداری) رابطه مستقیم دارد و این تا حدودی بستگی به میزان آهن موجود در بدن فرد دارد.

از آن‌جایی که میزان هموگلوبین، به احتمال زیاد در دوران بارداری کاهش می‌یابد، باید با پزشک خود مشورت کنید و مکمل‌های آهن مصرف کنید؛ همچنین تغییر رژیم غذایی ممکن است به شما کمک کند تا آهن، اسید‌فولیک، ویتامین B12 و ویتامین C را تأمین کنید. بدون این‌که کمبود هموگلوبین را تجربه کنید

روزانه حداقل 27 میلی‌گرم آهن مصرف کنید.  اگر در دوران بارداری، دچار کم‌خونی شوید، با قرص آهن در بارداری قابل درمان است. کم‌خونی در دوران بارداری شایع است اما از طریق رژیم غذایی و تغذیه درست اغلب قابل پیشگیری است. مصرف مواد غذایی غنی از آهن، مانند سبزیجات برگ سبز تیره، تخم‌مرغ و گوشت، توصیه می‌شود. علاوه بر این، بسیاری از محصولات غذایی مانند غلات و نان نیز با آهن غنی شده‌اند.

در ادامه نکات مهمی درباره آهن ذکر شده است:

  • علاوه بر آهن، بدن برای ساخت گلبول‌های قرمز، اسید فولیک نیز احتیاج دارد که یک ویتامین مهم برای جلوگیری از آسیب احتمالی مغز و نخاع جنین در حال رشد (نقص لوله عصبی) است. 
  • مصرف لبنیات که سرشار از کلسیم هستند، جذب آهن را محدود می‌کند. شیر مانع از جذب مقدار کافی آهن در بدن می‌شود.  
  • اسید اسکوربیک تنها تقویت کننده اصلی جذب آهن در رژیم‌های گیاهی است که در بروکلی یافت می‌شود.
  • مصرف گلوتن و کافئین می‌تواند مانع از جذب آهن توسط بدن شود. از این رو، در دوران بارداری باید میزان مصرف قهوه، چای، الکل، ماکارونی و جعفری را محدود کرد.
  • برخی از ترکیبات موجود در چای، قهوه و کلسیم، مهم‌ترین مهارکننده‌های جذب آهن هستند.

رژیم غذایی برای افزایش هموگلوبین در بارداری

کم‌خونی در دوران بارداری

  • سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که به‌طور متوسط، 56٪ از زنان باردار در کشورهای در حال توسعه، کم‌خون هستند!
  • در دوران بارداری، بدن برای حمایت از رشد کودک، خون بیشتری تولید می‌کند. اگر به اندازه کافی آهن یا مواد مغذی خاصی دریافت نمی‌کنید، ممکن است بدن شما قادر به تولید مقدار کافی گلبول‌های قرمز خون برای تولید این خون اضافی نباشد. فقر آهن در بین زنان، به ویژه زنان باردار متداول است.
  • هنگامی که دچار کم‌خونی هستید، خون شما به اندازه کافی، گلبول قرمز سالم برای انتقال اکسیژن به بافت‌های شما و کودکتان ندارد. کم‌خونی از طریق پایین بودن mcv در آزمایش خون مشخص می‌شود.
  • در دوران بارداری، افزایش حجم پلاسمای خون می‌تواند باعث کم‌خونی خفیف شود که امری طبیعی است. بااین‌حال، کم‌خونی شدیدتر ممکن است به دلیل کمبود آهن، ویتامین‌ها یا عوامل دیگر ایجاد شود. این وضعیت می‌تواند منجر به احساس خستگی و ضعف شود .اگر شدید باشد و درمان کم خونی مینور در بارداری اتفاق نیفتد، می‌تواند خطرعوارض جدی مانند زایمان زودرس را افزایش دهد.

کم‌خونی در دوران بارداری

علائم کم‌خونی‌ و کمبود هموگلوبین 

علائم کم خونی ممکن است از خفیف تا شدید باشد و حتی منجر به شرایطی خطرناک شود. حتی انجام فعالیت‌های عادی و روزمره ممکن است دشوار باشد. با وجود هیپوکسی(کاهش اکسیژن) قلب باید بیشتر برای حمایت از بدن تلاش کند. کم‌خونی می‌تواند بسیاری از سیستم‌های بدن را تحت تأثیر قرار داده و علائم و نشانه‌های گوناگونی دارد، از جمله:

بسیاری از علائم کم‌خونی در دوران بارداری، علائمی هستند که حتی اگر کم‌خونی نداشته باشید، ممکن است تجربه کنید.  

علائم کمبود هموگلوبین در بارداری

پیشگیری از کم‌خونی ناشی از بارداری

تغذیه مناسب، بهترین روش برای جلوگیری از کم‌خونی در صورت بارداری یا تلاش برای بارداری است. همان‌طور که قبلاً ذکر شد، افت جزئی هموگلوبین در دوران بارداری طبیعی است اما در صورت هموگلوبین پایین در بارداری یا کمبود هموگلوبین در این دوران، ممکن است در دوران بارداری در معرض خطر کاهش هموگلوبین باشید. برخی از عوامل قبل از بارداری که ممکن است در کم‌خونی ناشی از کمبود میزان نرمال هموگلوبین در بارداری نقش داشته باشند، عبارتند از: 

  1. از دست دادن مقادیر زیادی خون در طی دوره‌های قاعدگی، به خصوص آخرین چرخه قاعدگی قبل از بارداری
  2. گرفتن رژیم غذایی فاقد مقادیر کافی آهن 
  3. اهدای خون قبل از بارداری 
  4. عدم جذب مناسب آهن
  5. بارداری بلافاصله بعد از آخرین زایمان