مشکلات ریه در نوزاد کمتر از یک سال
دلایل بروز مشکلات تنفسی نوزادان، بسیار متنوع است و می‌تواند به‌خاطر آلرژی فصلی یا بیماری‌های ریوی و قلبی باشد. همچنین علائم مشکل ریه نوزاد ممکن است در سنین مختلف ظاهر شود. در این مقاله، در مورد مهم‌ترین علائم مشکلات ریوی در نوزاد بیشتر توضیح خواهیم داد.
پادکست خلاصه مشکلات ریه در نوزاد کمتر از یک سال:
با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.
چرا باید نگران علائم مشکلات ریه در نوزاد باشیم؟
تامین اکسیژن کافی برای رشد و سلامتی نوزاد ضروری است. بنابراین هر عاملی مانند مشکلات ژنتیکی یا عفونت که باعث کمبود اکسیژن و علائم مشکل ریوی در نوزادان شود، باید به موقع شناسایی و درمان شود.
مشکلات تنفسی می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی و تهدیدکننده زندگی نوزاد باشند و با تشخیص به موقع بیماری می‌توان جان نوزاد را نجات داد. در برخی موارد، اگر مشکلات تنفسی به موقع درمان نشوند، می‌توانند صدمات جبران‌ناپذیری در نوزاد ایجاد کنند. کمبود اکسیژن طولانی مدت ناشی از بیماری‌های ریوی می‌تواند رشد نوزاد را تحت‌تاثیر قرار بدهد. بنابراین اگر عفونت ریه نوزاد دو ماهه را درمان نکنید، دوران طلایی رشد را از دست خواهید داد.
علائم مشکلات ریوی در کودک، می‌تواند به دلیل نوعی بیماری ساده مثل علائم سرماخوردگی نوزاد یا یک بیماری بلند مدت مانند سیستیک فیبروزیس (سی اف) باشد. سیستیک فیبروزیس یک بیماری ژنتیکی است که به خشکی پوشش مجاری هوایی و عفونت‌های مزمن تنفسی منجر می‌شود. در چنین شرایطی، نوزاد ممکن است به مراقبت‌های ویژه یا درمان دارویی نیاز داشته باشد. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع این بیماری‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
از کجا بفهمم نوزادم در بدو تولد مشکل تنفسی دارد؟
علائم مشکلات ریوی نوزاد در بدو تولد چیست؟ نوزاد در دوران جنینی، اکسیژن را از طریق بندناف و از بدن مادر دریافت می‌کند و پس از زایمان باید اکسیژن مورد نیاز را با نفس کشیدن به کمک ریه‌هایش جذب کند؛ به همین دلیل اختلال تنفس بلافاصله پس از تولد شایع است و معمولاً گذرا بوده و در همان لحظات اول بهبود می‌یابد. علائم مشکلات ریوی در نوزاد پره‌ترم (تولد بین هفته 34 تا 37بارداری) شایع‌تر از سایر نوزادان است. تند نفس کشیدن نوزاد، تنفس صدادار و خرخر کردن، غیرطبیعی بودن گریه نوزاد، حرکت پره‌های بینی حین تنفس و کبودی صورت از علائم مشکلات ریوی در نوزاد تازه متولد شده است.
باقی ماندن مایع آمونیوتیک در ریه نوزاد، ورود مکونیوم (مدفوع جنین) به مجاری هوایی، تاکی پنه گذرای نوزاد (TTN)، سندروم زجر تنفسی نوزاد(RDS) یا دیسترس تنفسی نوزاد و عدم تکامل صحیح ریه در دوران جنینی، از سایر دلایل اختلال تنفس و بروز علائم مشکلات ریوی در نوزاد تازه متولد شده و ساعات ابتدایی پس از آن است.
ریه نوزاد نارس کی کامل می شود
اگر نوزاد به صورت نارس به دنیا بیاید، بسته به سن تولد می‌تواند مشکلات تنفسی زیادی داشته باشد و این یکی از عوارض نارس بودن نوزاد است. به‌طور کلی، فرایند تکامل ریه از هفته ۳۲ بارداری آغاز می‌شود. بنابراین، هرچه سن تولد نوزاد کمتر باشد و به این هفته نزدیک‌تر شود، احتمال بروز مشکلات ریوی در او افزایش می‌یابد. نوزادانی که پیش از هفته ۳۲ متولد می‌شوند، شانس بقای کمتری دارند. برای درمان این مشکل، نوزاد را تا زمان تکامل کامل بافت ریه در دستگاه نگهداری می‌کنند. مدت زمان ماندن نوزاد نارس در دستگاه به میزان رشد و تکامل ریه بستگی دارد. به محض اینکه ریه‌های نوزاد کاملاً تکامل یابند و او بتواند بدون مشکل در شرایط طبیعی تنفس کند، از دستگاه خارج خواهد شد.
دیسپلازی ریوی
دیسپلازی برونکوپولمونری (BPD) که به عنوان بیماری مزمن ریوی نیز شناخته می‌شود، یکی از علل مشکلات تنفسی طولانی‌مدت در نوزادان نارس است.
علت دیسپلازی ریوی برونش چیست؟ در بیشتر موارد، این اختلال بر اثر دریافت اکسیژن اضافی یا استفاده از دستگاه تنفس (تهویه مکانیکی) توسط نوزاد نارس ایجاد می‌شود. وقتی نوزاد خیلی زود به دنیا می‌آید، ریه‌های او به‌طور کامل رشد نکرده‌اند و به اکسیژن نیاز دارند؛ بنابراین در دستگاه‌های مخصوصی قرار می‌گیرد که می‌تواند منجر به بروز این بیماری شوند. در موارد شدید، حتی می‌تواند کشنده باشد. در طول سال اول زندگی، 50 درصد از نوزادان مبتلا به BPD باید پس از تولد، به بیمارستان برگردند. مشکلات تنفسی ممکن است بر جنبه‌های دیگر رشد نیز تاثیر بگذارد و منجر به تاخیر در رشد شود.
علائم مشکلات ریه در نوزادان زیر یک ماه
در ساعات اول پس از تولد، ریه‌های نوزاد با شرایط زندگی خارج رحمی سازگار می‌شود. در این سن، علاوه بر بیماری‌های ژنتیکی، عوامل دیگری مانند عفونت‌ها و برونکیولیت هم می‌توانند علائم تنفسی ایجاد کنند. عملکرد ریه و قلب باهم ارتباط تنگاتنگی دارند و گروهی از بیماری‌های قلبی مثل نارسایی قلب هم می‌توانند علائم مشکلات ریه در نوزاد را مانند رنگ پریدگی، کبودی، اختلاف رنگ دست راست و چپ و افزایش سرعت تنفس ایجاد کنند که لازم است در مورد علت رنگ‌پریدگی دست و پای نوزاد اطلاعات بیشتری کسب کنید. ( در مورد علت ضعیف بودن ضربان قلب جنین در این مقاله بیشتر بخوانید.)
علائم مشکلات ریوی در نوزاد چیست؟ هر کدام از موارد زیر می‌تواند یکی از علائم مشکلات ریوی در نوزاد شما باشد که در صورت مشاهده، با پزشک مشورت کنید:
- خوب گریه نکردن نوزاد یا کبودی و سرفه کردن موقع گریه
- عدم توانایی در غذاخوردن یا خندیدن و بی‌قراری
- تند نفس کشیدن نوزاد
- رنگ پریدگی لب‌ها و مخاط داخل دهان و یا کبودی لب و صورت
- کم آوردن نفس نوزاد، صدادار شدن تنفس و نهایتا آپنه نوزاد
- افزایش تلاش نوزاد برای نفس کشیدن
- غیرقرینگی اتساع قفسه سینه نوزاد موقع دم
- تعداد تنفس نوزاد
یکی از مهم‌ترین علائم مشکل ریوی در نوزاد، افزایش یا کاهش شدید دفعات تنفس نوزاد تازه متولد شده در دقیقه است. نوزاد زیر یک سال در خواب، سرعت تنفسی حدود 25 تا 35 بار در دقیقه را دارد. در صورتی که همین نوزاد در حالت بیداری ممکن است سرعت تنفسی برابر با 40 تا 80 بار در دقیقه را داشته باشد. با رشد و نمو کودک، سرعت تنفس نیز به تدریج پایین آمده و به حدود تنفس افراد بالغ یعنی 10 تا 15 بار در دقیقه می‌رسد. اگر نوزاد شما تندتند نفس می‌کشد (بیشتر از 80 بار دقیقه) یا احساس می‌کنید که تعداد تنفس نوزادتان نسبت به قبل بیشتر شده است، باید به بیمارستان مراجعه کرده و این مسئله را با پزشک در میان بگذارید.
چرا تلاش نوزادم برای نفس کشیدن زیاد شده است؟
نفس کشیدن برای نوزاد کار دشواری نیست اما بعضی از اختلالات مانند عفونت‌ها، انسداد مجاری هوایی بر اثر بزرگی لوزه‌ها و یا ورود جسم خارجی به مجاری تنفسی، باعث می‌شود تا نوزاد برای ورود هوا به ریه‌هایش تلاش بیشتری بکند. کشیده شدن بخش‌هایی از قفسه سینه نوزاد به داخل بدن طی دم، مانند قسمت نرم بالای ترقوه، پوست بین دنده‌ها و زیر جناغ و همچین حرکت پره‌های بینی و بزرگ شدن هر دو سوراخ بینی طی دم، نشانه‌ای از افزایش تلاش نوزاد برای تنفس است. برای اطلاع از علت تنگی نفس نوزاد تازه متولد شده، باید به پزشک مراجعه کنید.
علائم تنگی نفس در کودکان به شرح زیر است:
میزان تنفس افزایش تعداد تنفس در دقیقه ممکن است نشان دهنده این باشد که فرد در تنفس مشکل دارد یا اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند.
- افزایش ضربان قلب نوزاد
- تغییر رنگ صورت
- غرغر کردن
- شعله ور شدن بینی
- تعریق
- خس خس سینه
تنفس نوزادم صدادار شده است!
یکی دیگر از علائم مشکلات ریوی در کودکان، تنفس صدادار است. اگر به تازگی همراه نفس کشیدن نوزاد، هرگونه صدای غیرعادی مانند خرخر کردن یا صوتی شبیه ناله می‌شنوید، یعنی نوزاد شما به پزشک نیاز دارد. آسم و علائم آسم در کودکان، ورود جسم خارجی به مجاری هوایی، عفونت‌ها، التهاب حنجره و نای می‌توانند باعث تولید صداهای اضافه حین تنفس شوند.
آپنه نوزادی
به حالتی که بین دو تنفس پیاپی وقفه بیفتد، قطع تنفس یا آپنه می‌گویند. اگر این وقفه بیش از 10 ثانیه طول بکشد یا به‌طور مکرر اتفاق بیفتد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. آپنه می‌تواند به علت صادر نشدن پیام تنفس از مغز و مراکز عصبی، انسداد مجاری هوایی یا هردو مورد باشد. در صورت بروز مشکلات ریوی، نوزادان نارس ممکن است به‌طور مکرر دچار حملات آپنه شوند که گاهی با کبودی و کاهش ضربان قلب همراه است. این عفونت ریوی می‌تواند منجر به اختلالات خواب، بیدار شدن ناگهانی با احساس خفگی یا حتی مرگ ناگهانی نوزاد شود. بنابراین، توجه به علائم آپنه خواب در نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار است.
پنومونی یا ذات الریه
پنومونی یا ذات ریه، تورم (التهاب) بافت در یک یا هر دو ریه است که معمولاً بر اثر عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. علائم عفونت ریوی در نوزاد شامل تورم، التهاب، سرفه‌ی مخاطی، درد بر اثر سرفه، استفراغ یا اسهال، از دست دادن اشتها، خستگی، تب و .. است. علائم عفونت ریه نوزاد بسته به نوع عامل ایجاد کننده و مقاومت فرد می‌تواند متفاوت باشد. ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها همگی می‌توانند باعث ذات الریه شوند. در ایالات متحده، از شایع‌ترین عوامل پنومونی ویروسی می‌توان به ویروس آنفولانزا، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) و ویروس SARS-CoV-2، عامل بیماری COVID-19 اشاره کرد. در میان عوامل باکتریایی، استرپتوکوک پنومونیه (پنوموکوک) یکی از رایج‌ترین علل پنومونی محسوب می‌شود.
علائم بیماری ریه در نوزادان زیر یک سال
علائم مشکلات ریوی در نوزاد بالای یک ماه، بسیار شبیه علائمی است که در بالا گفتیم. در این بازه سنی، خصوصاً بعد از شروع غذای کمکی، احتمال پریدن تکه‌های غذا به مجاری تنفسی نوزاد و به دنبال آن ایجاد سرفه و تنگی نفس وجود دارد. اگر هرگونه جسم خارجی در مجاری تنفسی باقی بماند، شانس بروز عفونت بسیار بالاست.
سرفه
سرفه یکی از شایع‌ترین و گاهی ناراحت کننده‌ترین علائم تنفسی در تمامی گروه‌های سنی است. در بسیاری از موارد، سرفه به همراه تب و عفونت ریوی دیده می‌شود. اگر قبل از شروع سرفه، فرزندتان سابقه‌ای از احساس ناگهانی خفگی و سرفه متعاقب آن داشته، می‌تواند نشان‌دهنده ورود غذا یا هرگونه جسم خارجی به مجاری تنفسی او باشد.
سرفه‌های مزمن (سرفه روزانه‌ای که بیش از شش هفته ادامه داشته باشد) می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله آسم، عفونت‌های درمان‌نشده، سیستیک فیبروزیس، سینوزیت یا قرار گرفتن در معرض محرک‌های محیطی مانند دود سیگار ایجاد شوند.
علائم مشکلات ریوی در کودکان بالای یک سال
کودک بالای یک سال، تحرک بیشتری دارد و تمایل بیشتری به اسباب بازی‌ها پیدا می‌کند. کنجکاوی کودک باعث می‌شود تا اجسام را درون دهانش بکند و شانس گیر کردن قطعات اسباب بازی در مجاری تنفسی کودک بالا می‌رود. پس در انتخاب اسباب بازی و اجسامی که در دسترس کودک قرار می‌دهید، دقت کنید. ممکن است شروع علائم یک بیماری ژنتیکی مانند سیستیک فیبروزیس، پس از یک سالگی باشد؛ پس اگر هر کدام از علائم بیماری ریوی در نوزاد که در بالا گفته شده را در فرزندتان دیدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
پس از یک سالگی، تعامل و ارتباط نوزاد با خانواده و سایر کودکان افزایش می‌یابد که این امر احتمال تماس او با ویروس‌ها و عوامل بیماری‌زا را بیشتر می‌کند. به‌ویژه، کودکانی که در مهدکودک نگهداری می‌شوند، بیشتر در معرض سرماخوردگی و سایر بیماری‌های ویروسی قرار دارند و در صورت عدم درمان سرماخوردگی در کودکان می‌تواند مقدمه‌ی شروع یک عفونت ریوی باشد.
علائم عفونت ریه در نوزادان چیست؟
تب، سرفه، افزایش تعداد تنفس، خس‌خس سینه، بی‌قراری و کاهش اشتها از علائم عفونت ریه در کودکان و نشانه‌های مشکلات ریوی در نوزادان محسوب می‌شوند. درمان خس‌خس سینه نوزاد بسته به علت آن ممکن است متفاوت باشد. علت عفونت ریه در نوزادان تازه متولد شده، می‌تواند متفاوت باشد. عفونت ممکن است توسط ارگانیسم‌های مختلفی مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها ایجاد شود که وارد ریه‌ها می‌شوند. نوزادان پس از عبور از کانال زایمان یا پس از تماس با ارگانیسم‌های موجود در NICU یا خانه، می‌توانند به این عفونت‌ها مبتلا شوند. در درمان عفونت ریه نوزاد یک ماهه بسته به عامل ایجاد کننده، از داروهای مختلفی استفاده می‌شود اما به‌طور کلی، باید نکات زیر را در روند درمان مشکلات ریوی در کودکان رعایت کرد:
- استراحت زیاد
- دادن استامینوفن یا ایبوپروفن برای تب و درد خفیف.
- داروی سرفه برای کودکان بالای 4 سال.
- دادن مایعات بیشتر
- مرطوب کردن هوای اتاق با دستگاه بخور
سیستم ایمنی کودکان، به‌طورکامل تکامل پیدا نکرده است؛ بنابراین در برابر عفونت‌ها آسیب پذیرتر هستند و در صورت بروز عفونت، به مراقبت و درمان دارویی ویژه نیاز دارند. آیا عفونت ریه در نوزادان خطرناک است؟ شدت عفونت ریه می‌تواند از خفیف تا تهدیدکننده زندگی متغیر باشد. اگرچه بیشتر انواع عفونت ریه در نوزادان ۴ ماهه و بزرگتر قابل درمان هستند و اغلب بهبود می‌یابند، این عفونت‌ها همچنان جدی و بالقوه خطرناک بوده و نیاز به مراقبت و درمان به‌موقع دارند. برای مطالعه بیشتر در مورد انواع عفونت‌های تنفسی نوزاد و آنتی بیوتیک مناسب برای عفونت ریه، مقاله عفونت‌های تنفسی را مطالعه کنید.
درمان عفونت ریه نوزاد در طب سنتی
برای درمان عفونت ریه نوزاد تازه متولد شده در طب سنتی، دستورالعمل‌های زیادی وجود ندارد. اگرچه بسته به علت مشکل تنفسی در نوزاد تازه متولد شده، مصرف بعضی دمنوش‌های گیاهی برای کودکان بزرگتر توصیه می‌شود اما دادن دمنوش به کودک کار آسانی نیست. همچنین ممکن است بعضی ادویه‌ها یا داروهای گیاهی برای کودک زود باشد. بنابراین بهتر است از روش‌های غیر دارویی مانند بخور با روغن‌های گیاهی مانند اکالیپتوس، رژیم غذایی خاص شامل مصرف غذاهای نرم و پرهیز از غذاهای چرب و پرادویه، ماساژ تقویت ریه و سایر راهکارها استفاده کنید.
روزانه پیام مشاور، متناسب با سن کودکتون دریافت کنین. 
سوالاتتون رو از مامانای با تجربه بپرسین.
با بازیهایی که به رشد هوش و خلاقیت فرزندتون کمک میکنه آشنا بشین.