غذا دادن به کودک زیر شش ماه

غذا دادن به کودک زیر شش ماه به دلیل آماده نبودن دستگاه گوارش کودک برای پذیرش غذاهای جامد ضررها و خطرات بسیاری دارد.؛ زیرا دستگاه گوارش کودک زیر شش ماه هنوز برای پذیرش غذاهای جامد آمادگی ندارد و نمی‌تواند عمل هضم را به خوبی انجام دهد. اگر طریقه غذا دادن به کودک 6 ماهه را بدانید، حتما تایید می‌کنید که پس از پایان شش ماهگی غذای تکمیلی کودک ( فرنی- حریره بادام) با مواد نرم و اندکی غلیظ‌تر از شیر مادر و در حجم بسیار کم آغاز می‌شود. همین موضوع به خوبی نشان می‌دهد که غذا دادن به کودک زیر شش ماه چه ریسک بالایی می‌تواند داشته باشد. 

در واقع همانطور که استفاده از سوسیس و کالباس در بارداری می تواند زیان آور باشد، شروع زود هنگام تغذیه تکمیلی کودک بدون مشورت پزشک هم ممکن است عواقب بدی به همراه داشته باشد. 

خطرات غذا دادن به کودک زیر شش ماه 

آنچه کودک در شش ماه اولیه زندگی خود برای رشد و تکامل و وزن‌گیری نیاز دارد، شیر است. بهترین شیر برای او شیر مادر است، اما شیر خشک هم می‌تواند در شرایط خاص و اضطراری جایگزین شیر مادر شود. بنابراین غذا دادن به کودک زیر شش ماه باید منحصرا با شیر باشد. اما اگر نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟

با توجه به عدم تحمل دستگاه گوارش کودک زیر شش ماه برای هضم غذا و وجود سوراخ‌هایی در دیواره روده که در این سن گشادتر از حد معمول هستند، غذا دادن به کودک زیر شش ماه به شدت به ضرر دستگاه گوارش کودک تمام می‌شود و تنها در شرایطی تایید می شود که پزشک توصیه کند و تحت نظر پزشک انجام شود. مثلا نوزادان رفلاکسی معمولا اندکی زودتر تغذیه تکمیلی را آغاز می کنند. غذا دادن به نوزاد رفلاکسی باید حتما تحت نظارت پزشک انجام شود. 

بد نیست بدانید که  مولكول‌های درشت غذا از سوراخ‌های دیواره روده کودک زیر شش ماه عبور می‌كنند، این عبور تركیباتی نظیر آنتی‌ژن و آنتی‌كور از خود نشان می‌دهد كه به آن نیوكامپلكت گفته می‌شود؛ این تركیبات شانس ابتلای كودك به آسم، آلرژی و بیماری‌های گوارشی را در سنین بلوغ افزایش می‌دهد. لذا غذا دادن به کودک زیر شش ماه خطر ابتلا به آسم، آلرژی و بیماری‌ها گوارشی در بزرگسالی را افزایش می‌دهد؛ حتی اگر بهترین غذا برای وزن گیری نوزاد را انتخاب کرده باشید. ممکن است در ظاهر و در همان لحظه و سن اتفاق خاصی برای کودک رخ ندهد، اما حتما دستگاه گوارش او آسیب می‌بیند و این آسیب عوارضی در آینده به دنبال خواهد داشت. 

نبایدهای غذا دادن به کودک زیر شش ماه

غذا دادن به کودک زیر شش ماه باعث پر شدن معده کودک می‌شود. در نتیجه کودک از خوردن شیر امتناع می‌کند. بنابراین حتی بهترین غذاها برای وزن گیری نوزاد اگر زیر شش ماه به او داده شود، نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه ضررهای فراوانی نیز به همراه خواهد داشت. تا قبل از شش ماهگی شیر مادر ضامن سلامتی کودک و حتی مادر است. مزایای شیردهی به نوزاد برای مادران بسیار است. تنها دادن قطره ویتامین A و D زیر شش ماه مجاز است که اندازه آن را پزشک مشخص می‌کند. 

بهترین زمان شروع تغذیه تکمیلی برای شیرخوار

اگر می پرسید غذا دادن به کودک از چند ماهگی شروع می شود؟ یا اینکه کودک از چه سنی میتواند خودش غذا بخورد؟ باید بگوییم که پایان شش ماهگی بهترین زمان برای شروع تغذیه تکمیلی است؛ هر چه سن او بیشتر شود، آمادگی بیشتری برای استقلال درغذاخوری پیدا می کند.  گرچه در شش ماهگی هم هنوز معده نوزاد به اندازه کافی قدرت ندارد، اما دادن غذاهایی غلیظ‌تر از شیر مادر در حجم کم و با انرژی زیاد و در فواصل زمانی طولانی باعث آشنایی معده با غذاهای جامد می‌شود. در نتیجه معده برای انجام عملیات هضم روز به روز ورزیده تر می‌شود. به همین دلیل است که غذا دادن به کودک هفت ماهه ساده‌تر از غذا دادن به کودک شش ماهه است؛ زیرا هم معده با تغذیه تکمیلی آشناتر شده است و هم کودک طعم‌های جدید را شناخته است و برای امتحان کردن آنها همواره اشتیاق دارد. 

زمانی که تغذیه تکمیلی آغاز می‌شود باید ابتدا تغذیه کودک از غلات ساده مانند برنج شروع شود. به مرور زمان غذا‌هایی حاوی حبوبات و گوشت در قالب انواع سوپ به رژیم غذایی کودک اضافه می‌شود و او می‌تواند طعم‌های بیشتر و جدیدتری را کشف کند. 

به همان اندازه که مصرف تخم مرغ در بارداری و مصرف شیر در بارداری مهم است، استفاده از این دو ماده غذایی در زمان مناسب برای کودک هم اهمیت زیادی دارد. 

زمان طلایی دادن غذای جامد به نوزاد 

همان اندازه که غذا دادن به کودک زیر شش ماه خطرات و ضررهای زیادی در بزرگسالی دارد، به تعویق انداختن تغذیه تکمیلی پس از شش ماه نیز بسیار خطرناک است. مثلا اگر غذا دادن به کودک 9 ماهه تازه ابتدای تغذیه تکمیلی او باشد، کاملا اشتباه است. زیرا پس از پایان شش ماهگی دیگر شیر مادر یا شیر خشک به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای تغذیه‌ای کودک باشد. یعنی کودک سیر نمی‌شود. به همین دلیل باید مواد غذایی حاوی مواد نشاسته‌ای، آهن، ویتامین C، پروتئین و روی وارد رژیم غذایی کودک شود. شروع به موقع تغذیه تکمیلی برای نوزاد در سیر تکاملی کودک نیز نقش دارد. کودک باید حداکثر در سن 7 تا 9 ماهگی غذا خوردن با قاشق را یاد بگیرد تا مهارت های جدید در او تکامل پیدا کند. چنانچه شروع غذای کمکی تا بعد از 8 ماهگی به تأخیر بیافتد، کودک تا مدت‌ها از غذا خوردن امتناع می‌کند. همین امتناع به شدت در رشد و وزن‌گیری مناسب کودک تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود کودک از نمودار رشد عقب بماند. 

چرا غذا دادن به کودک زیر شش ماه توصیه نمی‌شود؟

• نارس بودن دستگاه گوارش
• نبود آنزیم آمیلاز در معده برای هضم و جذب غذا تا قبل از شش ماهگی (خصوصا قبل از چهار ماهگی)
• عدم توانایی معده نوزاد برای هضم چربی‌های غیر از چربی شیر مادر 
• آسیب به کلیه‌های نارس شیرخوار
• بروز بیماری‌های گوارشی در سنین بالاتر (آسم، آلرژی و ...)
• عدم تکامل وضعیت بلع شیرخوار
• عدم تکامل عضلات حلق نوزاد برای بلع غذا
• عدم توانایی شیرخوار برای به عقب انداختن مواد غذایی به کمک زبان 
• بروز دل درد و بی قراری در نوزاد
• کمتر شیر خوردن نوزاد و ایجاد اختلال در روند رشدی او
• بروز اختلال در خواب نوزاد
• کاهش ترشح شیر مادر و محرومیت شیرخوار از شیر مادر 

تصمیم‌گیری برای شروع تغذیه تکمیلی نوزاد

گرچه غذا دادن به کودک زیر شش ماه توصیه نمی‌شود، اما با این حال بسته به شرایط هر مادر و شیرخوار، زمان شروع غذای کمکی متفاوت خواهد بود. آنچه کاملا بدیهی است این است که در هر صورت غذای کمکی نباید زودتر از پایان چهار ماهگی به شیرخوار داده شود و هموراه توصیه بر این است که تغذیه کمکی در پایان شش ماهگی برای شیرخوار شروع شود. در موارد خاص پزشک تغذیه نوزاد بهتر می‌تواند در مورد زودتر شروع کردن تغذیه تکمیلی برای نوزاد مادر را راهنمایی کند؛ زیرا شرایط اختصاصی کودک را در نظر می‌گیرد و بر اساس آن برنامه غذایی را تعیین می‌کند. یادآوری می‌کنیم که شروع غذای کمکی نباید تا بعد از هشت ماهگی هم به تعویق بیفتد. دیر شروع کردن تغذیه تکمیلی نیز عواقب خاص خودش را دارد. 

ویژگی‌های یک تغذیه تکمیلی مناسب

• تغذیه تکمیلی باید نرم و سهل الهضم باشد.
• تغذیه تکمیلی باید مناسب عادات غذايي خانواده باشد.
• تغذیه تکمیلی باید مقوي و مغذي و پر انرژی باشد.
• تغذیه تکمیلی باید تازه، تمیز و بهداشتي باشد.
• تغذیه تکمیلی باید کاملا پخته و هم دمای محیط باشد.

کلام آخر

غذا دادن به کودک زیر شش ماه اماها و اگرهای زیادی دارد. اگر می‌خواهید روال روتین و پیشنهاد همیشگی پزشکان تغذیه را دنبال کنید، باید بعد از پایان شش ماه تغذیه تکمیلی شیرخوار خود را شروع کنید. با این وجود در شرایط خاص شروع تغذیه تکمیلی برای شیرخوارانی که 4 ماه را پر کرده‌اند هم بلامانع تشخیص داده شده است. گرچه همواره توصیه بر شروع تغذیه تکمیلی بعد از پایان شش ماه است. واقعیت این است که در این باره اظهار نظرات زیادی وجود دارد؛ از همین رو یک حکم خاص و متقن قرار دادن برای شروع کردن یا نکردن تغذیه تکمیلی زیر شش ماه بسیار سخت است. لذا حتما از پزشک معتمد خود نظرخواهی کنید.