بهترین زمان شروع غذای کمکی کودک

معمولا آشنایی کودک با غذای کمکی (غذاهای جامد و مایعاتی غیر از شیر) در سال اول زندگی شروع می‌شود. بر اساس نظر سازمان جهانی بهداشت، غذای کمکی باید از6 ماهگی شروع شود. شروع زودتر و یا دیرتر آن کودک را در معرض خطر قرار می‌دهد. شروع زودهنگام غذای کمکی، کودک را از فواید شیر مادر محروم می‌کند. هم‌چنین او هنوز توانایی بلع مناسب غذاهای جامد را ندارد. در صورت دیر شروع کردن غذای کمکی نیز کالری کافی به کودک نمی‌رسد. اگرچه پس از 6 ماهگی، شیر مادر منبع اصلی تغذیه کودک شما خواهد بود، اما می‌توانید غذاهای کمکی جامد مانند سرلاک نوزادان ، فرنی و سویق را اضافه کنید.

طرز تهیه فرنی نوزاد بسیار ساده است و تقریبا مشابه آماده کردن شیر خشک است؛ فقط باید مقداری روی حرارت قرار بگیرد. طرز تهیه سویق کودک هم سخت نیست و همه مادارن می توانند سویق را درست کنند. به یاد داشته باشید که کودک شما معده‌ کوچکی دارد و به تازگی جویدن را یاد گرفته‌ است. پس مقدار کمی مواد مغذی نرم برای او کافی خواهد بود. به عنوان یک مادر آگاه همانطور که باید غذاهای مضر در بارداری را بشناسید، لازم است از شکل تغذیه کودک نیز آگاهی کاملی داشته باشید.

با نصب اپلیکیشن گهواره، قد و وزن کودک خود را روی نمودار بررسی کنید و از رشد مناسبش اطمینان یابید. روزانه متناسب با سن کودکتان ، پیام‌های مشاوره‌ تخصصی دریافت کنید و با توصیه‌های تغذیه‌ای و دستور پخت‌های مناسب، تغذیه سالم‌تری برای او فراهم کنید. همچنین، با بازی‌های مناسب و آزمون‌های دوره‌ای به تقویت هوش و مهارت‌های فرزندتان کمک کنید.

نشانه‌های آمادگی برای شروع غذای کمکی 

از نظر بیشتر پزشکان 6 ماهگی بهترین زمان برای شروع غذای‌ مکمل است. اما باید به تفاوت‌های فردی کودکان توجه کرد.  همانطور که باید در مورد بهترین زمان شروع غذای کمکی به کودک تحقیق کنید و عاقلانه و علمی عمل کنید، حتما لازم است این موضوع هم بدانید که از چه سنی باید به کودک شیرخوار مکمل ویتامین داد؟

همچنین استفاده از ترکیبات مختلف در غذای کودک نیز باید با توجه به سن او باشد. مثلا اینکه از چه سنی میتوان به کودک گلاب داد یا از چه سنی میتوان به کودک کره بادام زمینی داد و یا از چه سنی میتوان به کودک خربزه داد و یا از چه سنی  به کودک چای بدهیم ،از جمله سوالاتی هستند که بسیاری از مادران در مورد شروع غذای کمکی کودک خود می پرسند. موارد زیر می‌توانند در تصمیم‌گیری بهتر درباره آمادگی کودک برای شروع غذای کمکی موثر باشد. اگر کودک‌تان:

• بدون کمک یا با کمک اندکی می‌تواند بشیند؛
• کنترل مناسبی روی سر و گردن خود دارد؛
• در هنگام پیشنهاد غذا، دهان خود را باز می‌کند و به جلو خم می‌شود؛
• آمادگی خود را برای تجربه هر موادی، چه سخت و چه نرم نشان می‌دهد. مانند به دهان بردن دست‌ها و اسباب بازی‌ها

نوزاد شما برای اولین وعده‌ی غذای‌کمکی آماده است.

*طرز تهیه ماکارونی برای کودک ده ماهه 

با اپلیکیشن گهواره، هر هفته در جریان تغییرات و نیازهای کودکت قرار بگیر.هر روز یک پیام مشاور متناسب با سن کودکت دریافت کن. قد و وزن کودکت رو هر ماه وارد کن تا بهت بگیم رشد کودکت مناسب هست یا نه.

نصب اپلیکیشن گهواره

مواد غذایی مناسب برای شروع غذای ‌کمکی نوزاد 

هدف اصلی آشنایی کودک شما با طعم‌ها و بافت‌های جدید مواد غذایی است. مقدار غذای کمکی و ترتیب شروع انواع آن اهمیت کمتری دارد. همانطور که در دوران بارداری برای مصرف هر ماده غذایی حساسیت دارید، مثلا در مورد مصرف گوشت در بارداری یا مصرف پنیر پیتزا در بارداری تحقیق می کنید، برای تغذیه کودک خود نیز باید این حساسیت را داشته باشید.  

بهتر است پس از شروع هر نوع ماده غذایی جدید 5-3 روز صبر کرد. اگر واکنش حساسیت دیده نشد، ماده غذایی جدیدی امتحان می‌شود. یادآوری می کنیم که هر ماده غذایی را به اسم ارزش غذایی در رژیم غذایی کودک خود نگنجانید. مثلا کله پاچه. شما دقیقا باید بدانید که از چه سنی می توان به کودک کله پاچه داد یا اساسا دادن کله پاچه به کودک به اسم غذایی با ارزش غذایی بالا تا چه اندازه تایید می شود. حتی حبوبات هم همین طور است. اینکه از چه سنی میتوان به کودک حبوبات داد هم باید به شدت مورد توجه مادر باشد. 

به طور کلی معمولا علائم حساسیت غذایی شامل موارد زیر است:

کهیر یا دانه‌ها و علائم پوستی، دل درد و بی‌قراری و استفراغ بعد از خوردن ماده غذایی خاص، علائم حساسیت شدید و آنافیلاکسی به صورت افت فشار خون و اختلال تنفسی و رنگ پریدگی و اختلال هوشیاری. که توصیه می‌شود در صورت مواجهه با هر یک از این علائم هر چه سریع‌تر به مرکز درمانی مراجعه کنید.

برای شروع غذای کمکی، در سه مرحله کودک را با مواد غذایی مختلف آشنا می‌کنیم:

• مرحله اول: غذاهای پوره شده، حاوی تنها یک نوع ماده غذایی مانند گوشت، سبزیجات و میوه، بدون اضافه کردن شکر و نمک.
• مرحله دوم: غذای پوره شده یا رد شده از صافی حاوی دو یا چند نوع ماده غذایی، بدون اضافه کردن شکر و نمک. در صورت تحمل غذای پوره شده، آن را کمتر له کنید.
• مرحله سوم: ترکیب انواع مواد غذایی با اندازه‌هایی که زیر دندان بروند. با این کار کودک به جویدن تحریک می‌شود. می‌توانید به غذا ادویه اضافه کنید اما نمک و شکر خیر. بهتر است تا قبل از 12 ماهگی به کودک آب میوه ندهید.

شایع‌ترین روش برای شروع غذای کمکی در بین مادران ایرانی استفاده از لعاب برنج است. ولی لعاب برنج غذای مناسبی محسوب نمی‌شود و به علت نداشتن کالری و مواد مغذی و همچنین احتمال آلودگی برنج به آرسنیک و سایر سموم، لعاب برنج برای کودکان توصیه نمی‌شود.

می‌توانید از حریره بادام یا فرنی با آرد برنج نیز استفاده کنید. روزی یک بار بعد از شیر دادن، حریره یا فرنی تهیه شده با شیر و آرد برنج، به کودک داده شود. ابتدا یک قاشق چایخوری برای هر نوبت، ‌کافی است. به مرور حجم و دفعات تغذیه افزایش داده شود و تا مقدار حدود سه تا چهار قاشق غذاخوری برای هر وعده برسد.

* مقاله طرز تهیه حریره بادام برای نوزاد را مطالعه کنید.

تفاوت غذای‌کمکی در کودک شیرخشکی با شیرمادر

تفاوت چندانی در زمان شروع غذای کمکی و نوع آن، بین کودکان مصرف‌کننده شیر خشک یا شیر مادر وجود ندارد. هر دو کودک باید از 6 ماهگی غذای کمکی را شروع کنند. با توجه به اینکه جذب آهن موجود در شیر مادر بالاتر است، می‌توانید در کنار شیر خشک از شیر مادر هم به کودک بدهید. در غیر این صورت باید از غداهای کمکی غنی از آهن بیشتر استفاده کنید. مغز ها مانند بادام، فندق، پسته و گردو و حبوبات از این مواد هستند.

* پسته از چند ماهگی به کودک بدهیم؟ | خواص و مضرات پسته

فراموش نکنید که کودکان مصرف‌کننده شیر مادر و یا شیر خشک باید از روزهای اول تولد قطره ویتامین A و D را به صورت روزانه مصرف کنند. مصرف قطره آهن از 6 ماهگی شروع می‌شود. اما ممکن است برای نوزادان نارس و یا با وزن تولد بسیار کم نیز از ابتدای تولد آهن تجویز ‌شود.

برای تامین نیازهای کودک به این مکمل‌ها نیازی به خرید مولتی‌ویتامین‌های گران‌قیمت خارجی ندارید. زیرا قطره‌های ایرانی کاملا مناسب با نیازهای کودک شما ساخته شده‌اند.

آیا غذای کمکی نوزاد حساس به پروتئین گاوی تفاوت دارد؟

حساسیت یا آلرژی به پروتئین شیر گاو شایع‌ترین حساسیت غذایی در نوزادان است. این حساسیت زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن علیه پروتئین شیر گاو واکنش نشان می‌دهد. این واکنش معمولا در کودکان زیر یک سال رخ می‌دهد. 

تشخیص این بیماری نباید بر روند شیردهی مادر تاثیر بگذارد. زیرا شیر مادر بهترین گزینه برای تغذیه‌ نوزاد حساس به پروتئین گاوی است. مادر می‌تواند با مصرف آب‌میوه‌های طبیعی، مولتی ویتامین و امگا-3 شیر خود را تقویت کند. 

بعد از 6 ماهگی باید توجه کنید که هیچ ردی از شیر گاوی در غذاهای مکملِ نوزاد وجود نداشته باشد. پس، تنها حذف شیر و محصولات لبنی کافی نیست. بلکه رد‌پای شیر و محصولات لبنی به طور کلی (گاو و گوسفند و شتر و بز و...)، نباید در هیچ مرحله‌ای از تولیدِ غذا وجود داشته باشد. شما می‌توانید فرنی یا حریره بادام را با شیر خودتان تهیه کنید. اگر مادر به اندازه کافی شیر ندارد؛ برای تهییه فرنی نوزاد می‌توانید از شیرخشک‌هایی که پروتئین هیدرولیز دارند استفاده کنید.

*بهترین زمان دادن قطره آهن و مولتی ویتامین نوزاد چه زمانی است

چگونگی متوجه سیر شدن کودک شوید؟

مدت ها قبل از اینکه کودکتان حرف زدن را بیاموزد، به وسیله صداها و حرکت‌ها نشانه‌هایی از گرسنگی یا سیری بیان می‌کند. با بزرگ‌تر شدن کودک، نشانه‌های جدیدی برای اعلام گرسنگی یا سیری دیده می‌شود. در زیر نشانه هایی برای کودکان تا 6 ماهگی و از 6 تا 24 ماهگی آورده شده است که می‌توانند برای اطلاع از سیر شدن کودک استفاده شوند.

اگر کودکتان تا 6 ماهگی رفتارهای زیر را انجام بدهد، نشانه سیری است:

• بستن دهان
• برگرداندن سر از پستان مادر یا شیشه شیر
• شل کردن دست‌ها

نشانه های سیری در 6 تا 24 ماه نوزادتان:

• غذا را پس می‌زند.
• در زمان نزدیک شدن غذا دهانش را می‌بندد.
• استفاده از دست یا صدا برای نشان دادن سیری

تا 6 ماهگی، کودکتان گرسنه است اگر :

• اطرافش را برای یافتن شیر یا مادر، جستجو می‌کند.
• سرش را به سمت پستان مادر یا شیشه شیر می‌گرداند.
• لب هایش را لیس می‌زند.

در بازه 6 تا 24 ماه کودک نشانه‌های جدیدی از گرسنگی را یاد می‌گیرد:

• اشاره کردن به غذا یا سعی در رسیدن به آن
• در زمانی که قاشق غذا به او نزدیک می‌شود دهانش را باز می‌کند.
• در زمان دیدن غذا هیجان‌زده می‌شود.

* ضروری ترین وسایل غذادهی به کودکان شیرخوار چه ها هستند؟

نکات مهم هنگام شروع غذای کمکی

• با وجود اینکه اکثر پزشکان معتقدند غذای‌کمکی باید از حدود 6 ماهگی آغاز شود؛ اما اگر کودکتان نشانه‌های آمادگی شروع غذای‌کمکی را قبل از این زمان کسب کرد، می توانید قبل از 6 ماهگی غذای‎‌کمکی را شروع کنید.
• شیرخوار در حوالی 6 ماهگی تمرین جویدن را آغاز می‌کند. پس لازم است غذای‌کمکی اولیه نرم باشد. آیا می‌دانستید که پوره آبدار مواد مغذی زیادی ندارد؟ برای افزایش مواد مغذی، پوره را به اندازه‌ای بپزید تا سفت شده و به آسانی از قاشق سرریز نشود.
• اولین غذای‌کمکی را باید کمی غلیظ‌تر از شیر تهیه کنید. به صورت تدریجی غذاهای نیمه‌جامد و جامد می‌توانند به رژیم غذای نوزادتان اضافه‌شوند.
• توصیه می‌شود غذای شیرخوار به مقدار کم و برای یک وعده‌ تهیه شود. غذای باقی‌مانده برای 24 ساعت در یخچال سالم می‌ماند. برای نگهداری بیشتر غذا را در فریزر بگذارید. در این مقاله بخوانید تا چند روز غذای نوزاد را نگه میدارید؟
• پختن غذا نمی‌تواند از بروز حساسیت پیشگیری‌کند؛ اما ممکن است شدت حساسیت‌زایی آن را کاهش ‌دهد. 

* ایا پنیر برای کودک یک ساله مجاز است؟ + لیست پنیرهای مجاز و غیرمجاز

جدول برنامه غذای کمکی کودک زیر یک سال در روز

بیشتر پزشکان معتقدند برای بیشتر کودکان نیازی به برنامه مشخص غذایی برای رژیم مکمل نیست. در آستانه 7 یا 8 ماهگیِ ، می‌توانید گستره وسیعی از گروه‌های غذایی را به او بدهید. این گروه‌ها شامل : غلات کودک یا سرلاک، گوشت، میوه، سبزیجات، دانه‌ها، ماست و پنیر است. اگر از سرلاک برای غذای‌کمکی استفاده می‌کنید، از انواع متنوع جو و جو‌دوسر استفاده کنید.

نکته: سرلاک انواع مختلفی دارد و هر کدام از سن خاصی شروع میشوند. مثلا سرلاک برنج برای نوزاد پنج ماهه قابل استفاده است.

غذای کودکان زیر 4 ماه

در این سن مسیر گوارشی ناقص و درحال رشد نوزاد ، غذای جامد و نیمه‌جامد را تحمل نمی‌کند. تنها شیر مادر و شیر خشک، غذاهای مناسب برای نوزادان زیر 4 ماه هستند.

غذای کودکان 4 تا 6 ماه

شیرمادر هنوز بیشترین سهم از رژیم‌غذاییِ نوزاد را دارد. غذای کودکان  4تا 6 ماه، بیشتر بصورت پوره وغذاهای نیمه‌جامد است.

*در مورد جدول برنامه غذایی نوزاد 5 ماهه در این مقاله بیشتر بخوانید. 

غذای کودکان 6 و 7 ماه

غذای کودکان 8 و 9 ماه

غذای کودکان 10 تا 12 ماه

نکات مهم در رابطه با تغذیه کودک تا یک سالگی

نوزاد در نیمه دوم سال اول زندگی توانایی هضم گوشت را پیدا می‌کند. پس می‌توانید به رژیم غذای‌کمکی نوزادتان تکه‌های کوچک گوشت، مرغ و ماهی بدون استخوان اضافه کنید. در جدول زیر پیشنهاداتی برای تغذیه نوزاد بر اساس کتاب تغذیه دکتر کلیشادی گردآوری شده است. در ادامه برخی از نکات تکمیلی در خصوص تغذیه کودک تا یک سالگی را در اختیار شما قرار می‌دهیم.

• تا یک سالگی غذای اصلی کودک شیر مادر است. یعنی سه وعده اصلی و دو میان وعده باید شامل شیر مادر باشد. 
• در هر وعده‌ای که غذای کمکی یا تغذیه تکمیلی به کودک می‌دهید، نوشاندن آب جوشیده خنک شده به کودک را فراموش نکنید.
• برای تغذیه صحیح فرزندتان بهتر است واحد غذای کمکی را با قاشق مرباخوری اندلزه‌گیری کنید.