رفلاکس نوزادان چه نشانه‌هایی دارد؟

بیشتر شما مادران می‌دانید رفلاکس نوزادان چیست. بسیار از شما تجربه رفلاکس نوزاد را در کودکان خود داشته‌اید. در پایین‌ترین قسمت مری، دریچه‌ای عضلانی وجود دارد. پس از بلغ، این دریچه شل می‌شود تا غذا وارد معده شود. شل شدن موقتی اما مکرر این دریچه موجب برگشت محتویات معده به مری و دهان می‌شود. به خروج محتویات معده از دهان نوزاد یا به‌اصطلاح بالا آوردن شیر یا پنیرک، رفلاکس یا رفلاکس پنیری نوزاد گفته می‌شود. در صورت شدید شدن علائم رفلاکس، شروع علائم بعد از شش ماهگی و یا عدم بهبود آن‌ها تا 24-18 ماهگی، به احتمال زیاد کودک به بیماری رفلاکس (GERD) مبتلا شده است و به درمان نیاز دارد. در صورت عدم درمان رفلاکس نوزادان ممکن است عوارضی مانند اختلالات تنفسی، وزن‌گیری نامناسب، التهاب مری، عفونت‌های مکرر ریه و گوش و سینوزیت ایجاد شود. در ادامه در مورد علت رفلاکس نوزادان و کنتل رفلاکس نوزادان توضیح داده و می‌گوییم رفلاکس نوزادن کی تمام می‌شود.

کودکان در معرض خطر رفلاکس

رفلاکس در نوزادان یک اتفاق طبیعی و شایع‌ است که در بسیاری از نوزادان و شیرخوران رخ می‌دهد. در اکثر موارد علامت شدیدی ایجاد نکرده و در رشد و تکامل نوزاد اختلالی ایجاد نمی‌کند. در این موارد رفلاکس بدون هیچ درمانی و با افزایش سن کودک برطرف می‌شود. به‌طوری‌که نیمی از آن‌ها تا 10 ماهگی و 80 درصدشان تا 18 ماهگی بهبود خواهند یافت.

• رفلاکس نوزادان نارس شایع‌تر است. با رشد کودک و ایجاد زاویه صحیح بین معده و مری، رفلاکس کمتر می‌شود.
• کودکانی که در معرض دود سیگار هستند.
• کودکانی که مبتلا به بیماری‌های سندرم داون، فلج مغزی در کودکان (سی پی) یا ضایعه نخاعی هستند.

علائم و نشانه‌های بیماری رفلاکس یا (GERD)

علائم رفلاکس در نوزادان می‌تواند بسته به هر نوزادی متفاوت باشد. با این حال بعضی از شایع‌ترین نشانه‌های رفلاکس نوزاد به شرح زیراند:

• رفلاکس نوزاد و گریه مداوم
• اختلال خواب
• کاهش اشتها 
• کاهش وزن و اختلال رشد
•  صداهای غیرطبیعی تنفس مثل خس‌خس سینه
• گلو درد
•  خشونت صدا و التهاب حنجره
•  درد شکم و سینه
•  سرفه طول‌کشیده (در کل رفلاکس نوزاد و سرفه همزمانی زیادی دارند.)
• گرفتگی بینی
•  سکسکه‌های مداوم 
• سندرم سندیفر: وضعیتی است که در آن پشت نوزاد به شکل یک قوس خمیده می‌شود و نوزاد سینه اش را به جلو متمایل می‌کند.
• رفلاکس موجب پریدن شیر در ریه نوزاد (آسپیراسیون) می‌‌شود که احساس خفگی، سرفه و تنگی نفس را به وجود می‌آورد. رفلاکس نوزاد و خفگی یکی از اصلی‌ترین خطرات این بیماری ست.
• نشانه‌ها و علائم رفلاکس در کودکان بزرگتر شامل همه موارد بالا به‌علاوه سوزش سر دل، تهوع و استفراغ، بوی بد دهان و دندان‌های خراب است. 

علائم رفلاکس پنهان در نوزادان

یکی از انواع رفلاکس در نوزادان، رفلاکس پنهان است. رفلاکس پنهان نوزاد که به رفلاکس حنجره نیز معروف است علائم خاص خود را دارد که بعضی از آنها عبارتند از:

• سرفه مزمن.
• گرفتگی صدا.
• تنفس پر سر و صدا (استریدور)
• خناق
• بیماری واکنشی راه هوایی (آسم)
• تنفس اختلال خواب (SDB)
• تف کردن
• مشکل در تغذیه

باید بسیار در مورد علائم رفلاکس مخفی نوزادان هوشیار بود زیرا برخلاف رفلاکس معمولی، این  رفلاکس نوزاد بدون استفراغ است و در نتیجه ممکن است متوجه وجودش نشوید. رفلاکس پنهان شدید نوزاد می‌تواند آسیب‌های جدی وارد کند بنابراین بهتر است از عوارض درمان نکردن رفلاکس نوزاد اجتناب شود.

رفلاکس و بی‌خوابی نوزاد

بسیاری از والدین نگران رفلاکس نوزادان و بی خوابی آنها هستند. امکان دارد کودک در حین دراز کشیدن به پشت دچار رفلاکس و بی‌خوابی شود. تحقیقات نشان داده است که رفلاکس اسید دردی ندارد. کاهش اسید معده با دارو نیز تاثیری بر ناآرامی کودک نداشته است. پس در قدم اول بهتر است درمان‌های خانگی و حمایتی را برای رفلاکس اسیدی نوزاد امتحان کنید و سپس پزشک کودک را ملاقات کنید. اگر این بی‌قراری‌ها مانند قبل ادامه داشت، بهتر است کودک از نظر مشکلات نورولوژیک (عصبی) بررسی شود.

علائم خطر در هنگام رفلاکس کودک

رفلاکس نوزادان چه زمانی خطرناک است؟ در صورت مشاهده این موارد به سرعت به اولین اورژانس یا مرکز درمانی مراجعه کنید.

• رفلاکس زرد نوزاد یا استفراغ سبز یا زرد او یا دیدن خون در استفراغ
• در مدفوع کودک خون زیادی دیده شود.
• شکم کودک برجسته شود یا با لمس احساس درد یا بی‌قراری کند.
• کودک پشت‌سرهم استفراغ می‌کند و نمی‌تواند مایعات و غذا را تحمل کند.
• کودک برای بیش از یک هفته علائم مدفوع زیاد کودکان، اسهال و نشانه‌ کم‌آبی دارد. (پوست خشک و چروکیده، ولع به آب علی‌رغم عدم تحمل آن، بی‌قراری یا بی‌حالی کودک)
• او دست از گریه کردن نمی‌کشد و بسیار بی‌قرار است.

درمان‌ قطعی رفلاکس معده نوزادان

آیا رفلاکسهای نوزاد درمان قطعی دارد؟ رفلاکس نوزاد کی خوب می‌شود؟ بله، اگر کودک مبتلا به رفلاکس ساده باشد، خوب شدن رفلاکس نوزاد با افزایش سن رخ می‌دهد. طبق مطالعات برای درمان رفلاکس ساده و شایع نوزادان نیازی به دارو نیست. بلکه درمان‌های خانگی و حمایتی کفایت می‌کنند. پزشکان تنها در مورد رفلاکس شدید نوزاد یا بیماری GERD ، دارو تجویز می‌کنند.

درمان خانگی رفلاکس نوزاد

رفلاکس نوزادان و درمان خانگی به چه صورت است؟ در قدم اول از دغدغه‌های خود با پزشک صحبت کنید تا او به شما اطمینان و آموزش لازم را بدهد. اصلاح تغدیه کودک در قدم بعد انجام می‌شود. اگر علائم ریفلاکس به این اقدامات پاسخ ندهند، باید توسط متخصص اطفال بررسی شود. 

حذف شیر گاو و سویا

رژیم غذایی رفلاکس نوزاد به کاهش علائم این بیماری کمک می‌کند. حذف شیر گاو ، سویا و محصولات حاوی آن‌ها از رژیم غذایی، علائم رفلاکس بعضی از کودکان را برطرف می‌کند. اگر کودک از شیر مادر مصرف می‌کند، بهتر است این مواد از رژیم غذایی مادر نیز حذف شوند. در صورت مصرف شیرخشک، بهتر است از انواع هایپوآلرژن استفاده شود. در صورتی که پس از گذشت چند هفته از این رژیم، علائم کودک تغییر نکند، حساسیت به این مواد مطرح نیست و ادامه رژیم ضرورتی ندارد.

غلیظ کردن شیر کودک

شما می‌توانید از غلیظ کردن شیر کودک برای کاهش رفلاکس نوزاد استفاده کنید. دقت کنید که در زیر سه ماهگی و در کودکان مبتلا به آلرژی غذایی از این روش استفاده نشود. در این روش می‌توانید موادی مثل سرلاک گندم و سرلاک برنج یا مکمل‌های موجود در داروخانه‌ها را به شیر مادر که دوشیده‌شده یا شیرخشک او اضافه کنید. معمولا یک قاشق غذاخوری به 30 سی‌سی شیر اضافه می‌شود. بهتر است سوراخ سر شیشه شیر کودک را بیشتر باز کنید. دقت کنید ممکن است تغلیظ شیر برای کودک شما ایمن نباشد. پس حتما با پزشک کودک‌تان مشورت کنید.

داروی گیاهی برای رفلاکس کودک

شما می‌تواند از درمان گیاهی رفلاکس نوزادان نیز استفاده کنید. برای درمان رفلاکس نوزادان طب سنتی گزینه‌های درمانی زیادی دارد. این گزینه‌های طب سنتی و درمان رفلاکس نوزادان به شرح زیر است:

• بابونه: طبق مطالعات گیاه بابونه از درمان‌های موثر برای آرام کردن نوزادان کولیکی و تسکین رفلاکس نوزاد در طب سنتی است.

1. یک قاشق چای‌خوری گل بابونه را در یک فنجان آب گرم جوشیده بریزید.
2. برای 5 تا 10 دقیقه رویش را بپوشانید و کنار بگذارید.
3. اجازه دهید سرد شود.
4. روزانه 1 تا 2 قاشق چای‌خوری به کودک بدهید.
5. مادران نیز باید یک فنجان چای بابونه را 2 یا 3 بار در روز بخورند.

• نعناع: در صورت عدم حساسیت، نعناع می‌تواند تسکین خوبی برای دستگاه گوارش باشد. در کشور ما معمولا عرق نعناع پس از مخلوط شدن با آب جوشیده به نوزاد خورانده می‌شود.
• زنجبیل برای رفلاکس نوزاد خواص ضد التهابی دارد و می‌تواند به درمان اختلالات گوارشی کمک کند.
• گلاب برای رفلاکس نوزاد در انواع فرنی می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند.
• هندوانه برای رفلاکس نوزاد با کاهش سوزش معده و حالت اسیدی، بسیار مفید است.
• زیره برای رفلاکس نوزاد با افزایش سرعت هضم می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات گوارشی جلوگیری کند.
• خرما و رفلاکس نوزاد نیز گزینه‌ی دیگری ست. خرما با خاصیت قلیایی خود اثر اسیدی معده را کاهش داده و منجر به درمان رفلاکس می‌شود.

در نظر داشته باشید درمان سنتی رفلاکس نوزاد باید زیر نظر پزشک متخصص همین طب انجام شود.

شیردهی صحیح به نوزاد رفلاکسی

رفلاکس نوزاد و شیر مادر بهم ارتباط دارند. اگر مادر تغذیه‌ی درستی داشته باشد از طریق شیردهی می‌توانید این عارضه را درمان کنید.

• نوزاد خود را حین شیردهی و بلافاصله پس از آن تا 20 الی 30 دقیقه عمودی روی شانه خود نگه دارید. قرار دادن کودک در صندلی مخصوص کودک کمک خاصی نمی‌کند و حتی امکان دارد رفلاکس او را بدتر کند.
• به کودک اجازه دهید تا هر زمانی به شیر یا غذا میل داشت بخورد. از شیردادن بیش‌‍ازحد خودداری کنید. رفلاکس نوزاد و شیر نخوردن یک موضوع عادی ست زیرا بالا آوردن می‌تواند باعث بیزاری کودک از تغذیه شود.
• به کودکانی که شیر خشک می‌خورند، وعده‌های کوچک‌تری بدهید.
• طریقه صحیح شیردهی را بیاموزید تا کودک هوای کمتری به همراه شیر ببلعد.
• رفلاکس در نوزادی که از شیر مادر تغذیه می‌شود، کمتر از نوزاد شیرخشکی است. در صورت امکان خودتان به کودک شیر دهید.
• استفاده از پستانک و رفلاکس نوزاد یک رابطه عکس دارند و این وسیله می‌تواند به درمان علائم کمک کند.

غذای کمکی کودک رفلاکسی

رفلاکس نوزاد و غذای کمکی چه رابطه‌ای با هم دارند؟ زمان مناسب برای شروع تغذیه کمکی در کودکان ریفلاکسی از پنج تا شش ماهگی است. می‌توانید با بیسکوییت و پوره‌های ساده همراه با کمی نمک و سوپ‌های میکس‌شده شروع کنید. فقط دقت داشته باشید که مواد غذایی را به صورت تک‌تک شروع کنید تا تاثیر آن را روی رفلاکس کودک بررسی کنید. بهتر است فعلا از اضافه کردن برخی مواد غذایی دست نگه دارید. مانند میوه‌های مرکبات، گوجه، آب میوه، غذاهای تند و بیش‌ازحد چرب، سیر و پیاز.

اصلاح سبک زندگی مادر

حتماً در مورد رابطه مستقیم بین رفلاکس نوزاد و تغذیه مادر شنیده‌اید. تغذیه نامناسب در مادر منجر به بروز رفلاکس معده در نوزاد می‌شود بنابراین شما هم باید نکات تغذیه‌ای خاصی را رعایت کنید. عوامل تشدید کننده رفلاکس نوزادان در تغذیه مادر عبارتند از:

• کافئین و قهوه کمتری استفاده کنید.
• سیگار را ترک کنید و اجازه ندهید دود سیگار در محیط اطراف کودک باشد.

وضعیت قرارگیری (پوزیشن) کودک رفلاکسی

از به پشت خواباندن یا نشاندن کودک بلافصله بعد از غذا خودداری کنید. در برخی منابع خواباندن به شکم توصیه شده، اما این وضعیت می‌تواند با سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) در ارتباط باشد به ویژه در مورد رفلاکس پرشی نوزاد. پس بهتر است از این کار صرف‌نظر کنید. یکی از بهترین وضعیت‌های بالا آوردن سر و شانه‌های نوزاد ،افزایش شیب تشک است. در این حالت می‌توانید از بالش ‌مخصوص رفلاکس کودکان زیر یک سال و حتی بزرگتر استفاده کنید.

درمان دارویی رفلاکس کودک

پاسخ کودک به درمان رفلاکس پنهان نوزاد ممکن است تا دو هفته طول بکشد. در روش دارویی می‌توان از انواع قرص و شربت و قطره رفلاکس نوزاد استفاده کرد. اگر درمان موفق باشد، وزن بالا می‌رود و استفراغ‌ها کمتر می‌شود. در درمان‌های اخیر داروهای کند کننده حرکات گوارش مثل متوکلوپرامید جایی ندارند.

ضد اسیدها

بهترین داروی رفلاکس کودکان ضداسیدها هستند. داروهای ضداسید مانند آلومینیوم هیدروکساید و منیزیوم هیدروکساید، اسید معده کودک را خنثی می‌کنند. ضداسیدها برای درمان رفلاکس کودکان کمک زیادی نمی‌کنند. زیرا نقشی در کاهش تولید اسید معده ندارند. علاوه‌ بر این اگر این داروها بیشتر از چند دوز مصرف شوند، با خطر مسمومیت همراه هستند. در بیشتر مواقع اوج رفلاکس نوزادان با این گروه دارویی درمان می‌شود.

مسدود کننده‌های گیرنده هیستامین H2

این داروها مانند رانتیدین و فاموتیدین از ترشح اسید معده جلوگیری می‌کنند. اما اثر آن‌ها بیشتر از چند هفته دوام ندارد.

مهار کننده‌های پمپ پروتون (PPI)

این داروها مانند لانزوپرازول و امپرازول، تا حد زیادی ترشح اسید معده را کاهش می‌دهند. مهارکننده‌های پمپ پروتون موثرترین دارو برای رفلاکس گوارشی نوزادان به شمار می‌روند زیرا بدن به اثرات آن‌ها عادت نمی‌کند. این داروها برای درمان رفلاکس خفیف نوزادان دو هفته و در موارد شدید سه تا شش ماه استفاده می‌شوند. بهتر است 30 دقیقه قبل از اولین وعده شیر یا غذا مصرف شوند. در صورت بهبودی علائم ریفلاکس، دارو به تدریج کم و در نهایت قطع می‌شود تا تولید اسید معده به مقدار اولیه بازنگردد. در زمان قطع این دارو، ممکن است پزشک شربت رانیتیدین را برای کودک تجویز کند.

قرص باکلوفن (Baclofen)

مطالعات نشان داده‌اند که قرص باکلوفن یک دارو برای رفلاکس نوزاد است. این دارو نوعی شل‌کننده عضلانی است. باکلوفن موجب کاهش دفعات شل شدن دریچه تحتانی مری، کاهش ريفلاکس اسید و افزایش سرعت تخلیه معده کودک می‌شود. با این وجود هیچ‌گاه باکلوفن به عنوان اولین درمان رفلاکس نوزاد تجویز نمی‌شود. در مواردی که کودک به هیچ داروی دیگری پاسخ نداده باشد، باکلوفن تجویز می‌شود. این دارو باید همراه شیر یا غذای کودک مصرف شود. عوارض باکلوفن در کودکان سرگیجه، خواب‌آلودگی و تهوع است.

شربت آنتی رفلاکس بی باریج اسانس

می‌توانید از شربت مخصوص رفلاکس نوزاد استفاده کنید. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف شربت آلوئه‌ورا به عنوان یک شربت رفلاکس نوزاد در کاهش علائم GERD مؤثر بوده است. این دارو عوارض جانبی خاصی نداشته و به خوبی توسط کودکان تحمل می‌شود. شربت آلوئه‌ورا به نام شربت آنتی ریفلاکس بی باریج اسانس برای نوزادان موجود است. البته در صورت حساسیت به آلوئه‌ورا، دارو نباید مصرف شود.

جراحی ضدرفلاکس

در برخی موارد درمان قطعی رفلاکس نوزاد جراحی است. کودکانی که به دارو پاسخ نداده یا دچار عوارض رفلاکس شده‌اند یا اختلالی در ساختار دستگاه دستگاه گوارش دارند، از این موارد هستند. جلوگیری از رفلاکس نوزاد با این روش تنها در موارد بسیار شدید رخ می‌دهد.

عوارض داروی ضد رفلاکس نوزادان

درمان دارویی رفلاکس، بر اساس کم کردن خاصیت اسیدی محتویات معده است، اما نکته قابل توجه، نقش اسید معده در ایمنی بدن علیه ورود میکروب‌ها است. در نتیجه، سرکوب بیش‌ازحد اسید معده به عنوان یکی از عوارض شربت آنتی رفلاکس، باعث از‌بین‌بردن این سد دفاعی و مستعد کردن کودک به بیماری‌های مانند اسهال خواهد شد. همچنین خطراتی مثل کم‌خونی فقر آهن، کمبود ویتامین ب12و بالارفتن خطر آلرژی در بزرگسالی، کودک را تهدید می‌کند. پزشک کودک فواید و مضرات درمان را کنار هم قرار می‌دهد تا بهترین تصمیم را بگیرد. پس برای تجویز دارو به پزشک کودک اصرار نکنید. از مصرف خودسرانه دارو به‌خصوص در رفلاکس طبیعی نوزاد خودداری کنید.

ارتباط کولیک نوزادی و رفلاکس

رابطه مستقیمی بین رفلاکس و کولیک نوزاد وجود دارد. نوزاد مبتلا به کولیک، در حال گریه هوا را می‌بلعد. به دنبال گریه دفعات شل شدن دریچه تحتانی مری افزایش می‌یابد. در نتیجه محتویات اسیدی معده به دهان برمی‌گردند. همچنین تغذیه بیش‌ازحد کودک مبتلا به کولیک نوزادی، به‌منظور آرام کردن او باعث افزایش احتمال رخ دادن رفلاکس نوزادان می‌شود.